Ο επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας του Κέιπ Τάουν συντάσσει ένα σχέδιο που όλη η πόλη εύχεται να μην χρειαστεί να υλοποιήσει ποτέ. Η πόλη της Νοτίου Αφρικής βρίσκεται αντιμέτωπη με την αδιανόητη πιθανότητα να αναγκαστούν οι αρχές να διακόψουν την παροχή νερού εξαιτίας της παρατεταμένης λειψυδρίας.
«Έχουμε ταυτοποιήσει τέσσερις πιθανούς κινδύνους: έλλειψη νερού, προβλήματα υγιεινής, εκδήλωση επιδημιών και αναρχία εξαιτίας των περιορισμένων πόρων» δήλωσε ο Γκρεγκ Πιλλέι. «Είχαμε προετοιμαστεί για προβλήματα στην τροφοδότηση αλλά όχι για πλήρη απουσία ύδατος. Στα 40 χρόνια μου στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, αυτή είναι η μεγαλύτερη κρίση».
Το σχέδιο που επεξεργάζονται από κοινού οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, ο στρατός, οι επιδημιολόγοι και άλλοι ειδικοί προσανατολίζεται στο σενάριο της Ύστατης Ημέρας, όπως έχουν αποκαλέσει την στιγμή που η στάθμη διαθέσιμου νερού στο σύστημα ύδρεσυης θα πέσει κάτω από το 13,5% της χωρητικότητας των δεξαμενών του.
Η κρίση έχει οξύνει τόσο τις προκαταλήψεις όσο και τον διχασμό. Ομοφοβικός πάστορας απέδωσε την ξηρασία στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες. Οι πιο λογικές αποδόσεις ευθυνών στρέφονται κυρίως κατά τις κεντρικής, της περιφερειακής και τοπικής κυβέρνησης όπου ο ένας πετάει το μπαλάκι στον άλλον σχετικά με το πως χειρίστηκαν εξαρχής την κρίση.
Υπό τις τρέχουσες συνθήκες η ημέρα αυτή προβλέπεται να είναι η 16η Απριλίου. Η παροχή μέσω του συστήματος ύδρευσης θα διακοπεί σε περίπου 1.000.000 κατοικίες, αριθμό που αντιπροσωπεύει το 75% της πόλης. Αντ' αυτού, θα δημιουργηθούν 200 σημεία συλλογής νερού διάσπαρτα στην πόλη ούτως ώστε να διασφαλιστεί η εκ του νόμου εγγυημένη ελάχιστη παροχή 25 λίτρων νερού κατ' άτομο, εντός απόστασης 200 μέτρων από το σπίτι κάθε πολίτη.
Φυσικά αυτό θα αποτελέσει και μεγάλο οικονομικό άχθος καθώς η πόλη θα εγκαταστήσει ένα νέο σύστημα το οποίο θα διαχειριστεί και θα παρέχει νερό δωρεάν αντί να το πουλάει. Το συνολικό κόστος αυτής της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης αναμένεται να αγγίξει περί τα 200 εκ. ράντ (15 εκ. ευρώ) για μια περίοδο τριών μηνών.
Ο αντιδήμαρχος Ίαν Νίλσον ωστόσο τονίζει πως με τον δημοτικό προύπολογισμό να αγγίζει τα 40 δισεκατομμύρια ραντ, το θέμα δεν είναι τόσο οικονομικό όσο οικονομίας. Νερού, αλλά και της οικονομίας της πόλης. Η απειλή της μη παροχής νερού είναι ένα φάντασμα που μπορεί να γονατίσει μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του Κέιπ Τάουν, τον τουρισμό.«Η μεγαλύτερη ανησυχία μας είναι το πως θα διασφαλίσουμε πως η οικονομία δεν θα καταρρεύσει. Πρέπει να μείνουν ανοιχτές οι επιχειρήσεις και να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας... Όλα βέβαια εξαρτώνται από το πόσο θα συνεχιστεί αυτό».
Ο Νίλσον τονίζει πως η Ύστατη Ημέρα μπορεί να αποφευχθεί. Η μείωση της πίεσης στο σύστημα παροχής νερού και η δημόσια εκστρατεία ευαισθητοποίησης έχουν ήδη μειώσει κατά το ήμισυ την ημερήσια κατανάλωση των πολιτών, από 1.200 εκ. λίτρα σε 540 εκ. λίτρα. Αν αυτό μειωθεί κατά 25% ακόμα, οι βρύσες θα παραμείνουν ανοιχτές ως την έναρξη της περιόδου βροχοπτώσεων τον Μάιο.
Φυσικά αυτό δεν αποτελεί καμία εγγύηση, καθώς τα τρία συναπτά έτη αφύσικης λειψυδρίας εκτός του να επιβεβαιώνουν την κλιματολογική αλλαγή γελοιοποιούν και τις προσδοκίες των μετεωρολόγων και όσα γνωρίζουμε για τις φυσιολογικές εποχικές συνθήκες.
Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη μεταβατική περίοδο, όπου το παρελθόν έχει πάψει να αποτελεί ακριβή οδηγό για το μέλλον» λέει η Κριστίν Κόλβιν, υπεύθυνη διαχείρισης γλυκού νερού στην WWF και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του δημάρχου.
