Πρίν πούμε οτιδήποτε, δείτε αυτό το εντυπωσιακό βίντεο, στο οποίο ο Πέτρος Βρέλλης «υφαίνει» μια μορφή του Ελ Γκρέκο
Αυτό που κάνει ο Πέτρος Βρέλλης είναι μοναδικό: ξεκινώντας με αφετηρία τα έργα μεγάλων ζωγράφων, δημιουργεί εκπληκτικά πρωτότυπα έργα που γνωρίζουν τεράστια αποδοχή σε παγκόσμιο επίπεδο. Ξεκίνησε με το «Εκκρεμές» του 2009, μια «σχεδιαστική» συσκευή με την βοήθεια της οποίας δημιουργούσε πορτρέτα, ψεκάζοντας μελάνι σε χαρτί, συνέχισε με μία διαδραστική εκδοχή της «Έναστρης Νύχτας» του Βαν Γκογκ, δίνοντας ζωή στον πίνακα, μετατρέποντας σε πραγματική κίνηση την αίσθηση ροής που υπάρχει στο πρωτότυπο έργο, με συνοδεία μουσικής που ανταποκρίνεται σε κάθε κίνηση, ενώ, πέρσι, εντυπωσίασε με τα πλεχτά πορτρέτα από πίνακες του Ελ Γκρέκο, φτιαγμένα με μία διαδικασία που θυμίζει την τεχνική του αργαλειού, αλλά και αντεστραμμένη αξονική τομογραφία: πραγματικές ακτίνες-κλωστές διατρέχουν τα καρφιά που βρίσκονται στην περιφέρεια ενός κυκλικού αργαλειού χιλιάδες φορές, μέχρι να συνθέσουν την εικόνα ενός άυλου προσώπου (σε αντίθεση με την τομογραφία, όπου οι άυλες ακτίνες συλλέγονται για να συνθέσουν την εικόνα ενός αντικειμένου). Και παρόλο που οι οδηγίες υπαγορεύονται από έναν αλγόριθμο υπολογιστή, η δημιουργία του έργου με το πλέξιμο των κλωστών γίνεται αποκλειστικά με το χέρι. Το μήκος της κλωστής σε ένα ολοκληρωμένο έργο μπορεί να φτάσει και τα δύο χιλιόμετρα!
Τα έργα του Πέτρου έχουν γίνει θέμα σε μεγάλα ξένα τηλεοπτικά δίκτυα, έχουν εκατομμύρια views στο Vimeo, έχουν γίνει application για iPad και iPhone με εκατομμύρια downloads, έχουν ταξιδέψει σε δεκάδες εκθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
«Τα δύο τελευταία έργα μου είχαν εξαιρετική αποδοχή» λέει. «Τα βίντεο παρουσίασής τους έχουν συνολικά περισσότερα από 55 εκατομμύρια προβολές. Επίσης, έχουν φιλοξενηθεί από πολλές και σημαντικές ιστοσελίδες (ΜoΜΑ, Huffington Post, France24, Saatchi Art κ.α.) και έχουν προβληθεί σε μεγάλα ειδησεογραφικά κανάλια. Με έχουν αγγίξει πολύ σχόλια ανθρώπων που έγραψαν ότι τα έργα μου τους έκαναν να συγκινηθούν τόσο που να δακρύσουν».
Ζούμε μονάχα μια φορά, οπότε κάθε είδους υποθέσεις της μορφής "πώς θα ήταν η ζωή μου αν..." είναι μόνο μια αφορμή για παιχνίδια της φαντασίας. Mού φέρνει στο μυαλό το ποίημα "air and light and time and space" του Charles Bukowski: η δημιουργικότητα βρίσκει πάντα τρόπο να ανθίσει. Από την άλλη, αμέτρητοι ιδιοφυείς άνθρωποι έχουν χαθεί και συνεχίζουν να χάνονται από φραγμούς φτώχειας, αδυναμία μόρφωσης και έλλειψη ευκαιριών».
