Το The Identity Trap: A Story of Ideas and Power in Our Time (μτφρ: Η παγίδα της ταυτότητας – Μια ιστορία Ιδεών και Ισχύος των Καιρών) μας είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο που υπογράφει ο πολιτικός επιστήμονας, Yascha Mounk. Είναι ενδιαφέρον κυρίως γιατί περιλαμβάνει αρκετές συγκλονιστικές ιστορίες, οι οποίες συμπυκνώνουν τον ακραίο τρόπο σκέψης ορισμένων στην αμερικανική αριστερά. Είναι όμως και ενδιαφέρον γιατί καταπιάνεται τολμηρά και ριζοσπαστικά με αυτό που ονομάζουμε cancel culture.
Για παράδειγμα, όταν έγιναν διαθέσιμα τα εμβόλια κατά του Covid-19, οι περισσότερες χώρες τα χορήγησαν πρώτα στους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και στους ηλικιωμένους (οι οποίοι είναι πολύ πιο ευάλωτοι στην ασθένεια από ό,τι οι νέοι).
Ωστόσο, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών της Αμερικής προέτρεψαν τις πολιτείες να προσφέρουν κατά προτεραιότητα σε 87 εκατομμύρια «βασικούς εργαζόμενους», στους οποίους περιλαμβάνονται ντελιβεράδες και εργαζόμενοι σε κινηματογραφικά συνεργεία. Το σκεπτικό της ήταν η «φυλετική ισότητα», επειδή οι ηλικιωμένοι ήταν πιο πιθανό να είναι λευκοί, παρόλο που μια τέτοια πολιτική θα προκαλούσε πιθανότατα χιλιάδες περισσότερους θανάτους.
Σε μια άλλη ιστορία, μια αφροαμερικανίδα μητέρα προσπαθεί να βάλει το επτάχρονο παιδί της σε μια τάξη στο σχολείο. Ο διευθυντής της το αρνείται: «Αυτή δεν είναι η τάξη των μαύρων», της λέει. Και προφανώς εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια σκηνή από τον αμερικανικό Νότο της δεκαετίας του 1950, αλλά από τη σημερινή Αμερική, όπου ένας αυξανόμενος αριθμός «προοδευτικών» σχολείων ομαδοποιεί τα παιδιά με βάση τη φυλή και τα διδάσκει να σκέφτονται τους εαυτούς τους ως «φυλετικά όντα», πάντα στο όνομα του «αντιρατσισμού».
Ο Yasha Mounk, (όπως προαναφέρθηκε είναι πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins), είναι άνθρωπος της Αριστεράς. («Ο Μπαράκ Ομπάμα είναι ο Αμερικανός πολιτικός που θαυμάζω περισσότερο», έχει δηλώσει χαρακτηριστικά). Μεγάλωσε πιστεύοντας ότι «οι άνθρωποι έχουν την ίδια αξία, ανεξάρτητα από την ομάδα στην οποία ανήκουν». Το βιβλίο του, «Η παγίδα της ταυτότητας», εξηγεί γιατί πολλοί αριστεροί εγκατέλειψαν τον «οικουμενισμό». Συνοψίζει τη λογική της woke αριστεράς ως εξής: «για να διασφαλιστεί ότι κάθε εθνική, θρησκευτική ή σεξουαλική κοινότητα απολαμβάνει ανάλογο μερίδιο εισοδήματος και πλούτου... τόσο οι ιδιωτικοί φορείς όσο και οι δημόσιοι θεσμοί πρέπει να βασίσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους από τις ομάδες στις οποίες ανήκουν».
Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που υποστηρίζουν αυτή την άποψη φιλοδοξούν να βελτιώσουν τον κόσμο, και πολλές από τις αδικίες κατά των οποίων στρέφονται είναι πραγματικές. Όμως, οι πολιτικές που υποστηρίζουν «είναι πιθανό να δημιουργήσουν μια κοινωνία... από αντιμαχόμενες φυλές, αντί για συνεργαζόμενους συμπατριώτες», γράφει. Η λέξη «φιλελεύθερος» χρησιμοποιείται εδώ και καιρό στην Αμερική με τρόπο που δηλώνει «αριστερός», αλλά πολλοί αριστεροί απορρίπτουν πλέον βασικές φιλελεύθερες έννοιες όπως οι οικουμενικές αξίες και η ελευθερία του λόγου.
Σε ολόκληρο τον αγγλόφωνο κόσμο και όχι μόνο, έχουν γίνει μισαλλόδοξοι απέναντι σε όσους δεν αποδέχονται το δόγμα τους ή τις πολιτικές ταυτότητάς τους.
