Σπάνια σχετικά εικόνα στην ευδαίμονα, ακόμη, Αθήνα στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα –κοκορευόμασταν τότε ότι εδώ στην Ελλαδάρα μας δεν βλέπεις τις εικόνες εγκατάλειψης και αθλιότητας που συναντούσες κι ακόμα συναντάς σε πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές μεγαλουπόλεις–, οι άστεγοι εξελίχθηκαν ελέω κρίσης σε μείζον κοινωνικό πρόβλημα μέσα σε μόλις μια δεκαετία.
Σε 40.000 τους είχε υπολογίσει η Feantsa (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εθνικών Οργανισμών για την έλλειψη στέγης) πανελλαδικά, κατά προσέγγιση – οι μισοί και πλέον στην Αττική.
Oι συμπολίτες μας που ζουν δίχως στέγη, κάποτε και «δίχως νόμο», αναζητούν προσωρινό ή μονιμότερο κατάλυμα σε πάρκα, πλατείες, στοές, εισόδους κτιρίων και οποιονδήποτε άλλο διαθέσιμο χώρο.
Το νούμερο αυτό είναι ωστόσο περισσότερο «πιλότος» εφόσον αφενός αφορούσε όσους κατέφευγαν σε κοινωνικές υπηρεσίες, αφετέρου ο πληθυσμός των αστέγων καθαυτός είναι φύσει ασταθής και ευμετάβλητος.
Οι άστεγοι πολλαπλασιάζονται ραγδαία, υποδηλώνοντας πως το μοντέλο κοινωνικής πολιτικής που κυοφορείται δεν στοχεύει στη διαφύλαξη του μεγαλύτερου ιδεολογικοπολιτικού επιτεύγματος των αστικών δημοκρατιών, την κοινωνική ιδιότητα του πολίτη, αλλά στην οριακή διαχείριση της ανθρώπινης επιβίωσης.
«Ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται υπό καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού αυξάνεται, αποδεικνύοντας πώς οι εφαρμοζόμενες πολιτικές λιτότητας οδηγούν σε ραγδαία συρρίκνωση του κράτους ευημερίας και υποβάθμιση της κοινωνικής θέσης των πολιτών...
»Οι άστεγοι πολλαπλασιάζονται ραγδαία, υποδηλώνοντας πως το μοντέλο κοινωνικής πολιτικής που κυοφορείται δεν στοχεύει στη διαφύλαξη του μεγαλύτερου ιδεολογικοπολιτικού επιτεύγματος των αστικών δημοκρατιών, την κοινωνική ιδιότητα του πολίτη, αλλά στην οριακή διαχείριση της ανθρώπινης επιβίωσης», γράφουν οι Δέσποινα Παπαδοπούλου (αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου) και Νίκος Κουραχάνης (μεταδιδακτορικός ερευνητής και διδάσκων Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο) στο μικρό αλλά εύστοχο, κατατοπιστικό και σε μεγάλο βαθμό βιωματικό –προϊόν προσωπικής έρευνας επί του πεδίου– πόνημά τους «Άστεγοι και Κοινωνικός αποκλεισμός στην Ελλάδα της κρίσης» που κυκλοφόρησαν πρόσφατα οι εκδόσεις Τόπος.
Για την ακρίβεια, αυτοί που «πολλαπλασιάζονται ραγδαία» στην Ελλάδα τουλάχιστον δεν είναι πια –ή, πάντως, δεν είναι τόσο– οι άστεγοι του δρόμου, μια κοινωνική ομάδα που έχει κάπως σταθεροποιηθεί μετά το «μπαμ» των πρώτων μνημονιακών χρόνων και που κατά βάση αφορά άπορους χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, αλκοολικούς, εγκαταλειμμένους ή ανθρώπους με ποικίλα ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Είναι, επιπλέον, όσοι κινδυνεύουν να βρεθούν ανά πάσα στιγμή εκεί έξω εξαιτίας ανέχειας, χρόνιας ανεργίας, ατυχών προσωπικών επιλογών, δυσβάστακτων χρεών, οικογενειακών προβλημάτων, άνοιας, ανημπόριας, προβλημάτων υγείας και ειδικά ψυχικής, αδυναμίας πρόσβασης σε δομές και υπηρεσίες κ.λπ.