Ο Πέτρος Βρέλλης είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Ηλεκτρονικών Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής Πατρών και αριστούχος πτυχιούχος του Τμήματος Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σήμερα ζει στην Πρέβεζα.
«Η ζωή στην Πρέβεζα είναι ήσυχη και απλή» σχολιάζει. «Έτσι απομένει χρόνος και ενέργεια για δραστηριότητες πέραν της καθημερινής εργασίας -εργάζομαι ως ηλεκτρολόγος μηχανικός. Είμαι σίγουρος πως το περιβάλλον επηρεάζει το τρόπο που δημιουργεί κανείς, όμως ειλικρινά -στη δική μου περίπτωση- δεν είμαι σε θέση να αντιληφθώ το τρόπο που αυτό συμβαίνει. Ζούμε μονάχα μια φορά, οπότε κάθε είδους υποθέσεις της μορφής “πώς θα ήταν η ζωή μου αν…” είναι μόνο μια αφορμή για παιχνίδια της φαντασίας. Mού φέρνει στο μυαλό το ποίημα “air and light and time and space” του Charles Bukowski: η δημιουργικότητα βρίσκει πάντα τρόπο να ανθίσει. Από την άλλη, αμέτρητοι ιδιοφυείς άνθρωποι έχουν χαθεί και συνεχίζουν να χάνονται από φραγμούς φτώχειας, αδυναμία μόρφωσης και έλλειψη ευκαιριών».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΕΡΓΟΥ
Ο Πέτρος γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Γιάννενα σε μία οικογένεια που του δημιούργησε από νωρίς καλλιτεχνικές ανησυχίες. «Ο πατέρας μου, ο Γιώργος, ήταν δάσκαλος. Είχε μεράκι με το γράψιμο, τον θυμάμαι πάντα απορροφημένο στη γραφομηχανή του» λέει. «Συνάντησε πολλές δυσκολίες στη ζωή του: ορφάνια, φτώχια και είχε το ρόλο του προστάτη, ως ο μεγαλύτερος αδερφός της οικογένειας. Έτσι στερήθηκε τις σπουδές που ήθελε και θα μπορούσε να είχε. Παρόλα αυτά, κατάφερε να εκδώσει αρκετά βιβλία του, κυρίως με ποίηση. Ακόμη, στις αντίξοες συνθήκες της μεταπολεμικής Ελλάδας, κατόρθωσε -με δικούς του πόρους και πολύ κόπο- να δημιουργήσει ένα σχολικό μουσείο, υπόδειγμα για την εποχή του. Περιελάμβανε διάφορα γνωστικά αντικείμενα, από ηλεκτρισμό και χημεία, μέχρι ζωγραφική και γλυπτική. Τα υπολείμματα του σχολικού μουσείο κατέληξαν στην αποθήκη του σπιτιού μας, όταν βγήκε πια στη σύνταξη. Εκείνη η αποθήκη αποτελούσε για μένα την είσοδο σε ένα μαγικό κόσμο, όταν ήμουν παιδί, πίσω στη δεκαετία του 1980. Ακόμη, ο θείος μου ο Παύλος ήταν γλύπτης, πολύ γνωστός για το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων στα Γιάννενα. Ο άλλος θείος μου, ο Θανάσης, ήταν αυτοδίδακτος καλλιτέχνης και εξαιρετικά πολυμήχανος. Είχα την τύχη να μαθητεύσω κοντά του για λίγα χρόνια, και νιώθω πολύ τυχερός γι' αυτό: μαζί του συνειδητοποίησα ότι ίσως να μπορούσα να κάνω κάτι περισσότερο από το τεχνικό αντικείμενο του ηλεκτρολόγου μηχανικού που είχα σπουδάσει».