«Εκείνο που δεν γνωρίζαμε ήταν πότε θα έλθει αυτό το μέλλον» συνεχίζει η Κόλβιν. «Επιχειρηματίες και επενδυτές έχουν ενημερωθεί για τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις αλλά δεν είχαν ακούσει το πιστόλι του αφέτη. Αν αυτή η ξηρασία δώσει το σήμα, τότε ίσως είναι κάτι καλό. Αν την αντιμετωπίσουμε ως δοκιμασία πίεσης για τις νέες επικρατούσες συνθήκες θα μας βοηθήσει να προσαρμοστούμε».
Η κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να μην χάσει χρόνο υλοποιώντας σχέδια ώστε να καταστήσει την πόλη πιο ανθεκτική στις κλιματολογικές αλλαγές με το να διαφοροποιήσει τις πηγές πόσιμου ύδατος με γωτρήσεις και εγκαταστάσεις αφαλάτωσης. Όμως τα σχέδια αυτά θα έχουν ολοκληρωθεί το 2020 και οι επιπτώσεις της κλιματολογικής αλλαγής έκαναν την εμφάνιση τους πιο γρήγορα, προξενώντας μια ξηρασία τόσο έντονη που κανονικά εμφανίζεται μια φορά στα 384 χρόνια.
Η μεγαλύτερη δεξαμενή του συστήματος ύδρευσης της πόλης, το φράγμα Theewaterskloof έχει σχεδόν ολοκληρωτικά εξατμιστεί. Η μία πλευρά της λίμνης πλέον είναι μια έρημος χωρίς ζωή, ένα τοπίο αμμόλοφων και ξεραμένων δέντρων. Η άλλη πλευρά της, κοντά στο τείχος του φράγματος, το νερό οριακά αγγίζει βάθος 10 μέτρων αλλά η ακτογραμμή μειώνεται κατά 1,2 μέτρα την εβδομάδα.
Μέσα στην πόλη ο πληθυσμός είναι ανήσυχος. Περιμένοντας στην ουρά για να γεμίσουν φιάλες από νερό πηγής όλοι παραδέχονται πως φοβούνται. «Το νερό είναι ζωή» λέει η Αμίρα Αρμιέν. «Τι θα κάνουμε χωρίς νερό;»
Καθώς τον περασμένο μήνα ξέμειναν από εμφιαλωμένο νερό, τα σούπερ μάρκετ έθεσαν όριο στις αγορές ανά πελάτη. Τα καταστήματα έχουν ξεπουλήσει τα στοκ δεξαμενών νερού ενώ τα μηχανήματα γεωτρήσεων έχουν πλέον λίστα αναμονής άνω του έτους. Ακόμα και οι αφυγραντήρες, τους οποίους οι επιτήδειοι πωλητές πλασάρουν ως συσκευές για «νερό από τον αέρα», έχουν εξαντληθεί.
«Ο κόσμος έχει φρικάρει», λέει ο βοτανολόγος Ντέιβιντ Γκουίν-Έβανς. «Πηγαίνεις στα μαγαζιά και βλέπεις ανθρώπους να αγοράζουν 20 φιάλες νερού. Πρόκειται για ασύλληπτη αύξηση απορριμάτων πλαστικού».
Ο Γκουίν-Έβανς επιρρίπτει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την τρέχουσα κατάσταση στους αμπελώνες του Κέιπ Τάουν, μια ιδιαίτερα υδροβόρα καλλιέργεια που παρά την παρατεταμένη ξηρασία συνέχισε να επεκτείνεται. «Το κρασί είναι πολυτέλεια. Δεν θα έπρεπε να καταναλώνουμε νερό γι' αυτό, ωστόσο ακόμα και τώρα ανοίγουν νέοι αμπελώνες».
Η κρίση έχει οξύνει τόσο τις προκαταλήψεις όσο και τον διχασμό. Ομοφοβικός πάστορας απέδωσε την ξηρασία στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες. Οι πιο λογικές αποδόσεις ευθυνών στρέφονται κυρίως κατά της κεντρικής, της περιφερειακής και της τοπικής κυβέρνησης, ενώ οι τελευταίες πετούν πετάει το μπαλάκι ο έναν στον άλλον σχετικά με το πως χειρίστηκαν εξαρχής την κρίση.
Ωστόσο ο γενικός πληθυσμός έχει αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και κάνει ότι μπορεί ώστε να αποφευχθεί η έλευση της Ύστατης Ημέρας. Πολλά ξενοδοχεία έχουν αφαιρέσει τις τάπες από τις μπανιέρες αναγκάζοντας έτσι τους επισκέπτες να κάνουν ντους αντί για μπάνιο, έχουν τοποθετηθεί ειδικές σημάνσεις στις τουαλέτες για την εξοικονόμηση ύδατος, ενώ κάποια εμπορικά κέντρα έχουν αφαιρέσει τις βρύσες και τις έχουν αντικαταστήσει με διανεμητές αντιμικροβιακών υγρών.
