Άγνωστα έργα της προϊστορικής Θήρας δημοσιεύονται πρώτη φορά σε μια έκδοση
Έργα τέχνης από το Ακρωτήρι που δεν έχουν εκτεθεί ακόμη σε Μουσείο αποκαλύπτονται στον τόμο «Προϊστορική Θήρα» του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.
Παρουσιάστηκε σήμερα στο κτήριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων ο νέος τόμος του εκδοτικού προγράμματος «Ο Κύκλος των Μουσείων» του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση με τίτλο «Προϊστορική Θήρα». Συγγραφέας του τόμου είναι ο αρχαιολόγος κ. Χρίστος Ντούμας, επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος έχει ανασκάψει στο Ακρωτήρι για σχεδόν 5 δεκαετίες. Η εκδήλωση έγινε παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού & Αθλητισμού κας Λυδίας Κονιόρδου, του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων κ. Κώστα Γαβρόγλου και μελών της αρχαιολογικής κοινότητας.
Ο τόμος παρουσιάζει τα ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη,ένα μεγάλο μέρος από τα οποία εκτίθενται στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας στα Φηρά. Ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι οι αποκατεστημένες τοιχογραφίες από δημόσια κτήρια και ιδιωτικές κατοικίες του οικισμού στο Ακρωτήρι που παρουσιάζονται για πρώτη φορά, καθώς δεν εκτίθενται στο μουσείο, και οι οποίες αναδεικνύουν τη μοναδική παραστατική τέχνη που είχε αναπτυχθεί. Η υπέροχη παράσταση της νηοπομπής, ένα ζωγραφικό έργο μήκους 4 μέτρων που κοσμούσε ιδιωτική κατοικία, η μεγάλη τοιχογραφική σύνθεση των κροκοσυλλεκτριών, έργο που είχε φτιαχτεί για δημόσιο κτήριο του οικισμού, και η αναπαράσταση της τελετουργικής διαδικασίας μύησης στην οποία παρουσιάζονται νέοι, είναι μερικά μόνο από τα δείγματα του μεγάλου έργου της αποκατάστασης που έχει επιτελέσει το εργαστήριο που λειτουργεί στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου.
Η κα Μαριάννα Λάτση, στον πρόλογο του τόμου, αναφέρει: «Για το Ίδρυμά μας κάθε νέα έκδοση αποτελεί ένα μήνυμα πολιτισμού, καθώς με τη γνώση που συμπυκνώνει και την ομορφιά της τέχνης που αναδύει από τις σελίδες της, μεταφέρει σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου την καθημερινή ζωή, το πνεύμα, το ήθος και τις αξίες που γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν σε τούτη τη γωνιά της Μεσογείου» και προσθέτει: «το παγκοσμίου βεληνεκούς πολιτιστικό απόθεμα της Θήρας θα αποτελεί διαχρονικά πόλο έλξης για τους μυημένους λάτρεις της ιστορίας ενός πολιτισμού που άνθησε και παρέμεινε σιωπηλός ανά τους αιώνες μέχρι να ξεκινήσει το αποκαλυπτικό ανασκαφικό έργο.»
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, κα Λυδία Κονιόρδου, στον πρόλογό της τονίζει: «Το φετινό λεύκωμα της σειράς με τίτλο Προϊστορική Θήρα παρουσιάζει την προϊστορική πόλη του Ακρωτηρίου, το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αλλά και μοναδικά ή αντιπροσωπευτικά ευρήματα που δεν εκτίθενται ακόμη. Έτσι προστίθεται ένα ακόμη εκδοτικό έργο στη σειρά 'Ο Κύκλος των Μουσείων' του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, όπου συνδυάζονται η υψηλή αισθητική και η επιστημονική τεκμηρίωση και στο οποίο ο συγγραφέας καθηγητής Χρίστος Ντούμας, διευθυντής των Ανασκαφών Ακρωτηρίου, κοινωνεί στους αναγνώστες τον πολιτισμό του λαμπρού προϊστορικού αιγαιακού κέντρου μέσα από τα πλέον πρόσφατα πορίσματα της έρευνας στο Ακρωτήρι».
FacebookTwitter ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΟΜΟΥ: Πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος ιδιωτικού σπιτιού που εκτείνονταν σε ολόκληρη τη δυτική πτέρυγα του Ά ορόφου (Δυτική Οικία). Οι τοίχοι καλύπτονταν με παραλλαγές της ίδιας παράστασης που εικονίζει ελαφρά κατασκευή με τρείς στύλους που συνδέονται μεταξύ τους με γιρλάντες. Στην τοιχογραφία της νηοπομπής οι κατασκευές αυτές απεικονίζονται στην πρύμνη του πλοίου με ανδρικές μορφές στο εσωτερικό τους, γεγονός το οποίο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ήταν ο θάλαμος του κυβερνήτη του σκάφους, το λεγόμενο «ικρίο».
