Στοιχεία για τις ναρκωτικές ουσίες που διακινούνται και χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα ειδικότερα, παρουσιάζονται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA).
Γενικότερα, διαπιστώνεται πως η διαθεσιµότητα ναρκωτικών συνολικά είναι υψηλή στην Ευρώπη, ενώ µάλιστα σε ορισµένες περιοχές φαίνεται να αυξάνεται.
Μεταξύ άλλων, ο οργανισµός της ΕΕ για τα ναρκωτικά καταγράφει αυξημένη διαθεσιμότητα κοκαΐνης στην Ευρώπη, και τονίζει πως αυτή η εξέλιξη συντελείται στο πλαίσιο µιας δυναµικής αγοράς ναρκωτικών, η οποία είναι σε θέση να προσαρµόζεται ταχύτατα στα µέτρα ελέγχου.
Σύµφωνα µε τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, στην Ευρώπη (ΕΕ-28, Τουρκία και Νορβηγία), καταγράφηκαν περισσότερες από 1 εκατοµµύριο κατασχέσεις παράνοµων ναρκωτικών ουσιών το 2016. Περισσότεροι από 92 εκατοµµύρια ενήλικες στην ΕΕ (ηλικίας 15–64 ετών) έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνοµης ουσίας στη ζωή τους, ενώ εκτιµάται ότι 1,3 εκατοµµύρια άτοµα υποβλήθηκαν σε θεραπεία για χρήση παράνοµων ουσιών το 2016 (ΕΕ-28).
Τα στοιχεία για την Ελλάδα
Ειδικότερα για την Ελλάδα, η έκθεση διαπιστώνει πως η κάνναβη είναι η πιο ευρέως διαδεδοµένη παράνοµη ουσία στον ενήλικο πληθυσμό της Ελλάδας (ηλικίας 18-65 ετών), ενώ τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν μια ελαφρώς αυξανόμενη τάση από το 2004. Η χρήση αμφεταμινών, κοκαΐνης και MDMA («ecstasy») παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.
Επίσης, η Αθήνα συμμετέχει σε μία ευρωπαϊκή µελέτη σχετικά µε τα κατάλοιπα ουσιών στα αστικά λύµατα. Τα κατάλοιπα κοκαΐνης και MDMA που εντοπίστηκαν, δείχνουν ότι η χρήση αυτών των ουσιών ήταν υψηλότερη τα Σαββατοκύριακα από ό,τι τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας, το 2017.
Γενικότερα όμως, τα επίπεδα όσον αφορά στα κατάλοιπα από αμφεταμίνες και MDMA ήταν χαμηλά, γεγονός που υποδεικνύει την περιορισμένη χρήση τους στην Αθήνα.
Μείωση καταγράφηκε στα επίπεδα των ναρκωτικών και των καταλοίπων τους κατά το διάστημα 2014-2017, που αντικατοπτρίζει μία πιθανή μείωση της χρήσης τους, αν και το 2017 παρατηρήθηκε μικρή αύξηση στα κατάλοιπα κοκαΐνης και μεθαμφεταμίνης.
Η χρήση ναρκωτικών υψηλού κινδύνου στην Ελλάδα αφορά κατά βάση ενέσεις οπιοειδών, κυρίως ηρωίνης. Υπολογίζεται ότι οι χρήστες ηρωίνης υψηλού κινδύνου το 2016 ήταν περίπου 17.000 (2,46 ανά 1.000 ενήλικες). Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν πως ο εκτιμώμενος αριθμός χρηστών ηρωίνης υψηλού κινδύνου έχει μειωθεί από το 2010, παρουσιάζοντας σταθεροποίηση τα τελευταία χρόνια.
Πληροφορίες για τη χρήση ναρκωτικών από μαθητές 15 και 16 ετών παρέχονται από την έρευνα στον σχολικό πληθυσμό για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (ESPAD), που πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα (η τελευταία έγινε το 2015). Οι μακροπρόθεσμες τάσεις δείχνουν μια τάση αύξηση της χρήσης κάνναβης από τους μαθητές, από το 2007, παρότι το 2015 το σχετικό ποσοστό στην Ελλάδα ήταν χαμηλότερο από τον μέσο όρο των χωρών που ερευνώνται. Επίσης καταγράφεται μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ από τους μαθητές.