Ως δυνάμει άστεγοι εξάλλου λογίζονται κι όσοι ζουν σε δομές προσωρινής φιλοξενίας, σε ανεπαρκή καταλύματα –ακόμα και σε αυτοκίνητα– ή σε επισφαλείς συνθήκες γενικότερα, που διαθέτουν μεν μια στοιχειώδη στέγη αλλά στερούνται θέρμανσης, νερού ή ρεύματος.
«Υπάρχουν ακόμα οι λεγόμενοι "αόρατοι άστεγοι" που δεν εντοπίζονται εύκολα από τις οργανώσεις ή τους φορείς εάν οι ίδιοι δεν απευθυνθούν για βοήθεια, κάτι που μερικές φορές δεν θέλουν ή δεν είναι καν σε θέση να πράξουν», σύμφωνα με την κοινωνική λειτουργό Ιωάννα Περτσινίδου, υπεύθυνη του Κέντρου Ημέρας Αστέγων της Praksis στην Αθήνα.
Από τον Μάιο του '12 το Κέντρο εξυπηρετεί καθημερινά 120-150 άτομα, Έλληνες και αλλοδαπούς, ανάμεσά τους και πρόσφυγες σε αναμονή ασύλου ή μετεγκατάστασης.
Άλλοι βιώνουν χρόνια την κατάσταση αυτή, άλλοι περιοδικά, καθένας είναι διαφορετική ιστορία, «δεν υπάρχει κοινός παρονομαστής, οποιοσδήποτε θα μπορούσε να βρεθεί στη θέση τους – το ένα σπίτι για τον καθένα δεν είναι ουτοπία ούτε φαντασίωση, είναι ένα δικαίωμα εφικτό, γιατί αντίθετα από ό,τι κάποιοι πιστεύουν δεν υπάρχει κανείς που να θέλει πραγματικά να ζει στον δρόμο, η έλλειψη συγκεκριμένων επιλογών στις υφιστάμενες δομές είναι το πρόβλημα».
Οι περισσότεροι πλάνητες «εγκαθίστανται» στο κέντρο της πόλης επειδή βρίσκουν ευκολότερα βολική «καβάτζα» κι έχουν αμεσότερη πρόσβαση σε υπηρεσίες, συσσίτια και κοινωνικούς φορείς.
Αρκετοί δυσκολεύονται να εξυπηρετηθούν, έστω στοιχειωδώς, είτε γιατί δεν διαθέτουν καν επίσημα «χαρτιά», είτε τα έχουν χάσει ή αδυνατούν από μόνοι τους να βγάλουν καινούργια.
Αν, εξάλλου, όντας πλέον εντελώς ξεκρέμαστος και σε προχωρημένη ηλικία ξεσπιτωθείς, δύσκολα επανακάμπτεις, συνηθίζεις πια τον δρόμο κι «αγριεύεις».
Οι πιο τυχεροί βοηθιούνται κάπως από γειτόνους, κατοίκους και καταστηματάρχες, αναλαμβάνοντας σε κάποιες περιπτώσεις και «χρέη» φύλακα, άλλοι καταφεύγουν στην επαιτεία.
Είναι κυρίως Έλληνες, με «προτίμηση» στις ηλικίες άνω των σαράντα, υπάρχουν όμως ανάμεσά τους επίσης πρόσφυγες και μετανάστες, σε μικρό αναλογικά αριθμό γιατί διατηρούν τα δικά τους δίκτυα αλληλοϋποστήριξης, κάτι που ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για τους «ιθαγενείς».
Δίχως το πλέγμα οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών και με τις δεδομένες ελλείψεις σε πρόνοια, δομές και προγράμματα, οι άστεγοι θα ήταν «στρατός» ολόκληρος, ανάμεσά τους και ολόκληρες ξεσπιτωμένες οικογένειες.
Ύστερα όμως από μια δεκαετία συστηματικού «ξηλώματος», ο εναπομείναντας κοινωνικός ιστός είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης, με τον εφιάλτη της απελευθέρωσης των πλειστηριασμών ακόμα και για την πρώτη κατοικία να προοιωνίζει ραγδαία επιδείνωση του φαινομένου, αν δεν ληφθούν άμεσα προληπτικά μέτρα.
Όσον αφορά την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών, πέρα από τα συσσίτια που προσφέρουν πλέον αρκετοί φορείς, ο δήμος Αθηναίων σε συνεργασία με ΜΚΟ «τρέχει» το Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης–ΚΥΑΔΑ (αντίστοιχα κέντρα λειτουργούν και σε άλλους δήμους της Αττικής καθώς και στον Πειραιά), δύο ξενώνες φιλοξενίας κι ένα υπνωτήριο σε συνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου.