Στην ομιλία του ο κ. Βαγγέλης Χρόνης, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, σημείωσε: «Η τρέχουσα κοινωνική και οικονομική κρίση ασφαλώς επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας σήμερα των ιδρυμάτων. Είναι αναγκαία η στήριξη των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, των προσφύγων, και η παροχή ευκαιριών στην εκπαίδευση. Το Ίδρυμα ξεδιπλώνει την κοινωφελή του δράση σε ένα μεγάλο εύρος τομέων όπως η προστασία των παιδιών, η καταπολέμηση της επισιτιστικής ανασφάλειας, η στήριξη των δημόσιων σχολείων με καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα, η παροχή υποτροφιών για προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές, ο εκσυγχρονισμός δομών δημόσιας υγείας και άλλοι. Ο πολιτισμός δεν μπορεί να απουσιάζει, ούτε να παίζει δευτερεύοντα ρόλο στην Ιστορία. Γι' αυτόν τον λόγο θεωρούμε πως το εκδοτικό πρόγραμμα 'Ο Κύκλος των Μουσείων' αποτελεί μια σημαντική του δραστηριότητα επιδιώκοντας να συνδυάσει την επιστημονική τεκμηρίωση με την υψηλή αισθητική».
Ο συγγραφέας του τόμου, αρχαιολόγος κ. Χρίστος Ντούμας, υπογραμμίζει:«Το 2017 συμπληρώνεται μισός αιώνας από την έναρξη των ανασκαφικών εργασιών στο Ακρωτήρι της Θήρας. Πραγματικά είναι ευτυχής συγκυρία που το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση αποφάσισε την έκδοση ειδικού τόμου για την προϊστορική πόλη που ήλθε στο φως εκεί και για το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, όπου εκτίθεται μια επιλογή από τα άφθονα ευρήματα του χώρου. Χάρη στις εργασίες που έγιναν τόσο στον αρχαιολογικό χώρο όσο και στα επί τόπου εργαστήρια συντήρησης κατά τις πέντε αυτές δεκαετίες, σήμερα είναι δυνατή η σκιαγράφηση της ιστορίας του προϊστορικού οικισμού και της σταδιακής του ανάπτυξης, αλλά και η διαμόρφωση μιας εικόνας για την πρόοδο της κοινωνίας που έζησε εκεί.»
Ο τόμος «Προϊστορική Θήρα», όπως και όλοι οι προηγούμενοι του εκδοτικού προγράμματος «Ο Κύκλος των Μουσείων», δεν έχει εμπορικό χαρακτήρα. Το Ίδρυμα υλοποιεί ένα ευρύ πρόγραμμα δωρεάν διανομής σε φορείς έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό καθώς το βιβλίο εκδίδεται και στην αγγλική γλώσσα. Παράλληλα, ο τόμος είναι αναρτημένος σε μορφή e-book και στις δύο γλώσσες στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του Ιδρύματος η οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμη μέσω του ιστότοπου www.latsis-foundation.org.
Συντελεστές του τόμου: η κα Ειρήνη Λούβρου των εκδόσεων ΟΛΚΟΣ είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό της έκδοσης, φωτογράφος ο κ. Σωκράτης Μαυρομμάτης, η καλλιτεχνική επιμέλεια έγινε από τον κ. Δημήτρη Καλοκύρη, η κα Ελίζα Κοκκίνη και ο κ. Νίκος Λαγός έκαναν την επεξεργασία των εικόνων, η κα Αλεξάνδρα Ντούμα μετέφρασε τα κείμενα στην αγγλική γλώσσα, η κα Λουκία Καντζουράκη είναι υπεύθυνη για τη σελιδοποίηση, ο κ. Παντελής Μπουκάλας έκανε την τυπογραφική διόρθωση, η εκτύπωση πραγματοποιήθηκε στο τυπογραφείο Φωτόλιο & Typicon και η βιβλιοδεσία από την Γ. Ηλιόπουλος Ε.Ε.