Η χρήση ηρωίνης είναι η βασικότερη αιτία για να αναζητήσει κάποιος εξειδικευμένη θεραπεία στην Ελλάδα. Ωστόσο, ο αριθμός των ατόμων που άρχισαν θεραπεία για πρώτη φορά κυρίως λόγω χρήσης ηρωίνης έχει μειωθεί κατά το ήμισυ τα τελευταία χρόνια, ενώ ο αριθμός εκείνων που αναζητούν θεραπεία σχετικά με τη χρήση κάνναβης έχει αυξηθεί.
Περίπου 1 στα 10 άτομα που κάνουν θεραπεία είναι γυναίκες. Ωστόσο, η αναλογία στη θεραπεία ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο της ουσίας και του προγράμματος.
Επίσης, τα τελευταία χρόνια, η ένεση ως κύριος τρόπος χρήσης ηρωίνης μειώθηκε από περίπου 40% το 2006 σε λιγότερο από 30% το 2016.
Τέλος, τα στατιστικά δείχνουν πως το 2016 κατασχέθηκαν στην Ελλάδα 166,1 κιλά κοκαΐνης, 12.863,1 κιλά κάνναβη και 155 κιλά ρητίνη κάνναβης, 9.522 χάπια MDMA και 219,2 κιλά ηρωίνης.
Κοκαΐνη: Αυξηµένη διαθεσιµότητα στην Ευρώπη και µέγιστη καθαρότητα σε µια δεκαετία
2,3 εκατοµµύρια νεαροί ενήλικες (ηλικίας 15–34 ετών) έχουν κάνει χρήση της ουσίας κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους (ΕΕ-28).
Με βάση τις ενδείξεις ότι αυξάνεται η καλλιέργεια κόκας και η παραγωγή κοκαΐνης στη Λατινική Αµερική, η ανάλυση επιβεβαιώνει ότι η αγορά κοκαΐνης της Ευρώπης είναι σε άνθηση, ενώ οι δείκτες υποδηλώνουν πλέον ότι αυξάνεται η διαθεσιµότητα της εν λόγω ουσίας σε διάφορες χώρες.
Παρότι η τιµή της κοκαΐνης παρέµεινε σταθερή, η καθαρότητά της στον δρόµο ανήλθε το 2016 στο υψηλότερο επίπεδό της σε διάστηµα δεκαετίας. Έχει αυξηθεί επίσης και ο αριθµός των κατασχέσεων κοκαΐνης. Το 2016 αναφέρθηκαν στην ΕΕ περίπου 98 000 κατασχέσεις της ουσίας (90 000 το 2015), οι οποίες αντιστοιχούν σε 70,9 τόνους.
Σε επίπεδο πόλεων, µια πρόσφατη µελέτη σχετικά µε τα κατάλοιπα ουσιών στα αστικά λύµατα αποκάλυψε ότι, στο διάστηµα από το 2015 έως το 2017, σηµειώθηκε αύξηση στα κατάλοιπα κοκαΐνης σε 26 από τις 31 πόλεις για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιµα δεδοµένα για τη συγκεκριµένη περίοδο.
Τα υψηλότερα επίπεδα καταλοίπων καταγράφηκαν σε πόλεις στο Βέλγιο, στις Κάτω Χώρες, στην Ισπανία και στο Ηνωµένο Βασίλειο, ενώ τα χαµηλότερα επίπεδα καταγράφηκαν στις πόλεις της ανατολικής Ευρώπης που µελετήθηκαν.
Η έκθεση αποκαλύπτει ακόμη ότι αυξήθηκε ο αριθµός των χρηστών κοκαΐνης που ξεκίνησαν ειδική θεραπεία για πρώτη φορά. Το 2016 30.300 χρήστες υποβλήθηκαν για πρώτη φορά σε θεραπεία για τη συγκεκριµένη ουσία, αριθµός αυξηµένος πάνω από το ένα πέµπτο του αντίστοιχου για το 2014.
Συνολικά, περισσότεροι από 67.000 χρήστες ξεκίνησαν ειδική θεραπεία για χρήση κοκαΐνης το 2016. Στην έκθεση κφράζεται ιδιαίτερη ανησυχία για τους εκτιμώμενους 8.300 χρήστες κρακ ως κύριας ουσίας χρήσης που ξεκίνησαν θεραπεία το 2016.