«Εκπληρώθηκε το όνειρο που είχες μικρός;». «Είμαι πια 43 χρονών και, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν θυμάμαι πια τα όνειρα που είχα μικρός. Έχουν θαφτεί κάτω από βουνά υποχρεώσεων και καταναγκασμών. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι πάντα απολάμβανα την ενασχόληση με κάθε είδους με κατασκευές, υλικές ή νοητικές. Μου αρέσει πολύ το πάντρεμα της τέχνης με την τεχνολογία, τα λεγόμενα “new media arts”. Η αλματώδης ανάπτυξη των υπολογιστών, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, προσφέρει νέες δυνατότητες στην έκφραση. Απολαμβάνω να πειραματίζομαι με αυτά τα νέα μέσα, χωρίς να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος σκοπός. Ο πειραματισμός είναι μια εσωτερική ανάγκη, που η εκπλήρωσή της με κάνει να νιώθω ζωντανός. Ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε με βεβαιότητα να πει ότι απλώς χάνω το χρόνο μου: τα περισσότερα projects μου δεν καταλήγουν πουθενά. Κάπου-κάπου όμως, κάθε 2-3 χρόνια, προκύπτει μια καλή ιδέα. Τότε ακολουθεί μια σύντομη περίοδος λίγων ημερών, όπου η ιδέα αυτή με κυριεύει, -είναι ο λεγόμενος “δημιουργικός οίστρος”. Νιώθω ευλογημένος για αυτές τις λιγοστές μέρες που πέρασαν από τη ζωή μου. Μετά ακολουθεί ένα μεγάλο διάστημα, λιγότερο ευχάριστο και αρκετά κοπιαστικό, που είναι απαραίτητο για να πάρει “σάρκα και οστά” η ιδέα. Συνήθως στο τέλος είμαι τόσο εξαντλημένος που δε μπορώ να αξιολογήσω το αποτέλεσμα».
«Πώς ασχολήθηκες με το πλέξιμο;».«Όπως και τα περισσότερα -αν όχι όλα- τα πράγματα σε αυτή τη ζωή, κατά τύχη! Στα τέλη του 2015 πειραματιζόμουν με ένα αλγόριθμο που προοριζόταν να παράγει φωτορεαλιστικά κολάζ. Κατά την ανάπτυξή του συνειδητοποίησα ότι το πιο απλό κομμάτι κολάζ είναι μια απλή ευθεία γραμμή. Έτσι άρχισα να ψάχνω τι μπορεί να παραχθεί μόνο από γραμμές. Η αναζήτηση κράτησε αρκετούς μήνες, ώσπου κατέληξα στην διάταξη του κυκλικού αργαλειού, που αναδεικνύει ακριβώς αυτή την ιδέα: το έργο αποτελείται μόνο από ευθείες γραμμές, και μάλιστα συνεχόμενες αφού πρόκειται για μία ενιαία κλωστή. Ο αλγόριθμος που ανέπτυξα παράγει την ακολουθία κινήσεων για την δημιουργία του πορτραίτου, βασιζόμενος σε μια συμβατική ψηφιακή εικόνα. Το αυτό-καθευατό πλέξιμο αποτελεί το τελικό στάδιο δημιουργίας του έργου, και είναι μια εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία που γίνεται με το χέρι. Σκεφτείτε ότι κάθε έργο αποτελείται από 3.000-8.000 χορδές. Τελευταία προσπαθώ να αυτοματοποιήσω αυτή τη διαδικασία, γιατί είναι ιδιαίτερα μονότονη και κουραστική.
«Γιατί φτιάχνεις κυρίως πρόσωπα;». «Τα πρόσωπα επιτρέπουν την άμεση μετάδοση συναισθημάτων. Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι μη λεκτικό, και βασίζεται κυρίως σε εκφράσεις του προσώπου και του σώματος. Επιπλέον, η δημιουργία ενός πορτραίτου από μία και μόνο κλωστή, επιτρέπει εύκολα τη συσχέτιση με ενδιαφέροντα θέματα: η μοναδικότητα κάθε προσώπου προκύπτει από πολλές διασταυρούμενες και αλληλοπλεκόμενες λεπτομέρειες, οι μυθολογικές μοίρες πλέκουν με τα νήματά τους τη ζωή των ανθρώπων».
«Ποια είναι η πιο μεγάλη πρόκληση όταν φτιάχνεις ένα έργο;». «Καταρχήν, να έχω τη δύναμη και την υπομονή να το ολοκληρώσω και τέλος να καταφέρω να το παρουσιάσω με όσο πιο απλό και κατανοητό τρόπο.