FacebookTwitter Πρόχους με παράσταση δελφινιών σε θαλάσσιο βυθό. FacebookTwitter Πίθος που εικονίζει θαλάσσιο τοπίο όπου θαλασσοπούλια τρέπονται σε φυγή, πιθανώς τρομαγμένα από την εμφάνιση δελφινιών. FacebookTwitter ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΟ – ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ( Λεπτομέρειες από την αριστερή πλευρά της τοιχογραφίας)Μικρογραφική ζωφόρος, μήκους 4 περίπου μέτρων, από την ανώτερη ζώνη του νότιου τοίχου στο δωμάτιο 5 της Δυτικής Οικία, με παράσταση νηοπομπής.Τα πλοία είναι πολεμικά, ιστιοφόρα, και παριστάνονται σε 2 σειρές. Ομοίωμα άγριου θηρίου (λιονταριού ή ερπετού) στην πρύμνη πιθανώς αποτελούσε το έμβλημα του σκάφους, ενώ η παράσταση ικρίου εικονίζει τον μικρό θάλαμο του κυβερνήτη. Μπροστά στέκεται όρθιος ο τιμονιέρης, ρυθμίζοντας την κατεύθυνση του πλοίου. Αντίκρυ στον τιμονιέρη και δίπλα από την καθιστή μορφή βρίσκονται οι ασπίδες των πολεμιστών που εικονίζονται καθισμένοι. Τα ιστία των πλοίων της κάτω σειράς είναι κατεβασμένα και εμφανίζονται τα κράνη και τα ακόντια των πολεμιστών. Οι σκυμμένοι κωπηλάτες στην κουπαστή κάθε πλοίου διακρίνονται μόνο από τα κεφάλια τους και από τα χέρια τους που κρατούν τα κουπιά. FacebookTwitter Μικρή τριποδική τράπεζα, διακοσμημένη με την τεχνική της τοιχογραφίας. Εικονίζονται δελφίνια σε θαλάσσιο τοπίο. FacebookTwitter Μοναδική πρόχους του δίχρωμου ρυθμού. Στη μια πλευρά παριστάνεται σκηνή 2 ανδρικών μορφών, πιθανώς σε τελετουργική προσφορά και στην άλλη μεγάλος αετός με ανοικτές φτερούγες, πιθανώς σε πτήση, μεταφέροντας αετιδέα (αετόπουλο). FacebookTwitter Το Λιμάνι του απόπλου. Η χλωρίδα και η πανίδα στο εικονιζόμενο τοπίο στο βάθος υποδηλώνουν τον εξωτικό χαρακτήρα του. FacebookTwitterFacebookTwitter Λεπτομέρεια από μεσαίο τμήμα της τοιχογραφίας: Στο κέντρο της νηοπομπής δεσπόζει, δυστυχώς όχι καλά διατηρημένο, μικρό σκάφος με ανοιγμένα τα πανιά. Προφανώς πρόκειται για τον αγγελιοφόρο της νηοπομπής, όπως υποδηλώνουν και τα περιστέρια που εικονίζονται με ανοιχτές φτερούγες στα πλευρά του. FacebookTwitter Λεπτομέρεια από τη δεξιά πλευρά της τοιχογραφίας: Η νηοπομπή φτάνει στον προορισμό της. Η λοφοσειρά που εικονίζεται να προστατεύει το λιμάνι από αριστερά είναι σχεδόν ταυτόσημη με το τοπίο στα δυτικά της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηρίου, γεγονός που προσέδωσε στη συγκεκριμένη τοιχογραφία τον χαρακτηρισμό του αρχαιότερου χάρτη του κόσμου. Στην κορυφή του λόφου εικονίζεται οικίσκος με ανδρικές μορφές που φαίνεται πως ανήκαν στους παρατηρητές/φύλακες του λιμανιού. FacebookTwitter Η πόλη με τα πολυόροφα κτήρια είναι, χωρίς αμφιβολία, η πόλη του Ακρωτηρίου, της οποίας οι κάτοικοι, ειδοποιημένοι από το παρατηρητήριο για τη άφιξη του στόλου, βγαίνουν από τα σπίτια τους και συγκεντρώνονται στην προκυμαία για να καλωσορίσουν αγαπημένα τους πρόσωπα. FacebookTwitterFacebookTwitter ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΟ – ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Μικρογραφική ζωφόρος από την ανώτερη ζώνη του ανατολικού τοίχου στο δωμάτιο 5 της Δυτικής Οικίας, με παράσταση ποταμού σε υποτροπικό περιβάλλον. Τα ψηλά φοινικόδεντρα που προβάλλονται στην αντίπερα όχθη, ενώ φύονται στην εγγύτερη, είναι μια χειροπιαστή απόπειρα του ζωγράφου να αποδώσει την τρίτη διάσταση. Ο εξωτικός κόσμος της Ανατολής, με τον οποίο οι Θηραίοι ναυτικοί είχαν επαφές, υποδηλώνεται με την απεικόνιση φανταστικού γρύπα. Ταυτόχρονα όμως, ο κόσμος αυτός είναι υπαρκτός, όπως δηλώνει η παρουσία πραγματικών