Η φωτογραφική συλλογή
Thomas Walther
'Εκθεση στο Jeu de Paume - Παρίσι
(14.09.2021 - 13.02.2022)
"Ο αναλφάβητος του μέλλοντος δεν θα είναι ο αγράμματος, αλλά ο αδαής ως προς τη φωτογραφία". László Moholy-Nagy
Η συλλογή Thomas Walther: η έλευση της φωτογραφικής νεωτερικότητας
Marie D'harcourt
Blind Magazine, 04.10.2021
Για πρώτη φορά στη Γαλλία, το Jeu de Paume αφιερώνει μία έκθεση στη φωτογραφική συλλογή του Thomas Walther, πυλώνα της σύγχρονης συλλογής του MoMA. Μέσα από 230 εικόνες - σε σύνολο 350 -, τα Φωτογραφικά αριστουργήματα από το MoMA. The Thomas Walther Collection παρουσιάζουν τον αναβρασμό που επικρατούσε στα ευρωπαϊκά και αμερικανικά καλλιτεχνικά δίκτυα της δεκαετίας του 1920, τα οποία και που επινόησαν τη φωτογραφική νεωτερικότητα.
Πολλά από τα έργα που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση είχαν ήδη συμπεριληφθεί το 2014 σε μια έκθεση στο MoMA της Νέας Υόρκης, σε επιμέλεια της Sarah Meister και του Quentin Bajac, μετά την απόκτηση των εικόνων του συλλέκτη το 2001. Διευθυντής σήμερα του Jeu de Paume στο Παρίσι, ο Quentin Bajac, μαζί με την πρώην συνεργάτιδά του στο MoMA - τώρα διευθύντρια του Aperture - μας προτείνουν να ανακαλύψουμε τη συλλογή του Thomas Walther στο MoMA, συμπληρωμένη με τα τελευταία έργα που απέκτησε το 2017 από τον συκλλέκτη το ίδρυμα της Νέας Υόρκης. Μια προεπισκόπηση.
Το 1970, ο Γερμανός Thomas Walther αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα του για να εγκατασταθεί ως επαγγελματίας και εμπορικός φωτογράφος στη Νέα Υόρκη. Η νέα αυτή αμερικανική του ζωή συνέπεσε με την έναρξη της συλλεκτικής του δραστηριότητας, την οποία συνέχισε για σχεδόν 20 χρόνια μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990.
Δημιουργεί τη συλλογή του ανάλογα με ποιους φωτογράφους και δικαιούχους συναντάει, επισκεπτόμενος με ζήλο γκαλερί και εμπόρους τέχνης, ακολουθώντας μόνο μια λογική, αυτή των επιθυμιών και των παρορμήσεών του. Rodchenko, Berenice Abbott, Claude Cahun, Lissitzky, Edward Weston, André Kertész... Η συλλογή του Thomas Walther περιλαμβάνει αριστουργήματα διάσημων καλλιτεχνών καθώς και εικόνες πιο κρυφών καλλιτεχνών.
Αυτό που εντυπωσιάζει σε αυτή την έκθεση είναι πρώτα απ' όλα η πληθώρα διαφορετικών εικόνων. Η ποικιλομορφία της συλλογής του δεν οφείλεται μόνο στους καλλιτέχνες, αλλά και στα είδη και τις προσεγγίσεις. Αρχιτεκτονική, πορτραίτα, γυμνά, ρεπορτάζ, φωτομοντάζ... Οι φωτογραφίες αυτές μαρτυρούν το πνεύμα ελευθερίας και τον αναβρασμό στους καλλιτεχνικούς κύκλους κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Εκείνη την εποχή, είτε στην Ευρώπη είτε στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι φωτογράφοι δεν έπαυαν να πειραματίζονται, δημιουργώντας μια πρωτοποριακή φωτογραφική γραμματική.
Η αστικοποίηση και οι ολοένα και πιο κάθετες κατασκευές της συναρπάζουν και προσφέρουν νέες οπτικές γωνίες (plongée, contre plongée). Οι πόλεις σφίζουν από ανθρώπους σαν ζωντανοί οργανισμοί. Οι φωτογράφοι τραβούν στιγμιότυπα από σκηνές του δρόμου, μια ανεξάντλητη παιδική χαρά. Η Berenice Abbott καταγράφει τις αστικές εξελίξεις φωτογραφίζοντας σε ασπρόμαυρο φιλμ κτίρια της Νέας Υόρκης, πολύ "χοπεριακά". Ο Paul Citroën αποδίδει τον συμπαγή και δαιδαλώδη χαρακτήρα της πόλης μέσα από ένα φωτομοντάζ 200 εικόνων με μικροσκοπικούς ανθρώπους να κινούνται ανάμεσά της. Οι καλλιτέχνες του Bahaus απαθανατίζουν τους καθαρούς, αυστηρούς όγκους και τις γεωμετρικές μορφές των κτιρίων. Μια φωτογραφία δημιουργεί εντύπωση, η αυτοπροσωπογραφία του Hajo Rose που δημιουργήθηκε με υπέρθεση αρνητικών: η πρόσοψη ενός κτιρίου εμφανίζεται στο πρόσωπο του άνδρα που κοιτάζει ευθεία μπροστά. Το πρόσωπο της ανθρωπότητας απέναντι στην πρόοδο. Μια ωραία περίληψη του σκοπού της έκθεσης.