Προσωρινή φιλοξενία σε ξενώνες παρέχουν επίσης κάποιες μητροπόλεις και άλλοι φορείς.
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στη στήριξη ανθρώπων και ειδικά οικογενειών στα όρια της ανέχειας που διαθέτουν μεν στέγη αλλά πολύ επισφαλή.
Οι υπάρχουσες δομές, ωστόσο, αφενός δεν επαρκούν, αφετέρου δεν δέχονται εξαρτημένους, ούτε άτομα που πάσχουν από λοιμώδη νοσήματα ή ψυχικές διαταραχές και που αποτελούν ένα σοβαρό ποσοστό των αστέγων «του δρόμου».
Η αύξηση των ψυχικών διαταραχών υπήρξε στη διάρκεια της κρίσης ανάλογη με τη μείωση των πόρων και δομών για την ψυχική υγεία και όχι μόνο: η διάλυση του κράτους πρόνοιας, η φτωχοποίηση, η ύπαρξη πλέον πολλών ανασφάλιστων έχει δυσκολέψει γενικότερα για αρκετό κόσμο την πρόσβαση τόσο σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όσο και σε απαραίτητες θεραπείες.
Μια από τις πιο αξιέπαινες πρωτοβουλίες (της ΜΚΟ Διογένης) υπήρξε η έκδοση του περιοδικού δρόμου Σχεδία που αφενός ευαισθητοποίησε ευρύτερα πάνω στο ζήτημα επιστρατεύοντας και επώνυμους, αφετέρου έδωσε στους διαπιστευμένους πωλητές ένα κίνητρο ζωής αλλά και μια ευκαιρία επανένταξης.
Φέτος τον Φεβρουάριο το περιοδικό έκλεισε πέντε χρόνια μιας πολύ αξιόλογης ακόμα και σε σχέση με αντίστοιχα έντυπα του εξωτερικού παρουσίας στους αθηναϊκούς δρόμους, φτάνοντας να πουλά έως και 30.000 αντίτυπα.
Σύμφωνα με το 56ο επετειακό τεύχος που κυκλοφόρησε αυτό τον μήνα, 43 άστεγοι που θήτευσαν ως πωλητές νοικιάζουν τώρα δικό τους χώρο, ενώ δεκάδες άλλοι επανεντάχθηκαν στην αγορά εργασίας. Όμως η υποχρέωση μηνιαίας ελάχιστης ασφαλιστικής καταβολής ΕΦΚΑ που επιβλήθηκε πρόσφατα και στη δική τους δραστηριότητα αποθάρρυνε πολλούς πωλητές - η διεύθυνση αδυνατώντας, καθώς ανακοίνωσε, να καλύψει το κόστος, αύξησε την τιμή στα 4 Ευρώ ώστε να κρατηθεί σταθερό το κέρδος του πωλητή (1.50 Ευρώ ανά τεύχος) και ώσπου να βρεθεί μια πιο ευαίσθητη εναλλακτική στο ζήτημα, προσδοκά στη στήριξη του κοινού της.
Γιατί είναι η επανένταξη το βασικό στοίχημα, όπως συμφωνούν πολλοί εθελοντές, ακτιβιστές και ειδικοί: η ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ωφελούμενων, η δημιουργία προοπτικών, η κοινωνική και εργασιακή επανένταξη σε χρόνια δίσεκτα:
«Αυτό είναι και το σημαντικότερο, όχι το πώς θα συντηρήσουμε το πρόβλημα αλλά πώς θα το ξεπεράσουμε... Δεν αρκούν οι πυροσβεστικού τύπου παροχές και τα ισχνά επιδόματα, η απλή διαχείριση των συμπτωμάτων για λόγους «βιτρίνας» δίχως να στοχεύουμε στην πρόληψη ή την αποτελεσματική θεραπεία του προβλήματος, όπως πολύ σωστά αναφέρουν και οι Παπαδοπούλου-Κουραχάνης.
»Απαιτούνται εξειδικευμένες δομές, βιώσιμα προγράμματα επανένταξης και εθνική πολιτική για τη στέγη, η στήριξη στον άστεγο δεν είναι διαγωνισμός ποιος θα προσφέρει τα περισσότερα μακαρόνια», λέει χαρακτηριστικά η Άντα Αλαμάνου, υπεύθυνη του προγράμματος στήριξης αστέγων της ΜΚΟ Κλίμακα.
