Μυστικές συμφωνίες πώλησης γης στην Ιερουσαλήμ, στις οποίες φέρεται να προχώρησε η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, προκαλούν ανησυχία τόσο στους Παλαιστίνιους, όσο και στους Ισραηλινούς.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του NPR, η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία αυτοαποκαλείται ως ο δεύτερος μεγαλύτερος κάτοχος γης στο Ισραήλ, μετά την ισραηλινή κυβέρνηση. Αναφέρει ότι κατέχει περίπου το 30% της Παλιάς Πόλης της Ιερουσαλήμ και ελέγχει το μεγαλύτερο μερίδιο κάθε χριστιανικού δόγματος στον Ναό του Παναγίου Τάφου. Επίσης, έχει στην ιδιοκτησία της γη σε όλη την Ιερουσαλήμ, το Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι επικεφαλής των εκκλησιών έχουν πωλήσει «αθόρυβα» αρκετά ακίνητα σε ανώνυμους επενδυτές, που εκπροσωπούνται από εταιρίες εγγεγραμμένες σε απομακρυσμένους φορολογικούς παραδείσους. Ισραηλινοί και εβραίοι επιχειρηματίες αναγνωρίστηκαν αργότερα ως μερικοί από τους αγοραστές.
Οι συμφωνίες αυτές ήρθαν στο φως της δημοσιότητας πρόσφατα, προκαλώντας πανικό στους Ισραηλινούς, τα διαμερίσματα των οποίων είναι χτισμένα σε εκτάσεις της εκκλησίας, ενώ οδήγησαν και σε διαμαρτυρίες ορισμένων Παλαιστινίων, μελών της εκκλησίας.
Η εκκλησιαστική ηγεσία στην περιοχή κυριαρχείται από Έλληνες πολίτες, αλλά οι πιστοί είναι σε μεγάλο βαθμό Παλαιστίνιοι.
Κάποιοι Παλαιστίνιοι εκφράζουν την ανησυχία τους για πιθανές επιπτώσεις στην προσπάθειά τους για ανεξαρτησία. «Ανησυχούμε γιατί αυτές είναι ιδιοκτησίες της εκκλησίας. Και αυτές οι ιδιοκτησίες μειώνονται κάθε χρόνο», δήλωσε o Hanna Amireh, παλαιστίνιος αξιωματούχος που είναι επιφορτισμένος με τις εκκλησιαστικές υποθέσεις. «Αυτό είναι μέρος της γης μας, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Δεν θέλουμε να πωληθεί αυτή η γη... στον εχθρό μας».
Το ζήτημα της ιδιοκτησίας γης βρίσκεται επίσης στον πυρήνα της διαμάχης Ισραήλ - Παλαιστίνης για την Ιερουσαλήμ. Το Ισραήλ κατέλαβε την ανατολική Ιερουσαλήμ (όπου βρίσκονται μεταξύ άλλων ο Ναός του Παναγίου Τάφου, τέμενος Αλ-Άκσα και το Τείχος των Δακρύων) στον πόλεμο του 1967. Αλλά οι Παλαιστίνιοι απαιτούν αυτό το τμήμα της πόλης ως πρωτεύουσα ενός μελλοντικού ανεξάρτητου κράτους.
Η διαμάχη για την πώληση γης ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία στην πύλη Γιάφα, την πιο γνωστή είσοδο στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, όπου περνούν πολλοί προσκυνητές. Ακριβώς μέσα από την πύλη, υπάρχουν δύο ξενοδοχεία που τα διευθύνουν παλαιστινιακές οικογένειες αλλά ανήκουν στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το 2005, μια ισραηλινή εφημερίδα αναφέρθηκε σε μια μυστική συμφωνία στην οποία είχε προχωρήσει το προηγούμενο έτος το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, για να πουλήσει τα ξενοδοχεία στο «Ateret Cohanim», μια ομάδα εβραίων εποίκων, που θέλει να αγοράσει παλαιστινιακά ακίνητα σε στρατηγικές τοποθεσίες στην Ιερουσαλήμ, για να αυξήσει τον εβραϊκό έλεγχο στην πόλη.
Η πώληση, στην οποία προχώρησε η εκκλησία, προκάλεσε έντονη διαμαρτυρία των Παλαιστινίων στην ελληνορθόδοξη κοινότητα. Ο τότε πατριάρχης Ιεροσολύμων Ειρηναίος κατηγορήθηκε ότι συνωμότησε για να πουλήσει το ακίνητο. Φήμες αναφέρονταν στη σχέση του πατριάρχη με τον νεαρό που πραγματοποίησε τις μυστικές διαπραγματεύσεις, ως πληρεξούσιός του, και το σκάνδαλο οδήγησε τελικά στην καθαίρεση του Ειρηναίου.