Η απόρριψη του "wokeness" ως απλώς καλοπροαίρετων millennials που πιέζουν για κοινωνική δικαιοσύνη είναι επομένως λάθος, υποστηρίζει ο Mounk. Δεν κατανοούν αρκετοί άνθρωποι ότι η άκρα αριστερά «κινείται πέρα από -ή απορρίπτει εντελώς- τους παραδοσιακούς κανόνες και τις νόρμες των δημοκρατιών».
Ο ίδιος ανησυχεί εδώ και καιρό για την αυταρχική δεξιά, αλλά λέει ότι είναι αρκετά καλά κατανοητή (οι αρνητές της δημοκρατίας και όλα αυτά), ενώ η πνευματική ιστορία της αυταρχικής αριστεράς είναι «μυστηριωδώς ανεξερεύνητη περιοχή».
Η συμβουλή του Lukianoff και της Schlott είναι πιο προσωπική: «Μεγαλώστε παιδιά που δεν ακυρώνουν (σ.σ.: τους άλλους ή κάτι με το οποίο διαφωνούν). Διδάξτε τους ότι η ζωή δεν είναι μια μάχη μεταξύ εντελώς καλών και κακών ανθρώπων. Κάθε «κακό» το οποίο κάπου, κάποιος ξεμπροστιάζει, δεν είναι απαραιτήτως και πραγματικά κακό. Η εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με τις διακρίσεις και τη διαφορετικότητα είναι απαραίτητη»
Πώς απόψεις που δεν είναι δημοφιλείς στο ευρύ κοινό απέκτησαν τόση επιρροή; Σύμφωνα με τον Mounk, όλα ξεκινούν από την ψυχολογία των ομάδων. Όταν ομοϊδεάτες συζητούν πολιτικά ή ηθικά ζητήματα, τα συμπεράσματά τους γίνονται «πιο ριζοσπαστικά από τις πεποιθήσεις των μεμονωμένων μελών τους», γράφει. Η τάση αυτή επιτείνεται όταν η ομάδα αισθάνεται ότι απειλείται, όπως έκαναν οι προοδευτικοί κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ.
Η διαφωνία θεωρείται ξαφνικά προδοσία: εξ ου και η οργή που εξαπολύεται σε όποιον παραβιάζει τους άγραφους και μεταβαλλόμενους κανόνες της ομάδας. Περισσότεροι από τρεις στους πέντε Αμερικανούς δηλώνουν τώρα ότι αποφεύγουν να εκθέσουν τις πολιτικές τους απόψεις από φόβο μήπως υποστούν δυσμενείς συνέπειες- μόνο το ένα τέταρτο των φοιτητών δηλώνει ότι νιώθει άνετα να συζητά αμφιλεγόμενα θέματα με τους συμφοιτητές του.
Οι φοιτητές που ενστερνίστηκαν αυτό που ο κ. Mounk αποκαλεί μάλλον άκομψα «σύνθεση ταυτότητας» στο πανεπιστήμιο έκαναν «ένα σύντομο πέρασμα στους θεσμούς» μετά την αποφοίτησή τους. Από το 2010 περίπου μετέφεραν τη νέα τους ιδεολογία στον εργασιακό χώρο και, χάρη στη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να δημιουργούν τυφώνες οργής, εκφόβισαν τα αφεντικά όπως καμία προηγούμενη γενιά.
Οι νεαροί ακτιβιστές-εργαζόμενοι πίεσαν την Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών να καταργήσει τη σοβαρή δέσμευσή της για την ελευθερία του λόγου και τους ριψοκίνδυνους εταιρικούς διευθυντές να υπογράψουν κάποια αντιπαραγωγική εκπαίδευση περί «διαφορετικότητας, ισότητας και ενσωμάτωσης». Μια διαφάνεια σε μια παρουσίαση στην Coca-Cola, για παράδειγμα, προέτρεπε τους υπαλλήλους να «προσπαθήσουν να είναι λιγότερο λευκοί».
Αυτός ο τρόπος σκέψης και ομιλίας, αντί να επιλύει τις πραγματικές αδικίες που εξακολουθούν να υφίστανται, απειλεί να τις επιδεινώσει. Και αντί να προετοιμάζει τη χώρα για να αντέξει την επιρροή του Τραμπ, τον βοηθάει, καθώς η Μέση Αμερική κλίνει προς τα δεξιά ως απάντηση στις υπερβολές της άκρας αριστεράς. Η απάντηση του Μουνκ είναι η επιστροφή στον κλασικό φιλελευθερισμό: η εκ νέου ανακάλυψη των οικουμενικών αξιών και των ουδέτερων κανόνων, που επιτρέπουν στους ανθρώπους να επιτυγχάνουν κοινούς στόχους με άτομα με διαφορετικές πεποιθήσεις και καταβολές.