Καλοδεχούμενη, βέβαια, κάθε πρωτοβουλία που μπορεί να συντηρήσει ή να ανακουφίσει έστω προσωρινά κάποιους ανθρώπους σε χρεία. Το πρόβλημα όμως της φτωχοποίησης και της έλλειψης στέγης –το οποίο βέβαια δεν είναι μόνο ελληνικό, απλώς εδώ η έκρηξή του μας έπιασε εντελώς απροετοίμαστους– είναι καταρχήν πολιτικό και σαν τέτοιο οφείλει να αντιμετωπιστεί.
Είναι αλήθεια ότι το πρόβλημα για τον μέσο άστεγο δεν είναι τόσο η σίτιση όσο πράγματα που ενδεχομένως δεν βάζει ο νους του απλού παρατηρητή όπως πόσιμο νερό, τουαλέτα (κάτι γίνεται τελευταία με τις υπαίθριες χημικές του δήμου αλλά είναι λίγες), καθαριότητα (λουτρά όπως αυτά που διαθέτει το «Καταφύγιο» της Ευριπίδου και το «street laundry» της Praksis), ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (που μόνος ακόμα κι αν υπάρχει η δυνατότητα δύσκολα προσεγγίζει, ειδικά αν είναι εξαρτημένος ή ανήμπορος –οι ηλικιωμένοι ή βαριά ασθενείς άστεγοι όχι σπάνια σβήνουν κυριολεκτικά στο δρόμο– αλλά και λόγω του στίγματος που βιώνουν).
Μεγάλη είναι εδώ η συνεισφορά των δράσεων δρόμου που τρέχουν τόσο ο δήμος όσο και ΜΚΟ όπως η Praksis και η Κλίμακα.
Η κ. Μαρία Στρατηγάκη, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πρόνοιας και Ισότητας μας λέει με τη σειρά της για το έργο των street workers του ΚΥΑΔΑ, των αναβαθμισμένων δημοτικών ιατρείων σε Πατήσια και Κυψέλη και του Κόμβου Αλληλοβοήθειας στο πρώην Φρουραρχείο που εφοδιάζει αδιάκριτα άστεγους, άπορους, άνεργους και χαμηλών εισοδημάτων ανθρώπους με τρόφιμα, ρούχα, φάρμακα κ.λπ.
Αισιοδοξεί ότι μέσα στο '18 θα μειωθούν αισθητά οι άστεγοι «του δρόμου» χάρη στο συντονισμένο σχέδιο δράσης που κατέστρωσε ο δήμος σε συνεργασία με ΚΥΑΔΑ, ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ, Praksis, Θετική Φωνή και Γιατρούς του Κόσμου, υπόσχεται δε ότι σύντομα θα λειτουργήσουν δύο νέα υπνωτήρια (τα οποία είχαν, θυμάμαι, αναγγελθεί και πέρσι τέτοια εποχή αλλά ακόμα καθυστερούν).
Εξαίρει επίσης τη συνδρομή των Bloomberg Associates και ειδικότερα της ομάδας της πρώην αντιδημάρχου Νέας Υόρκης Λίντα Γκιμπς τόσο στη λεπτομερή καταγραφή αστέγων όσο και στην οργάνωση αποτελεσματικών παρεμβάσεων.
Σε αυτές περιλαμβάνεται η δημιουργία ασφαλών χώρων υποδοχής («safe heaven»), «όχι απλώς ως προσωρινά καταφύγια αλλά ως προστάδιο επανένταξης».
Καλοδεχούμενη, βέβαια, κάθε πρωτοβουλία που μπορεί να συντηρήσει ή να ανακουφίσει, έστω προσωρινά, κάποιους ανθρώπους σε χρεία.
Το πρόβλημα όμως της φτωχοποίησης και της έλλειψης στέγης –το οποίο βέβαια δεν είναι μόνο ελληνικό, απλώς εδώ η έκρηξή του μας έπιασε εντελώς απροετοίμαστους– είναι καταρχήν πολιτικό και σαν τέτοιο οφείλει να αντιμετωπιστεί.