Σε μεμονωμένο επίπεδο οι πολίτες έχουν συνηθίσει πια να κάνουν ντους με μια λεκάνη στα πόδια τους ώστε να συγκεντρώνουν το νερό για να το επαναχρησιμοποιήσουν πρώτα στο πλύσιμο των ρούχων και στη συνέχεια αντί για να τραβήξουν το καζανάκι.
Επίσης, υπάρχει ένας χάρτης κατανάλωσης ύδατος online που επιτρέπει στους κατοίκους να ελέγχουν την κατανάλωση των γειτόνων τους και να τους συνετίζουν. Η προσπάθεια συμμόρφωσης μέσω διαπόμπευσης εφαρμόζεται και σε γυμναστήρια όπου έχουν τοποθετηθεί βομβητές για να ξεφτιλίζονται όσοι μένουν κάτω από το νερό για περισσότερο από δύο λεπτά.
Αυτή η ξαφνική και λίαν σοκαριστική κατάσταση λειψυδρίας έχει και την θετική της πλευρά. Πολλοί είναι εκείνοι που χαίρονται με την όψιμη ευαισθητοποίηση των συμπολιτών τους για την προστασία του περιβάλλοντος και την ανισότητα στην κατανάλωση φυσικών πόρων.
Οι κοινωνικοί ακτιβιστές λένε πως πλέον οι πλούσιοι βιώνουν την καθημερινότητα των φτωχών στις παραγκουπόλεις πέριξ των μεγάλων πόλεων όπου πολλοί κάτοικοι είναι συνηθισμένοι να στέκονται στις ουρές για νερό σε κρήνες.
«Στις παραγκουπόλεις οι άνθρωποι πάντα χρησιμοποιούσαν το νερό του μπάνιου για την τουαλέτα» λέει η Μακόμα Λεκαλακά, διευθύντρια της Earthlife Africa. «Και πλένονται σε λεκάνες με κουτάλες. Εγώ έκανα το πρώτο μου ντους στα είκοσι».
Εκτός από εντάσεις έχουν σημειωθεί και πράξεις αγαθοεργίας. Όταν πρωτοεκδηλώθηκε η ξηρασία, η περιοχή της πηγής Newlands όπου το νερό εκλύεται άφθονο από το υπέδαφος είχε μετατραπεί σε λασπερό σημείο όπου ο κόσμος συνωστιζόταν για να αποκτήσει πρόσβαση στις κρήνες και άνθρωποι προσφέρονταν να κουβαλήσουν νερό επ' αμοιβή.
Ο Ριγιάζ Ραούτ, κάτοικος της περιοχής δαπάνησε 25.000 ραντ από την τσέπη του προκειμένου να οργανώσει την πηγή και να κατασκευάσει πολλαπλά σημεία πρόσβασης και να παράσχει στολές σε εκείνους που κουβαλούσαν νερό.
«Δεν κερδίζω χρήματα, θέλω απλώς να βοηθήσω. Προς το παρόν είναι ευχάριστο αλλά όσο αυξάνονται οι άνθρωποι που έρχονται εδώ η κατάσταση γίνεται πιο αγχωτική. Ανησυχώ για την Ύστατη Ημέρα. Οι άνθρωποι φοβούνται και δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση, είναι πιθανό λοιπόν να πανικοβληθούν και να προσπαθήσουν να αποκτήσουν νερό με οποιονδήποτε τρόπο».
Επίσης, παρά τους ευσεβείς πόθους, δεν ισχύει πως η ξηρασία λειτουργεί ως κοινωνικός εξισωτής. Οι πλούσιοι ιδιοκτήτες έχουν κάνει γεωτρήσεις και επένδυσαν σε μεγάλες δεξαμενές νερού ώστε να διαθέτουν ανεξάρτητη πρόσβαση σε νερό. Αρκετοί τζόγκερς που κάνουν το τρέξιμο τους πολύ νωρίς το πρωί έχουν πει πως ακούνε τον ήχο των ψεκαστήρων στους κήπους που πλέον έχουν προγραμματιστεί να λειτουργούν όσο η πόλη κοιμάται. Κάποιοι έχουν επίσης καλέσει περιβαλλοντικές οργανώσεις για να παραπονεθούν για τους γείτονες τους που γεμίζουν τις πισίνες τους.
Στην άλλη άκρη του εισοδηματικού φάσματος εκφράζονται ανησυχίες. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε πως οι κρήνες θα εξακολουθήσουν να παρέχουν νερό τους άτυπους συνοικισμούς και μετά την Ύστατη Ημέρα αλλά οι κάτοικοι της γειτονιάς Κανίνι στον συνοικισμό Λάνγκα φοβούνται.
Η μία παροχή νερού που εξυπηρετεί είκοσι οικογένειες έκλεισε ανεξήγητα την προηγούμενη εβδομάδα. Οι ντόπιοι θεωρούν ότι πρόκειται για αντίποινα εξαιτίας της δημόσιας διαμαρτυρίας τους για την κατασπατάληση νερού από ένα μεγάλο κέντρο πλυσίματος αυτοκινήτων.
Πηγή: The Guardian