Οι φωτογράφοι αναδεικνύουν επιτέλους το φωτογραφικό μέσο - που πριν ήταν κρυμμένο - και ποζάρουν με τη φωτογραφική τους μηχανή σε εμφανή μεριά. Ο Henri-Cartier Bresson από τον George Hoyningen-Huene, ο Maurice Tabard με τον Roger Parry ή τον Edward Steichen: εξυμνούν το νομαδικό εργαλείο με το οποίο γίνονται ένα και που τους κάνει εξερευνητές και πειραματιστές. Αρκεί να δει κανείς την απίθανη "εναέρια" σειρά του Γερμανού φωτορεπόρτερ Willi Ruge: Φωτογραφίζω τον εαυτό μου να πέφτει με αλεξίπτωτο. Όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της σειράς, ο άνδρας φωτογραφίζει τον εαυτό του σε πλήρη ελεύθερη πτώση, με τη φωτογραφική του μηχανή δεμένη στη μέση του: με το πρόσωπο να ακτινοβολεί μέσα από τη μάσκα του αλεξιπτωτιστή που το μισοκαλύπτει, και το στόμα του να χάσκει, ο φωτογράφος βγάζει μια τολμηρή και πολύ πρωτοποριακή "selfie". Η απειλή του κινδύνου είναι εμφανής σε μια άλλη λήψη, όπου τα πόδια του φωτογράφου κρέμονται στο κενό.
Καλλιτέχνες της τόλμης και της κινητικότητας, οι πρωτοποριακοί αυτοί φωτογράφοι ξεφεύγουν τότε από την καλλιτεχνική φωτογραφία και υιοθετούν το φωτορεπορτάζ. Ενδιαφέρονται για την ταχύτητα και την κίνηση, που το στιγμιαίο παγώνει. Κρατάει κανείς την αναπνοή του καθώς παρατηρεί τα αβαρή σώματα των κολυμβητών να πέφτουν από τον βατήρα στο κενό. Στη φωτογραφία του John Gutmann, η ολυμπιονίκης στις καταδύσεις Marjorie Gestring φαίνεται να αιωρείται στον ουρανό, με το σώμα της να σχηματίζει μία σχεδόν τέλεια παράλληλη γραμμή με τον βατήρα. Αυτές οι λήψεις αθλητικών κατορθωμάτων είναι και πάλι μια ευκαιρία για πειραματισμό με πρωτότυπα καδραρίσματα όπου το κύριο θέμα βρίσκεται στην άκρη του κάδρου. Όπως αυτή η εικόνα ενός δύτη, στη μέση μιας φιγούρας, η οποία καταλήγει να είναι μόνο ένα στρογγυλό σχήμα στην πάνω δεξιά πλευρά του κάδρου, αφήνοντας τα 3/4 της φωτογραφίας στον ουρανό και τα σύννεφα.
Μέσα από αυτά τα πολυσχιδή πειράματα, μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο κινήματα. Οι Αμερικανοί αναζητούν μία φωτογραφία "υψηλής πιστότητας", η οποία να αναπαράγει την πραγματικότητα ακριβώς όπως έχει. Ο Karl Blossfeldt, ο οποίος είναι Γερμανός, είναι ένας εξέχων εκπρόσωπος αυτού του είδους με τις φωτογραφίες του από φυτά. Και δημιουργεί έτσι ένα φωτογραφικό φυτολόγιο. Οι Ευρωπαίοι στρέφονται σε μια πιο αφηρημένη και υπερρεαλιστική φωτογραφία. Όπως ο André Kertész με τις Παραμορφώσεις του, όπου τα σώματα μοιάζουν να περνούν μέσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες. Ή τα παιχνίδα με το φως, τις αντανακλάσεις και τα σχήματα από καλλιτέχνες όπως ο Αμερικανοβρετανός Alvin Langdon Coburn, ο οποίος συμμετείχε στον "vorticism". 'Ενα βρετανικό μετα-κυβιστικό καλλιτεχνικό κίνημα, που ξεκίνησε από τον ποιητή Ezra Pound, ο οποίος καθιέρωσε το" vortex" ως "μια δίνη ρευστών, και μια έκρηξη μορφών και ιδεών".
Το βέβαιο είναι ότι αυτή η συλλογή φωτογραφιών αντικατοπτρίζει τον ανεμοστρόβιλο της ζωής και φεύγουμε από την έκθεση με την αίσθηση ότι περάσαμε μια στιγμή μέσα σε ένα μαγικό καλειδοσκόπιο.