Η φιλανθρωπία, o εθελοντισμός και η κοινωνική αλληλεγγύη, ακόμα και στα καλύτερά τους, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν το κράτος πρόνοιας και ίσων ευκαιριών, να εξασφαλίσουν εργασιακή και κοινωνική επανένταξη, να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, καθολική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, να χαράξουν αναδιανεμητικές πολιτικές, να ανακουφίσουν από τον βραχνά δυσθεώρητων φόρων και χρεών, να υλοποιήσουν προγράμματα κοινωνικής στέγασης, να «ανοίξουν» τα εκατοντάδες χιλιάδες ακόμα και σήμερα άδεια σπίτια, να αντιπαλέψουν την αγριανθρωπιά που επιφυλάσσει διεθνώς στους μη προνομιούχους το κυρίαρχο πολιτικοκοινωνικό σύστημα.
Αυτό είναι, καταρχήν, μια υπόθεση της κοινωνίας των πολιτών. Ωσότου όμως αυτή καταφέρει να αλλάξει τον ρου της ιστορίας, ας απλώσουμε στον άστεγο –«κανονικό» ή εν δυνάμει– γενναιόδωρα το χέρι, όχι για να τον ελεήσουμε ενοχικά αλλά για να τον βοηθήσουμε να ξανανιώσει ελεύθερος, ισότιμος και ενεργός πολίτης.
Υπνωτήριο Αστέγων: Ένα καταφύγιο ανεκτίμητο αλλά ακόμη «ανάδελφο»
Η νύχτα είναι μεγαλύτερο βάσανο σαν βρίσκεσαι στον δρόμο. Το υπνωτήριο που «τρέχει» το ελληνικό τμήμα των Γιατρών του Κόσμου –βασισμένο στην εμπειρία αντίστοιχων καταφύγιων στο εξωτερικό–, ένα πενταώροφο κτίριο του Δήμου στην Ακαδημία Πλάτωνος, είναι το μοναδικό στο είδος του στην Αθήνα.
Σήμερα έχει δυναμικότητα 55 κλινών και είναι πλήρες κάθε βράδυ, με την πλειοψηφία των φιλοξενούμενων να είναι πλέον ηλικιωμένοι, Αθηναίοι αλλά και επαρχιώτες σε ανάγκη που έρχονται στην πρωτεύουσα για να «χαθούν» επειδή ντρέπονται τον τόπο τους – ορισμένοι κρύβουν την κατάστασή τους ακόμα κι από τους στενούς τους συγγενείς.
Πάνω από 4.000 άνθρωποι έχουν περάσει από εδώ τα πέντε χρόνια λειτουργίας του.
«Οι περισσότεροι δεν είναι τυπικοί κλοσάρ αλλά οι λεγόμενοι νεοάστεγοι, θύματα της κρίσης. Άλλοι είναι μακροχρόνια άνεργοι, σε άλλους έκαναν έξωση, άλλοι αδυνατούν λόγω ηλικίας ή ανημπόριας να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους, άλλοι είναι άποροι συγγενείς ασθενών, άλλοι βρίσκονται σε αναζήτηση εργασίας, υπάρχουν ακόμα και άνθρωποι που μένουν στα αυτοκίνητά τους κι έρχονται σε μας μόνο κάποια βράδια για να κάνουν κάνα μπάνιο, είναι δε κυρίως άντρες γιατί απέναντι σε αυτούς η κοινωνία είναι συνήθως πιο αυστηρή», μας λέει ο Αναστάσιος Υφαντής, επιχειρησιακός διευθυντής των ΓκΤ.
«Αυστηρό» είναι και το ωράριο –8μ.μ.-7.30π.μ.– για να μην «ιδρυματοποιούνται» οι φιλοξενούμενοι, προσφέρεται φαγητό, υπάρχει ένα σαλόνι όπου μαζεύονται με τηλεόραση, βιβλιοθήκη κι επιτραπέζια ενώ προσφέρονται καθαρά ρούχα και είδη υγιεινής.
Παρότι όλοι έρχονται διαπιστευμένοι από κάποια υπηρεσία ή φορέα, ελέγχονται προληπτικά στην είσοδο για λόγους ασφαλείας – όπλα, ουσίες και αλκοόλ απαγορεύονται, οι διακρίσεις επίσης.
Φιλοξενούνται όχι μόνο άστεγοι –Έλληνες, αλλοδαποί και αναγνωρισμένοι πρόσφυγες– αλλά και άνθρωποι στα όρια της ένδειας, κάποτε και οικογένειες: πρόσφατα χρειάστηκε να συνδράμουν και μια νεαρή έγκυο που είχε βρεθεί ανέστια.
Δεν είναι λίγες οι φορές που ανέλαβαν να «αναμετρηθούν» οι ίδιοι με το τέρας της γραφειοκρατίας ώστε να καταφέρουν κάποιοι άνθρωποι ανήμποροι να συνταξιοδοτηθούν.