Επιπλέον, η κοκαΐνη ήταν η δεύτερη πιο διαδεδοµένη ουσία που καταγράφηκε στα συνδεόµενα µε χρήση επείγοντα περιστατικά που διακοµίστηκαν σε ένα δίκτυο 19 νοσοκοµείων – παρατηρητηρίων νοσηρότητας το 2016 (Euro-DEN Plus).
Αλλάζουν οι μέθοδοι και οι οδοί διακίνησης
Φαίνεται επίσης να αλλάζουν και οι µέθοδοι και οι οδοί διακίνησης. Η Ιβηρική Χερσόνησος —ανέκαθεν το βασικό σηµείο εισόδου για τη θαλάσσια µεταφορά κοκαΐνης στην Ευρώπη— παρότι παραµένει σηµαντική, φαίνεται να χάνει την κυριαρχία της σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2016, καθώς οι κατασχέσεις µεγάλων ποσοτήτων πλέον καταγράφονται σε βορειότερα εµπορικά λιµάνια.
Το 2016 στο Βέλγιο κατασχέθηκαν 30 τόνοι κοκαΐνης (43% της ετήσιας εκτιµώµενης συνολικής ποσότητας κοκαΐνης που κατασχέθηκε στην ΕΕ).
Σύµφωνα µε τον διευθυντή του EMCDDA Alexis Goosdeel: «Τα πορίσµατα της νέας µας έκθεσης υποδηλώνουν ότι η Ευρώπη σήµερα υφίσταται τις συνέπειες της αυξηµένης παραγωγής κοκαΐνης στη Λατινική Αµερική. Οι αρχικές προειδοποιήσεις από την ανάλυση των λυµάτων σχετικά µε την αυξανόµενη διαθεσιµότητα της κοκαΐνης υποστηρίζονται πλέον και από άλλα δεδοµένα που υποδηλώνουν αύξηση της προσφοράς, µεταξύ άλλων και αύξηση της καθαρότητας, αλλά και του πλήθους των κατασχέσεων κοκαΐνης καθώς και των ποσοτήτων που κατάσχονται.
»»Πρέπει να µας προβληµατίσουν οι επιπτώσεις της χρήσης της κοκαΐνης στην υγεία, καθώς αρχίζουµε να παρατηρούµε ανησυχητικές εξελίξεις σε αυτόν τον τοµέα. Για παράδειγµα αύξηση του αριθµού των ατόµων που ξεκινούν για πρώτη φορά θεραπεία για προβλήµατα κοκαΐνης. Αυτές οι αλλαγές υπογραµµίζουν ότι είναι ολοένα και σηµαντικότερο να παρέχονται αποτελεσµατικές παρεµβάσεις στον τοµέα της πρόληψης, της θεραπείας και της µείωσης της βλάβης σε χρήστες κοκαΐνης».
Ενδείξεις αυξηµένης παραγωγής ναρκωτικών στην Ευρώπη
Παρότι η Ευρώπη αποτελεί σηµαντική αγορά παράνοµων ουσιών, οι οποίες διακινούνται από πολλές περιοχές του κόσµου (Λατινική Αµερική, ∆υτική Ασία, Βόρεια Αφρική κλπ), πλέον επισημαίνεται και ο ρόλος της Ευρώπης ως περιοχής παραγωγής.
«Τη φετινή χρονιά παρατηρούνται, για µια σειρά από ουσίες, ανησυχητικές ενδείξεις, οι οποίες υποδηλώνουν αύξηση των επιπέδων της τρέχουσας παραγωγής ναρκωτικών στην Ευρώπη», τονίζεται στην έκθεση.
Η παραγωγή πραγµατοποιείται πιο κοντά στις αγορές των καταναλωτών για διάφορους λόγους, όπως µεταξύ άλλων: διευκόλυνση, µείωση του κινδύνου εντοπισµού στα σύνορα και, ανάλογα µε την ουσία, διαθεσιµότητα ή κόστος των βασικών χηµικών που χρειάζονται για τη διαδικασία παραγωγής.
