Ένα χαμένο κλειδί στάθηκε η αφορμή για την πραγματοποίηση της έκθεσης «Αγαπημένη Θεία Λένα» που θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο Μπενάκη και ασχολείται με τη ζωή και το έργο της Αντιγόνης Μεταξά, της πιο σημαντικής παιδαγωγού στην Ελλάδα. Η έκθεση θα συνοδεύεται από ένα ντοκιμαντέρ, αλλά και από την επανέκδοση δύο από τα πιο γνωστά της βιβλία, Η ώρα του παιδιού και Άκουσέ με, Μαρία μου. Η Μαρία του τίτλου δεν είναι άλλη από την εγγονή της Αντιγόνης Μεταξά και επιμελήτρια της έκθεσης, Μαρία Ηλιού, η οποία ανακάλυψε ένα μέρος από το υλικό που πρόκειται να παρουσιαστεί σε ντουλαπάκι κλειδωμένο για 55 ολόκληρα χρόνια. «Ταξιδεύω τουλάχιστον δέκα χρόνια σε όλη τη γη και μοιράζω τον χρόνο μου μεταξύ Αθήνας και Νέας Υόρκης για να βρω το υλικό για τις ταινίες μου, όλες αυτές τις χαμένες εικόνες. Ωστόσο, δεν είχα βρει ακόμα τις χαμένες εικόνες της δικής μου οικογένειας στο ντουλαπάκι του σπιτιού μου. Όλοι είχαμε μπει στον πειρασμό να το ανοίξουμε, μια και το κλειδί είχε χαθεί από το 1960. Η σκέψη που μας έκανε να το αναβάλλουμε συνεχώς ήταν ότι αν κάποιος είχε πετάξει το κλειδί, ίσως το έκανε επειδή έκρυβε ερωτική αλληλογραφία», αφηγείται η ίδια. «Το 2015 αποφάσισα να το σπάσω μετά από μια μεγάλη γιορτή Πρωτομαγιάς που ήμασταν όλοι πολύ χαρούμενοι. Βρήκα φωτογραφίες και αρνητικά που η μητέρα μου Λήδα Κροντηρά, η οποία είχε ταξινομήσει το αρχείο της γιαγιάς μου σε 370 κούτες, αναζητούσε για χρόνια. Μετά από αυτή την ανακάλυψη άρχισα να ανοίγω τις κούτες», συμπληρώνει.
Μέσα σε σαράντα χρόνια δημιουργίας ασχολήθηκε με όλα τα μέσα –και μάλιστα στο ξεκίνημά τους–, στο ίδιο πάντα πνεύμα: δεν αρκεί απλώς να ψυχαγωγείς τα παιδιά, πρέπει να τους μαθαίνεις και κάτι σημαντικό για τη ζωή, χωρίς όμως να τους κάνεις μάθημα.
Η Αντιγόνη Μεταξά ήταν μια πολύ τολμηρή και δυναμική γυναίκα, που είχε μέσα της τη χαρά της ζωής. Αν και σπούδασε Παιδαγωγικά στο Παρίσι για να αναλάβει τη διεύθυνση της Σχολής Μεταξά, επιστρέφοντας δήλωσε στον πατέρα της ότι ήθελε να ασχοληθεί με την υποκριτική. Αφού δούλεψε στο θέατρο δίπλα στον Αιμίλιο Βεάκη, συνεργάστηκε με το παιδικό περιοδικό «Θεατρικός Κόσμος» και ανέβασε την πρώτη της θεατρική παράσταση. Έφτιαξε τον πρώτο μόνιμο θεατρικό οργανισμό για παιδιά και τον λειτούργησε για εννιά χρόνια. Το 1941 οι Γερμανοί τής έκλεισαν το θέατρο, ενώ ήδη από το 1939 είχε ανεβάσει μια παράσταση για παιδιά στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Ξεκίνησε τη συνεργασία της με τη ραδιοφωνία και έκανε μια εκπομπή με τραγούδια και παραμύθια. Ανέλαβε προϊσταμένη της «Ώρας του Παιδιού» και ακολούθησε μια σειρά από δημοφιλείς εκπομπές. Συγχρόνως, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, με τη συνεργασία του συζύγου της και ραδιοσκηνοθέτη Κώστα Κροντηρά, παρουσίασε την Οδύσσεια και την Ιλιάδα σε συνέχειες, με σπουδαίους ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου και μουσική του Δημήτρη Λεβίδη. Σύμφωνα με τον ιστορικό της ραδιοφωνίας Γιώργο Χατζηδάκη, οι