Άλλοτε πάλι περιέθαλψαν κακοποιημένες γυναίκες που είχαν εγκαταλείψει το σπίτι τους ή τις είχαν διώξει.
Στα άμεσα σχέδια είναι η πρόσληψη επιπλέον κοινωνικών λειτουργών γιατί «η επανένταξη είναι σαφώς προτιμότερη από την ασυλοποίηση», καθώς επισημαίνει ο πρόεδρος των ΓτΚ Νικήτας Κανάκης.
«Είναι πολύ βασικό να τους τραβήξουμε από τον δρόμο, ο δρόμος εξαγριώνει κι άμα τον συνηθίσεις, δύσκολα ξεφεύγεις», συμπληρώνει.
Ένα ακόμα ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι η γειτονιά έχει αγκαλιάσει την προσπάθεια, συχνά μάλιστα φέρνουν φαγητά ή είδη πρώτης ανάγκης για τους «ενοίκους».
Όμως οι ανάγκες είναι μεγάλες, χρειάζεται να ανοίξουν άμεσα κι άλλοι τέτοιοι χώροι, «τι να σου κάνουν 55 κλίνες σε μια μεγαλούπολη 4 εκ. ανθρώπων», υπογραμμίζει. Εκτός από το Υπνωτήριο οι ΓτΚ συνεισφέρουν με κινητές μονάδες σε Αθήνα, Πειραιά και Λάρισα, τρία πολυιατρεία στην Αττική κι ένα στη Θεσσαλονίκη.
Τέσσερις προσωπικές ιστορίες
Η κ. Ελένη, κλεισμένα πενήντα, ζει σχεδόν μια τριετία τώρα στο πάρκο του Θησείου παρέα με μισή ντουζίνα χαδιάρικα και καλοθρεμμένα γατιά:
«Τις φροντίζω καλύτερα από μένα!», περηφανεύεται. «Μόνο δεν θέλω να ανεβαίνουν στο στρώμα να το μαγαρίζουν», λέει καθώς τις μαλώνει, «απολογούμενη» για τα σκουπίδια και τα αποφάγια ολόγυρα που δεν πρόλαβε, λέει, να μαζέψει και να πετάξει.
Λαρισινή την καταγωγή, εργαζόταν ως καθαρίστρια σε σπίτια και μαγαζιά, έκανε και τη μικροπωλήτρια.
Οι δουλειές πέσανε, εκείνη αδυνατούσε πια να δουλέψει όσο παλιά, ένσημα είχε ελάχιστα γιατί συνήθως δούλευε «μαύρα».
Όταν πια ελλείψει χρημάτων ξενοίκιασε, έμεινε κάποιο καιρό σε μια ηλικιωμένη θεία, σαν όμως εξέλειψε κι αυτή η «καβάτζα», βγήκε πια στο δρόμο.
Να καταφύγει σε κάποιον ξενώνα, όχι, δεν θέλει, πήγε λέει κάποτε και της την «έπεσαν» κάποιοι χρήστες, έγινε φασαρία μεγάλη, δεν ξαναπάτησε, εδώ έχει τουλάχιστον την ησυχία της.
«Τελευταίος μήνας που συμβαίνει αυτό, μίλησα με κάτι συγγενείς, θα με πάρουν από δω, θα με φροντίσουν, θα μου βγάλουν και το επίδομα γιατί μόνη αδυνατώ, θα είχα φύγει ήδη αν δεν είχα το πόδι», συνεχίζει, δείχνοντας το σημάδι από το δάγκωμα ενός αδέσποτου.
Ναι, πήγε σε κάποιο δημοτικό ιατρείο, την κοίταξαν, της έδωσαν κι αγωγή, όμως πονάει ακόμα ενώ δυσκολεύεται γενικότερα να περπατήσει εξαιτίας βάρους και αρθριτικών.
Κακολογεί τον δήμο, που ένα βράδυ μάζεψε, λέει, όλα της τα απλωμένα κουρέλια μαζί και το πρόχειρο στέγαστρό της αφήνοντας και τις γάτες της «άστεγες», τους δημοσιογράφους –«έχουν έρθει κι άλλοι σαν κι εσάς από περιοδικά, εφημερίδες, τηλεοράσεις, τα λέμε, τα ξαναλέμε, σάματις γίνεται τίποτα; Προσφέρεται μήπως κάποιος από όλους αυτούς τους φιλάνθρωπους πλούσιους να μας στεγάσει;»–, τον επίσης άστεγο γείτονά της που την υποχρεώνει να φυλάει την πραμάτεια του όσο λείπει –είναι μικροπωλητής–, χωρίς να της προσφέρει έστω λίγο ψωμί.