Στο μεταξύ, ορισµένες από τις συνθετικές ουσίες που παράγονται στην ΕΕ προορίζονται για εξωτερικές αγορές, όπως Βόρεια και Νότια Αµερική, Αυστραλία, Μέση και Άπω Ανατολή και Τουρκία.
Η αύξηση της παραγωγής κάνναβης υψηλής δραστικότητας στην Ευρώπη δείχνει να έχει επηρεάσει τις δραστηριότητες των παραγωγών κάνναβης εκτός της ΕΕ, όπως φαίνεται από την υψηλότερη δραστικότητα της ρητίνης κάνναβης που εισάγεται παράνοµα στην Ευρώπη από το Μαρόκο. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι ΝΨΟ, οι οποίες παράγονται συνήθως στην Κίνα και αποστέλλονται στην Ευρώπη για συσκευασία, ορισµένες φορές παρασκευάζονται εντός των ευρωπαϊκών συνόρων.
Κάνναβη: Διαθεσιµότητα και χρήση παραµένουν σε υψηλά επίπεδα
Η κάνναβη παραµένει η πιο ευρέως διαδεδοµένη παράνοµη ουσία στην Ευρώπη. Περίπου 17,2 εκατοµµύρια νέοι Ευρωπαίοι (ηλικίας 15–34 ετών) έχουν κάνει χρήση κάνναβης το προηγούµενο έτος (ΕΕ-28), ενώ περίπου το 1% των ενήλικων Ευρωπαίων (ηλικίας 15–64 ετών) κάνουν χρήση καθηµερινά ή σχεδόν καθηµερινά (ΕΕ-28).
Περισσότερα από τα τρία τέταρτα (77%) των 800.000 αδικηµάτων χρήσης ή κατοχής ναρκωτικών ουσιών που καταγράφηκαν στην ΕΕ το 2016 για τα οποία η κύρια ουσία χρήσης ήταν γνωστή αφορούσαν την κάνναβη.
Είναι επίσης το ναρκωτικό µε τον υψηλότερο αριθµό κατασχέσεων, καθώς το 2016 στην ΕΕ καταγράφηκαν 763.000 κατασχέσεις προϊόντων κάνναβης.
Η κάνναβη είναι η κυριότερη αιτία (45%) για την οποία οι χρήστες υποβλήθηκαν για πρώτη φορά σε θεραπεία στην Ευρώπη (ΕΕ-28, Τουρκία και Νορβηγία). Ο αριθµός των ατόµων που ξεκίνησαν για πρώτη φορά θεραπεία για την κάνναβη αυξήθηκε από 43.000 το 2006 σε 75.000 το 2016 στις 25 χώρες, µε στοιχεία και για τα δύο έτη.
Η έκθεση τονίζει ότι οι πρόσφατες αλλαγές στο κανονιστικό πλαίσιο για την κάνναβη σε διάφορα µέρη της Βόρειας και Νότιας Αµερικής -µεταξύ των οποίων περιλαµβάνεται και η νοµιµοποίησή της σε ορισµένες δικαιοδοσίες- έχουν οδηγήσει στη ραγδαία εµφάνιση µιας εµπορικής αγοράς κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση σε αυτές τις περιοχές. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε καινοτοµίες στα συστήµατα παράδοσης και στην ανάπτυξη προϊόντων κάνναβης (π.χ. υγρά ηλεκτρονικών τσιγάρων, εδώδιµα προϊόντα και στελέχη υψηλής δραστικότητας).
Ο οργανισμός αναφέρει πως δεν είναι σαφές ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για την Ευρώπη εάν αναπτυχθεί µια µεγάλη νόµιµη αγορά για τη συγκεκριµένη ουσία σε µέρη της Βόρειας και Νότιας Αµερικής, αλλά δεν µπορεί να αποκλειστεί πιθανός αντίκτυπος στις τάσεις προσφοράς ή χρήσης στην Ευρώπη.
Λιγότερες νέες ψυχοδραστικές ουσίες, αλλά περισσότερες ενδείξεις πρόκλησης βλάβης
Οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες (ΝΨΟ/«νέα ναρκωτικά») εξακολουθούν να αποτελούν σηµαντική πρόκληση για την πολιτική και τη δηµόσια υγεία στην Ευρώπη, επισημαίνεται στην έκθεση.