Οι άνθρωποι θα πρέπει να ζουν σύμφωνα με τα ιδανικά στα οποία βασίζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία αντί να τα εγκαταλείπουν επειδή είναι τόσο δύσκολο να επιτευχθούν, λέει.
Ενώ το μήνυμα του Mounk είναι παγκόσμιο, οι Greg Lukianoff και Rikki Schlott επικεντρώνονται στην Αμερική. «Η ακύρωση του αμερικανικού μυαλού» είναι ένα cri de Coeur (μτφρ. Επιτακτική αξίωση) και για τις δύο πλευρές για την ανάκτηση της «κουλτούρας της ελευθερίας του λόγου».
(Οι συγγραφείς εργάζονται για το Ίδρυμα για τα Ατομικά Δικαιώματα και την Έκφραση, μια ομάδα για την ελευθερία του λόγου). Όταν οι δύο πλευρές δεν μπορούν να συμφωνήσουν ούτε καν στα γεγονότα, «υπονομεύεται η πίστη σε όλους τους θεσμούς στους οποίους βασιζόμαστε για να κατανοήσουμε τον κόσμο», γράφουν.
Ο κ. Lukianoff και η κ. Schlott ασκούν κριτική στην Αριστερά, επισημαίνοντας πώς η κουλτούρα της ακύρωσης έχει διαβρώσει την ακαδημαϊκή ελευθερία στα πανεπιστήμια. Αλλά ασκούν εξίσου κριτική και στη δεξιά. Σημειώνουν ότι ορισμένοι από τους νέους εκπαιδευτικούς νόμους της Φλόριντα (συμπεριλαμβανομένου ενός που απαγορεύει τη διδασκαλία ορισμένων μαθημάτων) είναι «χωρίς αμφιβολία αντισυνταγματικοί».
Και τα δύο βιβλία είναι τολμηρά, επίκαιρα και υποστηρίζονται από δεδομένα. Προσφέρουν επίσης εύλογες λύσεις. Η άκρα δεξιά μπορεί να νικηθεί μόνο από τη δεξιά και η άκρα αριστερά από την αριστερά. Έτσι, οι αριστεροί του κέντρου που βλέπουν τι συμβαίνει πρέπει να μιλήσουν, αλλά όχι να συκοφαντούν όσους διαφωνούν. (Η πολιτική διαφωνία δεν είναι ηθική αποτυχία, υπενθυμίζει ο Mounk στους αναγνώστες). Οι άνθρωποι πρέπει να απευθύνονται στη λογική πλειοψηφία, υποστηρίζει, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι ούτε woke, αλλά ούτε και Τραμπικοί. Δεν πρέπει να αφήσουν την αγανάκτησή τους να τους μετατρέψει σε αντιδραστικούς.
Η συμβουλή του Lukianoff και της Schlott είναι πιο προσωπική: «Μεγαλώστε παιδιά που δεν ακυρώνουν (σ.σ.: τους άλλους ή κάτι με το οποίο διαφωνούν). Διδάξτε τους ότι η ζωή δεν είναι μια μάχη μεταξύ εντελώς καλών και κακών ανθρώπων. Κάθε «κακό» το οποίο κάπου, κάποιος ξεμπροστιάζει, δεν είναι απαραιτήτως και πραγματικά κακό. Η εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με τις διακρίσεις και τη διαφορετικότητα είναι απαραίτητη».
Το βιβλίο "The Cancelling of the American Mind" συμβουλεύει τις εταιρείες να προωθήσουν ένα διανοητικά ποικιλόμορφο εργατικό δυναμικό. Τα αφεντικά θα πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι η δέσμευση για την ελευθερία του λόγου αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσληψη. Και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να καταργήσουν τα πολιτικά τεστ για τη μονιμοποίηση και να επιστρέψουν στη διδασκαλία των φοιτητών για το πώς να συζητούν ιδέες.
Η μεταφιλελεύθερη δεξιά και η μεταφιλελεύθερη αριστερά είναι πολύ πιο κοντά η μία στην άλλη από ό,τι πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν. Και οι δύο είναι μισαλλόδοξες- και οι δύο δίνουν προτεραιότητα στη δύναμη του κράτους έναντι της ατομικής ελευθερίας. «Βλέπουν ο ένας τον άλλον ως θανάσιμους εχθρούς», αλλά «τρέφονται ο ένας από τον άλλον», προειδοποιεί ο Mounk. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο «όλοι όσοι νοιάζονται για την επιβίωση των ελεύθερων κοινωνιών θα πρέπει να ορκιστούν να πολεμήσουν και τις δύο».
Με στοιχεία από τον Economist