κατοχικές εκπομπές είχαν μια αντιστασιακή χροιά, καθώς οι Γερμανοί δεν σκεφτόντουσαν να τις ελέγξουν. Για τριάντα χρόνια έκανε εκπομπές στην ελληνική ραδιοφωνία, οι οποίες διασώζονται κυρίως στο προσωπικό της αρχείο. Τη δεκαετία του '50 σκέφτηκε να δημιουργήσει τις «Χαρούμενες Κυριακές» στο Ζάππειο και οργανώνει διάφορες δραστηριότητες για παιδιά – θέατρο, κουκλοθέατρο, σινεμά, μαθήματα μουσικής. Έβγαλε δίσκους βινυλίου και το 1965 η Ακαδημία Αθηνών της έδωσε βραβείο για το σύνολο του έργου της – είχε τυπώσει ήδη πενήντα βιβλία, ανάμεσά τους η Εγκυκλοπαίδεια του Παιδιού και η Μυθολογική Εγκυκλοπαίδεια, ενώ είχε διευθύνει και τις εκδόσεις Αλικιώτη, επιλέγοντας και εκδίδοντας διακόσια πενήντα βιβλία με αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, εικονογραφημένα από σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους. Στη συνέχεια, έκανε τις πρώτες τηλεοπτικές εκπομπές για παιδιά. Μέσα σε σαράντα χρόνια δημιουργίας ασχολήθηκε με όλα τα μέσα –και μάλιστα στο ξεκίνημά τους–, στο ίδιο πάντα πνεύμα: δεν αρκεί απλώς να ψυχαγωγείς τα παιδιά, πρέπει να τους μαθαίνεις και κάτι σημαντικό για τη ζωή, χωρίς όμως να τους κάνεις μάθημα. Η Αντιγόνη Μεταξά πέθανε το 1971 και την ανατύπωση των βιβλίων της ανέλαβε ο Κώστας Κροντηράς, ενώ η κόρη της Λήδα Κροντηρά συνέχισε το έργο της, γράφοντας και δικά της βιβλία.
«Θυμάμαι πάρα πολύ καλά τη γιαγιά μου», λέει η Μαρία Ηλιού. «Από τη στιγμή που γεννήθηκα μέχρι τα δεκατρία μου χρόνια δεν πήγαινε πουθενά το βράδυ, αν δεν μου έλεγε ένα παραμύθι. Όλα αυτά τα παραμύθια πρώτα τα είπε σ' εμένα και μετά τα έγραψε – τα δοκίμαζε για να δει ποια μου άρεσαν και ποια όχι. Ήταν πολύ τρυφερή γιαγιά και όταν ήρθαν με τον παππού μου να ζήσουν μαζί μας για τρία χρόνια, επειδή χάθηκε ξαφνικά ο πατέρας μου, ήταν υπέροχα. Τότε ήταν που με άρπαξε και με πήρε μαζί της στη Ραδιοφωνία, με ανέβασε σε ένα σκαμνί και μου είπε να πω ένα παραμύθι».
Σήμερα η κ. Ηλιού επιμελείται μια έκθεση, στην οποία ο επισκέπτης θα δει φωτογραφίες που βρέθηκαν στο ντουλαπάκι του οικογενειακού εξοχικού στην Κινέττα, φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο της αγαπημένης Θείας Λένας και του Μουσείου Μπενάκη, αλλά και τα βιβλία της, γραμμένα σε εξαιρετική δημοτική, την εποχή που στα σχολεία ακόμα διδασκόταν η καθαρεύουσα. Παράλληλα, θα προβάλλεται ντοκιμαντέρ για τη ζωή της γυναίκας που, όταν ήταν πέντε χρονών και ο πατέρας της Γεώργιος Μεταξάς της ζήτησε να φωτογραφηθεί την 25η Μαρτίου με κοριτσίστικη στολή, δήλωσε θυμωμένη ότι θα ντυνόταν «περήφανος τσολιάς», όπως και έκανε. Αυτό, ωστόσο, που δεν κατάφερε ήταν να ασχοληθεί με την εκπαίδευση: μπορεί να μην μπήκε στις τάξεις της Σχολής Μεταξά, με το έργο της όμως δίδαξε γενιές ελληνόπουλων κι έρχεται σήμερα να μας κάνει να αναστοχαστούμε πάνω στην εκπαίδευση των παιδιών μας.
Ιnfo:
«Αγαπημένη Θεία Λένα. Η ζωή και το έργο της Αντιγόνης Μεταξά»
Ένα ντοκιμαντέρ και μία έκθεση
20/01/2017 - 12/03/2017
Μουσείο Μπενάκη Κεντρικό Κτίριο
σχόλια