Οι ΝΨΟ, οι οποίες δεν καλύπτονται από διεθνείς ελέγχους ναρκωτικών, περιλαµβάνουν ευρύ φάσµα ουσιών, όπως συνθετικά κανναβινοειδή, οπιοειδή, καθινόνες και βενζοδιαζεπίνες.
Το 2017 καταγράφηκαν για πρώτη φορά 51 ΝΨΟ στο σύστηµα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ -αριθµός που αντιστοιχεί σε περίπου µία ουσία την εβδοµάδα. Παρότι ο ετήσιος συνολικός αριθµός των νέων ουσιών που εµφανίζονται για πρώτη φορά στην αγορά µειώθηκε τα έτη αιχµής -98 το 2015, 101 το 2014- ο συνολικός αριθµός των διαθέσιµων ΝΨΟ παραµένει υψηλός.
Στο τέλος του 2017 το EMCDDA παρακολουθούσε περισσότερες από 670 ΝΨΟ (σε σύγκριση µε περίπου 350 το 2013).
Οι βλάβες για την υγεία που συνδέονται µε τα νέα συνθετικά κανναβινοειδή και τα νέα συνθετικά οπιοειδή -µεταξύ των οποίων περιλαµβάνεται η οξεία δηλητηρίαση και ο θάνατος- οδήγησαν το EMCDDA να πραγµατοποιήσει για πρώτη φορά εννέα αξιολογήσεις κινδύνου το 2017.
Τα νέα συνθετικά κανναβινοειδή, από τα οποία 179 εντοπίστηκαν από το 2008 και µετά (10 το 2017), αντιπροσωπεύουν τη µεγαλύτερη οµάδα χηµικών ουσιών που παρακολουθείται από το EMCDDA. Συχνά πωλούνται ως «φυτικά µείγµατα για κάπνισµα», ενώ ήταν οι συχνότερα κατασχεθείσες ΝΨΟ το 2016, καθώς καταγράφηκαν λίγο περισσότερες από 32.000 κατασχέσεις (σε σύγκριση µε 10.000 κατασχέσεις το 2015). Ο αριθµός αυτός αντιστοιχεί σχεδόν στο ήµισυ των συνολικών κατασχέσεων ΝΨΟ που καταγράφηκαν από τον οργανισµό το 2016.
Το 2017 πραγµατοποιήθηκε αξιολόγηση κινδύνου για τέσσερα συνθετικά κανναβινοειδή (AB-CHMINACA, ADB-CHMINACA, 5F-MDMB-PINACA και CUMYL-4CN-BINACA).
Συνεχώς εντοπίζονται ολοένα και περισσότερα νέα συνθετικά οπιοειδή υψηλής δραστικότητας (κυρίως παράγωγα φαιντανύλης), τα οποία µιµούνται την επίδραση των οπιούχων που παράγονται µε φυσικό τρόπο (π.χ. ηρωίνη και µορφίνη). Μερικές φορές είναι διαθέσιµα σε νέες µορφές (π.χ. ρινικά σπρέι) ή πωλούνται ως παράνοµες ουσίες ή αναµειγνύονται µε άλλα ναρκωτικά, όπως ηρωίνη ή κοκαΐνη.
Συνολικά έχουν εντοπιστεί 38 νέα συνθετικά οπιοειδή στην αγορά ναρκωτικών της Ευρώπης από το 2009 (13 το 2017). Τα παράγωγα φαιντανύλης, τα οποία διαδραµατίζουν βασικό ρόλο στην τρέχουσα κρίση οπιοειδών στις ΗΠΑ, χρήζουν συνεχούς προβληµατισµού και επαγρύπνησης στην Ευρώπη.
Αυτές οι ουσίες -ορισµένες από τις οποίες έχουν δραστικότητα πολλαπλάσια από εκείνη της µορφίνης- αντιστοιχούσαν σε ποσοστό άνω του 70% των εκτιµώµενων 1.600 κατασχέσεων νέων συνθετικών οπιοειδών που αναφέρθηκαν το 2016.
Μέσω του συστήµατος έγκαιρης προειδοποίησης καταγράφηκαν δέκα νέα παράγωγα φαιντανύλης το 2017, για πέντε από τα οποία πραγµατοποιήθηκε αξιολόγηση κινδύνου (acryloylfentanyl, furanylfentanyl, 4-fluoroisobutyrylfentanyl, tetrahydrofuranylfentanyl και carfentanil).