Έχει εντούτοις να πει και τον καλό της λόγο για τους εθελοντές που της φέρνουν φαγητό, νερό, καθαρά ρούχα, λένε και πέντε κουβέντες μαζί, «νιώθω τότε πως έχω μια συντροφιά», καταλήγει, δείχνει μάλιστα με ικανοποίηση το καινούργιο πάπλωμα που της προμήθευσαν.
Ο Κωνσταντίνος, «σαράντα-φεύγα, μόρτης και περπατημένος!», όπως αυτοσυστήνεται, ζει δυο χρόνια τώρα κάπου έξω στο Μοναστηράκι. Τον πετύχαμε να απλώνει τον υπνόσακό του σε ένα παγκάκι να στεγνώσει από τη χτεσινή βροχή.
«Η παγωνιά, οι βροχές κι οι υγρασίες είναι ό,τι χειρότερο, άμα είσαι στο δρόμο», μας λέει, που όμως τον προτιμά από κάποιον ξενώνα:
«Πας και σου ζητάνε χαρτιά, κόντρα χαρτιά, σε περνάνε από εξετάσεις, διαδικασία ολόκληρη, άσε που εκεί νιώθω σαν σε ίδρυμα – στην καβάτζα τουλάχιστον με ξυπνάνε κάθε πρωί τα πουλάκια!», λέει.
Έκανε στη ζωή του πολλές δουλειές, σερβιτόρος, χαμάλης, εργάτης γης, «ό,τι όμως έβγαζα το έτρωγα στις γυναίκες, τα πιοτά και τον τζόγο, περιουσία ολόκληρη άφησα στα καζίνα!», θα πει, δίχως όμως να βαρυγκομά.
«Αυτά ήθελα, αυτά έκανα και πληρώνω το τίμημα, τουλάχιστον καλοπέρασα».
Και τώρα; «Τώρα... όπως έρθει κι όπως πάει!», απαντά.
Ναι, έχει οικογένεια, όμως είναι «στα μαχαίρια» με τη μάνα και τα αδέρφια του εξαιτίας κληρονομικών, καθώς λέει, τους κατηγορεί μάλιστα ότι τον κλείσανε με το ζόρι ψυχιατρείο από όπου δραπέτευσε. «Άντε τώρα εδώ να με βρουν!», καγχάζει.
Επιβιώνει κάπως αξιοπρεπώς χάρη σε ένα πενιχρό προνοιακό επίδομα ως ανίκανος για εργασία λόγω ψυχικών προβλημάτων, «626 ευρώ το δίμηνο, τι να σου κάνουν όμως», άσε που τελειώνει κι αυτό και η γραφειοκρατία να το ανανεώσει είναι, λέει, μεγάλη.
Τι του λείπει περισσότερο; «Να μπορώ να πάω και να πιω σε ένα μαγαζί έναν σωστό καφέ σαν άνθρωπος, να ξοδέψω αξιοπρεπώς λίγες ώρες στα μεγάλα κρύα και τις μεγάλες ζέστες...».
Ο κ. Αλέξανδρος Αλιφέρης, εξηντάρης πια, είναι ένας άνθρωπος ζωντανός κι ανοιχτόκαρδος, παρά τις δυσκολίες του.
Μεγαλωμένος στου Ζωγράφου, εργαζόταν οδηγός σε πούλμαν και βυτιοφόρα: «Έβγαζα καλά λεφτά αλλά τα έτρωγα την άλλη ώρα, σκεφτόμουνα βλέπεις πολύ με το κάτω κεφάλι, αν με εννοείς!», λέει.
Άγαμος, μόνος, με προβλήματα υγείας, ευτυχώς όχι ιδιαίτερα σοβαρά, είναι δυο χρόνια τώρα στην ανάγκη περιμένοντας να βγει η έστω πενιχρή του σύνταξη – έχει, λέει 6.500 ένσημα παρότι έχει δουλέψει για πολλά περισσότερα.
Στο μεταξύ πορεύεται με το εισόδημα αλληλεγγύης και τη συνδρομή φίλων και γνωστών.