άγριων θηρίων. Ακόμη και σ’αυτόν τον εξωτικό και μακρινό κόσμο η ζωή έχει τις απαιτήσεις της. Ο αγριόγατος για να επιβιώσει έστησε ενέδρα και εφορμά προς τις πάπιες που, αμέριμνες ως εκείνη τη στιγμή στην όχθη του ποταμού, τον αντιλήφθηκαν και σπεύδουν να τον αποφύγουν. Μέσα στην άγρια φύση του παραποτάμιου τοπίου, η ανθρώπινη παρουσία υποδηλώνεται από τα κλαδεμένα φοινικόδεντρα. FacebookTwitter ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΟ – ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Τοιχογραφική σύνθεση παριστάνει τρεις γυναικείες μορφές («Λατρεύτριες»), που φορώντας πλούσιες ενδυμασίες και πολύτιμα κοσμήματα κατευθύνονται προς το τέμενος. Η μεσαία «Λατρεύτρια» η οποία κάθεται πιθανώς μετά από τραυματισμό στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού της. Με το αριστερό χέρι στο μέτωπο πιθανώς δηλώνει τον πόνο, ενώ κρατώντας το τραυματισμένο πόδι με το δεξί δείχνει το αίτιο του πόνου. Η μακρά κόμη της δηλώνει ότι πρόκειται για ώριμη γυναίκα. Το εν μέρει ξυρισμένο κεφάλι της τρίτης «Λατρεύτριας» δηλώνει ότι πρόκειται για νεαρή μορφή σε διαδικασία μύησης. Καλύπτεται ολόκληρη με αραχνοΰφαντο διαφανή πέπλο και έχει το σώμα στραμμένο προς τις άλλες μορφές, ενώ ταυτόχρονα ατενίζει το ιερό, πιθανώς εκδηλώνοντας την αγωνία της για την έκβαση της τελετής. FacebookTwitter Η εικονιζόμενη «Λατρεύτρια», ώριμη γυναίκα, φοράει αραχνοΰφαντο διαφανές περικόρμιο και προτείνει το αριστερό της χέρι κρατώντας πολύτιμο περιδέραιο. FacebookTwitter Η τοιχογραφία της λεγόμενης «Ιέρειας» στη Δυτική Οικία. Η μορφή κρατεί μικρό θυμιατήρι με το αριστερό χέρι, ενώ με το δεξί φαίνεται να πασπαλίζει με αρωματικό θυμίαμα τα αναμμένα κάρβουνα. FacebookTwitter ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΟ – ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Οι εικονιζόμενοι νεαροί, με αρκετά ξυρισμένο το κεφάλι τους, απέχοντας πολύ από την δική τους ενηλικίωση, απλώς βοηθούν στην τελετή του πιο ώριμου. Το πολύχρωμο ύφασμα που κρατεί ο νεαρός που προηγείται είναι πιθανώς το ζώμα, με το οποίο θα περιβληθεί εκείνος που θα ανακηρυχτεί σε ενήλικο. Ο μικρός που ακολουθεί μεταφέρει μικρή φιάλη, της οποίας το χρώμα έχει ξεθωριάσει και δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. FacebookTwitter ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΟ – ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Στη μεγάλη αυτή τοιχογραφική σύνθεση εικονίζεται σε ορεινό τοπίο κατάφυτο με κρόκους μια ώριμη γυναίκα που δείχνει σε μυούμενη νεαρή μορφή με ξυρισμένο κεφάλι τον τρόπο συλλογής των στημόνων του άνθους. Η τελευταία μιμείται ατενίζοντας την «δασκάλα», αγωνιώντας για την επιδοκιμασία της. FacebookTwitter Λεπτομέρεια με την έκφραση του προσώπου της ώριμης κροκοσυλλέκτριας («δασκάλας»). FacebookTwitter Λεπτομέρεια με την έκφραση του προσώπου της νεαρής (μυούμενης) κροκοσυλλέκτριας. FacebookTwitter Άποψη του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου. FacebookTwitter Άποψη του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου. FacebookTwitter Η τοιχογραφία του νεαρού ψαρά. FacebookTwitter Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία των πιθήκων.
FacebookTwitter Οι σχέσεις των Θηραίων με την Ανατολική Μεσόγειο αντανακλάται και στην τέχνη. Αυτό προκύπτει από τοιχογραφίες όπως η μεγάλη σύνθεση των πιθήκων. Ο φυσιοκρατικός τρόπος με τον οποίο αποδίδονται οι πίθηκοι αναρριχώμενοι στους βράχους ασφαλώς οφείλεται σε προσωπική εμπειρία του ζωγράφου, όσον αφορά την κίνηση και τις συνήθειές τους.