Φυλακές: Η ιατρική περίθαλψη και τα νέα ναρκωτικά στο επίκεντρο
Οι φυλακές είναι δοµή καίριας σηµασίας για την κάλυψη των αναγκών περίθαλψης που έχουν οι χρήστες ναρκωτικών και στο πλαίσιο αυτό µπορούν να αποφέρουν οφέλη για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (π.χ. πρόληψη υπερβολικής δόσης µετά την αποφυλάκιση, µείωση της µετάδοσης λοιµωδών νοσηµάτων λόγω χρήσης ναρκωτικών, όπως HIV και HCV).
Η φετινή έκθεση επισηµαίνει τις ευκαιρίες παρέµβασης σε αυτή τη δοµή και εφιστά την προσοχή στις διαφορές που παρατηρούνται σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά στην παροχή των υπηρεσιών.
Στο πλαίσιο µιας νέας µελέτης που πραγµατοποιήθηκε σε πολλές χώρες και δηµοσιεύεται παράλληλα µε την έκθεση, το EMCDDA εξετάζει τα αυξανόµενα ζητήµατα υγείας και ασφάλειας που τίθενται λόγω της χρήσης ΝΨΟ στη φυλακή. Σύµφωνα µε τη µελέτη, «η χρήση ΝΨΟ και οι σχετικές βλάβες που προκαλούνται αποτελούν επί του παρόντος µια νέα σηµαντική πρόκληση για το σωφρονιστικό σύστηµα στην Ευρώπη».
Από τα τέσσερα κυριότερα είδη ΝΨΟ που κυκλοφορούν στις φυλακές, τα πλέον διαδεδοµένα είναι τα συνθετικά κανναβινοειδή. Οι σηµαντικότεροι παράγοντες που ευνοούν τη χρήση τους στις φυλακές περιλαµβάνουν την ευκολία µε την οποία µπορούν να εισαχθούν λαθραία (π.χ. µε υγροποίηση και ψεκασµό σε χαρτί ή υφάσµατα) και τη δυσκολία ανίχνευσής τους σε ελέγχους για ναρκωτικά.
∆ιαδικτυακές πωλήσεις και η εµφάνιση νέων βενζοδιαζεπινών
Παρότι συνολικά, από άποψη όγκου, εξακολουθούν να κυριαρχούν οι παραδοσιακές µη διαδικτυακές αγορές ναρκωτικών, οι διαδικτυακές αγορές φαίνεται να αποκτούν ολοένα µεγαλύτερη σηµασία, θέτοντας µια νέα πρόκληση για τα µέτρα ελέγχου.
Σε µια πρόσφατη µελέτη που διεξήχθη µε τη συνεργασία EMCDDA–Europol, εντοπίστηκαν περισσότερες από 100 αγορές στο «σκοτεινό διαδίκτυο» παγκοσµίως, στις οποίες περίπου τα δύο τρίτα των πωλήσεων αφορούσαν ναρκωτικά.
Το διαδίκτυο και τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται επίσης να αποκτούν µεγαλύτερη σηµασία, ιδιαίτερα όσον αφορά την προµήθεια ΝΨΟ και την πρόσβαση σε φάρµακα για παράνοµη χρήση.
Η έκθεση καταγράφει προβληµατισµούς ως προς την εµφάνιση, τόσο στον δρόµο όσο και στο διαδίκτυο, νέων βενζοδιαζεπινών, οι οποίες δεν έχουν άδεια κυκλοφορίας ως φάρµακα στην ΕΕ. Το EMCDDA παρακολουθεί επί του παρόντος 23 νέες βενζοδιαζεπίνες (3 εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 2017).
Ορισµένες πωλούνται µε το όνοµά τους (π.χ. diclazepam, etizolam, flubromazolam, flunitrazolam, fonazepam). Σε άλλες περιπτώσεις, οι παραγωγοί χρησιµοποιούν τις ουσίες αυτές για να παρασκευάσουν αποµιµήσεις ευρέως συνταγογραφούµενων φαρµάκων της οικογένειας των βενζοδιαζεπινών (π.χ. διαζεπάµη, αλπραζολάµη), οι οποίες πωλούνται στη συνέχεια στην αγορά παράνοµων ουσιών.