Τα τελευταία χρόνια πέρασα πολύ καιρό παρατηρώντας έργα του El Greco (καθώς και άλλων ζωγράφων) για ένα προηγούμενο project που παλεύω να ολοκληρώσω. Με εντυπωσίασε η ηθελημένη παραμόρφωση των προσώπων και η υπερβολή στις εκφράσεις. Αυτά τα μοναδικά χαρακτηριστικά συμπληρώνουν τις εγγενείς ατέλειες της τεχνικής με την κλωστή. Θα μου επιτρέψετε, πάντως, να επισημάνω για αυτά τα έργα με την κλωστή ισχύει το μότο “the medium is the message”: δεν έχει τόση σημασία ποια εικόνα αναπαριστάται, αλλά το πως. Αποδεικνύεται ότι κάθε τι μπορεί να αναπαρασταθεί από μια μεγάλη συλλογή από γραμμές. Το γεγονός αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό: ένας ολόκληρος κόσμος θα μπορούσε να έχει δομηθεί από πάρα πολλές λεπτές γραμμές, και παρόλα αυτά να μην το αντιλαμβανόμαστε. Οι αισθήσεις μας παρέχουν μια εξαιρετικά απλοποιημένη εκδοχή των πραγμάτων. Πιστεύω οτι το έργο αναδεικνύει ακριβώς αυτό: το πόσο εσφαλμένα μπορεί να λειτουργούν οι αισθήσεις μας. Κατά συνέπεια, μας είναι αδύνατο να αντιληφθούμε την πραγματική φύση του κόσμου.
«Έχεις ακούσει ποτέ αντιδράσεις όταν λες ότι “πλέκεις;”. «Ναι, έχω εισπράξει αρκετά απορημένα βλέμματα όταν το λέω. Μάλιστα απολαμβάνω πολύ τους κωμικούς διαλόγους που ακολουθούν! Το πλέξιμο είναι μια ενασχόληση που έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί, θεωρείται κάπως “κιτς” και επιπλέον δύσκολα μπορεί κανείς να βρει -από το πρώτο άκουσμα- μια άμεση σύνδεση με τη μέχρι τώρα τεχνολογική δουλειά μου».
«Πού μπορεί να δει κανείς τα έργα σου;». «Τα έργα έχουν φιλοξενηθεί σε διάφορα φεστιβάλ τέχνης και γκαλερί σε Ελλάδα, Ιταλία, Αυστρία και Σουηδία καθώς και στη μεγαλύτερη online γκαλερί Saatchi-Art. Τα περισσότερα έχουν ήδη πωληθεί, κυρίως σε συλλέκτες στο εξωτερικό. Ελπίζω πως μέσα στο 2017 θα πραγματοποιηθούν κάποιες νέες εκθέσεις στην Ελλάδα, Ιταλία και Φιλανδία. Αυτή τη στιγμή δύο έργα μου εκτίθενται στη γκαλερί “Σκουφά” στο Κολωνάκι».
«Υπάρχουν άλλοι καλλιτέχνες που κάτι παρόμοιο με αυτό που κάνεις;». «H Κumi Υamashita έχει δημιουργήσει εντυπωσιακά πορτραίτα με κλωστή και καρφιά πάνω σε ξύλινο “καμβά”: Είναι κάτι τελείως διαφορετικό, γιατί στα έργα της τα καρφιά “ακολουθούν” το σχέδιο και επιτρέπουν το σχεδιασμό μόνο με το μυαλό. Η μεγάλη διαφορά με τη δικιά μου τεχνική είναι στο ότι τα καρφιά τοποθετούνται μόνο στην περιφέρεια ενός κύκλου. Ο μόνος τρόπος για να παράγεις ένα έργο αυτής της μορφής απαιτεί κάποια δισεκατομμύρια αριθμητικές πράξεις, που προφανώς δε μπορούν να γίνουν παρά μόνο με χρήση υπολογιστή».