Ο νυν πατριάρχης, Θεόφιλος Γ', ξεκίνησε δικαστική μάχη για να ακυρώσει την πώληση ακινήτων στην πύλη της Γιάφα, από τον προκάτοχό του. Ένα ισραηλινό δικαστήριο έκρινε πρόσφατα ότι η πώληση είναι έγκυρη, και ο πατριάρχης θα προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ.
Όμως, όπως επισημαίνει το NPR, ο Θεόφιλος βρίσκεται στο επίκεντρο άλλων υποθέσεων πώλησης γης, τις οποίες φέρεται να ενέκρινε ο ίδιος. Η είδηση έγινε γνωστή για πρώτη φορά το καλοκαίρι, ωστόσο νέα στοιχεία έρχονται στη δημοσιότητα από τον ισραηλινό Τύπο τις τελευταίες εβδομάδες.
Πολλές από τις εν λόγω συμφωνίες αφορούν εκτάσεις τις οποίες η εκκλησία είχε μισθώσει τη δεκαετία του 1950 σε ιδρύματα που συνδέονται με την ισραηλινή κυβέρνηση, όπως το Εβραϊκό Εθνικό Ταμείο (Jewish National Fund), μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που έχει ως στόχο την απόκτηση γης και την ανάπτυξη εβραϊκών κοινοτήτων στο Ισραήλ.
Η εκκλησία πώλησε εκτάσεις στις πολυτελείς παραλιακές πόλεις της Καισάρειας και της Γιάφα, σε εταιρίες που έχουν δηλώσει την έδρα τους στην Καραϊβική. Σε άλλες συμφωνίες, Ισραηλινοί επενδυτές αγόρασαν μεγάλες εκτάσεις γης στις πιο πολυτελείς γειτονιές της δυτικής Ιερουσαλήμ. Όταν η μακροχρόνια μίσθωση της γης λήξει σε λίγες δεκαετίες, οι εταιρίες αυτές θα αποφασίσουν για την τύχη των διαμερισμάτων που βρίσκονται εκεί.
Οι ενοικιαστές στην περιοχή αναφέρουν ότι η αξία της ιδιοκτησίας τους μειώθηκε δραστικά λόγω της αβεβαιότητας. «Δεν κάνω καμία ανακαίνιση», δήλωσε η Nava Bat-Zur, της οποίας το διαμέρισμα βρίσκεται σε γη που πωλήθηκε από την εκκλησία. Η ίδια έχει βοηθήσει στην οργάνωση των κατοίκων προκειμένου να ασκήσουν πίεση στις ισραηλινές αρχές για να κάνουν κάτι ώστε να βρεθεί μια λύση στο πρόβλημά τους.
Ένα σχέδιο νόμου στο ισραηλινό κοινοβούλιο προτείνει η κυβέρνηση να απαλλοτριώσει αμέσως τα εδάφη της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας εάν πωληθούν σε ιδιώτες επενδυτές.
Αυτό έχει ανησυχήσει τις εκκλησίες πολλών δογμάτων στην Ιερουσαλήμ ενώ ο πατριάρχης Ιεροσολύμων διενεργεί μια σπάνια δημόσια εκστρατεία, δημοσιεύοντας ένα βίντεο-μήνυμα στα αγγλικά που προειδοποιεί για μια «επίθεση» στην εκκλησία. Παράλληλα, πραγματοποιεί μια σειρά συναντήσεων διεθνώς -με τον Πάπα, τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπερι και άλλους- για να συγκεντρώσει μηνύματα υποστήριξης σχετικά με τα δικαώματα ιδιοκτησίας των εκκλησιών.
Παλαιστίνιοι, μέλη της εκκλησίας, θέτουν το ερώτημα αν οι πωλήσεις γης ωφελούν τους πιστούς.
«Όλα αυτά [τα χρήματα] δόθηκαν σε έργα που χρησιμεύουν στη διατήρηση της χριστιανικής κοινότητας στους Αγίους Τόπους», όπως σχολεία που λειτουργούν από την εκκλησία και ένα σχέδιο στέγασης για παλαιστινιακά μέλη της εκκλησίας στην ανατολική Ιερουσαλήμ, δήλωσε ο Dmitri Diliani, Παλαιστίνιος και μέλος της εκκλησίας, ο οποίος υποστηρίζει τις συμφωνίες του πατριάρχη.