Το 2016 κατασχέθηκαν περισσότερα από µισό εκατοµµύριο δισκία που περιείχαν νέες βενζοδιαζεπίνες, ή παρεµφερείς ουσίες, αριθµός αυξηµένος σχεδόν κατά δύο τρίτα σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες κατασχέσεις που πραγµατοποιήθηκαν το 2015.
Στο πλαίσιο ανάλυσης που δηµοσιεύεται παράλληλα µε την κεντρική έκθεση, το EMCDDA εξετάζει την κατάχρηση των βενζοδιαζεπινών σε χρήστες οπιοειδών υψηλού κινδύνου στην Ευρώπη. Παρότι κατά κύριο λόγο η συνταγογράφηση αυτών των φαρµάκων σε χρήστες ναρκωτικών υψηλού κινδύνου πραγµατοποιείται για νόµιµους θεραπευτικούς σκοπούς, υπάρχει πιθανότητα εκτροπής και κατάχρησής τους, γεγονός που συντελεί σε αυξηµένα ποσοστά νοσηρότητας και θνησιµότητας στην εν λόγω οµάδα.
Περίπου το 40% όσων ξεκινούν θεραπεία για χρήση οπιοειδών ως κύριων ουσιών αναφέρουν τις βενζοδιαζεπίνες ως τη δευτερεύουσα ουσία χρήσης µε την οποία αντιµετωπίζουν πρόβληµα.
Αύξηση θανάτων από υπερβολική δόση και ο ρόλος της ναλοξόνης στην πρόληψη
Στην έκθεση επισηµαίνεται και η ανησυχία σχετικά µε τον µεγάλο αριθµό θανάτων από υπερβολική δόση ναρκωτικών στην Ευρώπη, ο οποίος καταγράφει άνοδο τα τελευταία τέσσερα έτη.
Το 2016, εκτιµάται ότι προκλήθηκαν περισσότεροι από 9.000 θάνατοι στην Ευρώπη (ΕΕ-28, Τουρκία και Νορβηγία) λόγω υπερβολικής δόσης, κυρίως από χρήση ηρωίνης και άλλων οπιοειδών, αν και συχνά σε συνδυασµό µε άλλες ουσίες, ειδικότερα αλκοόλ και βενζοδιαζεπίνες.
Οι προκλήσεις που δηµιουργούνται από τα παλαιά και τα νέα οπιοειδή θέτουν εκ νέου στο επίκεντρο τον ρόλο της ναλοξόνης, η οποία λειτουργεί ως αντίδοτο στα οπιοειδή, στο πλαίσιο των στρατηγικών αντιµετώπισης περιστατικών υπερβολικής δόσης.
Η έκθεση υπογραµµίζει την επιτακτική ανάγκη για «επανεξέταση των υφιστάµενων πολιτικών για τη ναλοξόνη και εντατικοποίηση της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης τόσο των χρηστών ναρκωτικών όσο και των επαγγελµατιών που µπορεί να έρθουν σε επαφή µε τις ουσίες αυτές».
Η πρόεδρος του διοικητικού συµβουλίου του EMCDDA, Laura d'Arrigo, καταλήγει: «Οι κίνδυνοι που προκαλούν τα ναρκωτικά για τη δηµόσια υγεία και ασφάλεια στην Ευρώπη εξακολουθούν να απαιτούν ενιαία αντιµετώπιση. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά, το οποίο εγκρίθηκε το 2017, παρέχει το πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία. Καθώς τα προβλήµατα των ναρκωτικών µετατοπίζονται και εµφανίζονται νέες τάσεις, είναι καίριας σηµασίας το σύστηµα παρακολούθησής µας να συµβαδίζει µε αυτές. Η Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά, µαζί µε 30 εκθέσεις ανά χώρα, παρέχει την πλέον πρόσφατη ανάλυση για να βοηθήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αποκτήσουν µια σαφή εικόνα του φαινοµένου και να προσαρµόσουν την πολιτική τους απάντηση για την πρόληψη και την αντιµετώπιση των προκλήσεων που ανακύπτουν».