Μέχρι το '13 είχε ένα δικό του σπιτάκι, εξ ημισείας με συγγενή, το πούλησαν όσο-όσο αλλά το μερίδιό του, ένεκα κάποιες βασικές υποχρεώσεις και ανάγκες, σύντομα εξανεμίστηκε.
Έκτοτε φιλοξενείται δεξιά-αριστερά, κάποιες φορές την έβγαλε στο ύπαιθρο, ενώ από τις αρχές Γενάρη βρίσκει απάγκιο στο Υπνωτήριο των Γιατρών του Κόσμου.
«Μου αρέσει εδώ γιατί κάνω παρέες και χαβαλέ, ε, καμιά φορά βγαίνουν και γκρίνιες αλλά μέσα στη ζωή είναι κι αυτά, βασανισμένοι άνθρωποι έρχονται εδώ».
Την ημέρα τη βγάζει στα καφέ και στη γύρα, «αλητεία είμαι, μη νομίζεις!», χωρατεύει.
Τρώει σε συσσίτια και κοινωνικές κουζίνες, περνάει συχνά κι από την παλιά του γειτονιά, όλο κάποιον, λέει, θα πετύχει και κάνει υπομονή κάνα χρόνο ακόμα, «να βγει εκείνη η παλιοσύνταξη και να πιάσω ένα κεραμίδι».
Ο κ. Στάθης Παπαθανασίου είναι διαπιστευμένος πωλητής της Σχεδίας εδώ και τριάμισι χρόνια. Η υγεία του είναι προβληματική, κουράζεται εύκολα, παραμένει όμως πιστός στο καθήκον του γιατί άλλωστε «η μεγαλύτερη χαρά μου είναι η ανθρώπινη επαφή, το ενδιαφέρον και το χαμόγελο των αγοραστών»!
Έτσι ένιωσε κι αυτός ξανά να κοινωνικοποιείται, «να ξαναβρίσκει την ανθρώπινη επαφή».
Όχι, δεν φοβάται τη δουλειά στο δρόμο, προσέχει μόνο μην τον «φερμάρουν».
Κλεισμένα 68 σήμερα, ήτανε λέει στα νιάτα του δεινός μπαλαδόρος, είχε παίξει μέχρι στη Β' Εθνική.
Αργότερα μπάρκαρε, «έφτασα να κάνω χρέη ανθυποπλοίαρχου, φύλαγα 25 ζωές και μια πλωτή περιουσία!», δεν είχε όμως βγάλει κάποια ναυτική σχολή κι όταν αυστηροποιήθηκαν οι κανόνες έχασε και τη δουλειά.
Με τις οικονομίες του άνοιξε μια μικρή εταιρεία καθαρισμού, τα πρώτα χρόνια πήγαινε καλά, έπειτα την έφαγε η κρίση.
Ο ίδιος ξέμεινε φιλοξενούμενος στην ηλικιωμένη μητέρα του στον Χολαργό, ενώ μια σύνταξη που περίμενε ως ανίκανος πια να εργαστεί, «κόλλησε» σαν διαλύθηκε η Αγροτική.
Το 2009 η τύχη, λέει, του χαμογέλασε πλατιά όταν κέρδισε 37.000 Ευρώ στο Στοίχημα, όμως τα μισά φύγανε την ίδια κιόλας χρονιά σε χρέη, κάρτες και τη φροντίδα της άρρωστης μητέρας – μας δείχνει κιόλας, προς απόδειξη, οικογενειακές φωτογραφίες που κρατά στο κινητό του.
Σαν εκείνη απεβίωσε κι έχοντας προβλήματα με τις αδελφές του, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι. Σαν ξέμεινε εντελώς, απευθύνθηκε στις κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου.
Φιλοξενήθηκε αρχικά στον ξενώνα του Καρέα, ύστερα σε διαμέρισμα με επιδοτούμενο ενοίκιο.
Τότε έμαθε για τη Σχεδία, εντυπωσιάστηκε κι ενδιαφέρθηκε να προσφέρει. Με το μικρό εισόδημα και τη βοήθεια του περιοδικού νοίκιασε ένα δώμα στον Νέο Κόσμο και αισιοδοξεί.
Τις προάλλες, λέει, πήρε μεγάλη χαρά όταν ένας νεαρός περνώντας από το πόστο του τον χαιρέτησε θερμά λέγοντάς του «ήμουνα κι εγώ στη Σχεδία!» - πρώην άστεγος, είχε πλέον βρει απασχόληση και σπίτι