Από την πλευρά του, ο Ghassan Munayyer, Παλαιστίνιος, πολίτης του Ισραήλ και επίσης μέλος της εκκλησίας, ο οποίος αντιτίθεται στις συμφωνίες της γης, υποστηρίζει ότι άλλες εκκλησίες στους Αγίους Τόπους επενδύουν περισσότερο στο τοπικό τους ποιμνίο από ό,τι η πλούσια Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο ίδιος σημειώνει πως ο πατριάρχης δεν μίλησε στην κοινότητα για να εξηγήσει τις πρόσφατες συμφωνίες. «Ρωτάμε πάντα: "Γιατί μας εξευτελίζεις; Γιατί μας μισείς τόσο πολύ;"» είπε ο Munayyer. «Δεν επενδύεις τίποτα στην τοπική κοινότητα και τώρα πουλάς τη γη μας».
Η εκκλησία προχώρησε σε περίπου δύο δεκάδες μεγάλες συμφωνίες πώλησης γης στο Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη και την Ιερουσαλήμ τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με αξιωματούχο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, που μίλησε στο NPR με την προϋπόθεση της ανωνυμίας, επειδή δεν είχε εξουσιοδοτηθεί από την εκκλησία να μιλήσει ανοιχτά το θέμα.
Ο ίδιος υπερασπίστηκε μερικές από τις πρόσφατες συμφωνίες. Στην περίπτωση του Εβραϊκού Εθνικού Ταμείου, ανέφερε ότι το ίδρυμα ζήτησε από την εκκλησία να ανανεώσει τη μίσθωσή του σε μια μεγάλη περιοχή γης στη γειτονιά της Ιερουσαλήμ, Rehavia. Τα εδάφη αυτά μισθώθηκαν στο Ταμείο στις αρχές της δεκαετίας του 1950 για μία περίοδο 99 ετών και το ίδρυμα ήθελε να διαπραγματευτεί νωρίς μια νέα μίσθωση.
Όπως είπε, το Ταμείο έκανε μια χαμηλή προσφορά για τη νέα μίσθωση και η εκκλησία αισθάνθηκε ότι τα χέρια της ήταν δεμένα, πιστεύοντας ότι δεν θα μπορούσε πραγματικά να απορρίψει την προσφορά και να εκδιώξει τους ενοικιαστές από την πολυτελή γειτονιά τους. Επιπλέον, είπε, η εκκλησία ήταν υπό την πίεση ισραηλινών αξιωματούχων για την ανανέωση της μίσθωσης της γης. Έτσι, η εκκλησία πώλησε τη γη σε έναν ισραηλινό επενδυτή και ξεφορτώθηκε ένα «πονοκέφαλο», δήλωσε ο αξιωματούχος.
Ακόμη, σημείωσε πως άλλες εκκλησιαστικές ιδιοκτησίες πωλήθηκαν είτε για να φέρουν έσοδα, είτε για να απαλλαχθεί η εκκλησία από κομμάτια γης που προκαλούσαν προβλήματα. Το ένα πωλήθηκε αφότου διαπιστώθηκε ότι η εκκλησία παραβίαζε τη σύμβαση μίσθωσης και ένα ισραηλινό δικαστήριο τη διέταξε να καταβάλει αποζημίωση εκατομμυρίων δολαρίων, απειλώντας ακόμη και με ισραηλινή απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας μιας ελληνικής ορθόδοξης μονής σε ένα πολιτικά ευαίσθητο τμήμα της ανατολικής Ιερουσαλήμ, όπως είπε ο αξιωματούχος. «Καμία από αυτές τις συμφωνίες δεν θέτει σε κίνδυνο το μελλοντικό όνειρο του παλαιστινιακού λαού», ανέφερε ο αξιωματούχος.
Καθώς γίνονται γνωστά όλο και περισσότερα για τις ιδιοκτησίες τής Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας σχετικά με το μέλλον της πόλης -καθώς και άλλες εκκλησίες διαθέτουν κομμάτια γης και ιδιοκτησίες στην Ιερουσαλήμ.
Ορισμένοι φοβούνται ότι επενδυτές με βαθιές τσέπες και ιδεολογικές φιλοδοξίες -Ισραηλινοί που επιθυμούν ένα "πάτημα" σε μια παλαιστινιακή περιοχή της πόλης ή αντίστροφα- ενδέχεται να πιέσουν μια εκκλησία να τους πουλήσει ένα ακίνητο, δίνοντας στους Ισραηλινούς ή στους Παλαιστίνιους μια ακόμα νίκη στη μάχη της ιδιοκτησίας για τον έλεγχο της πόλης.
Με πληροφορίες από NPR
