Την τελευταία ταινία του Γούντι Άλεν υποθέτω ότι οι περισσότεροι την έχουν δει. Η Τζάσμιν, μετά τη καταστροφή του γάμου της και αφού έχει χάσει όλη της την περιουσία, προσπαθεί να συμμαζέψει τη ζωή της. Έτσι, αναγκάζεται να βρει καταφύγιο στο σπίτι της «παρακατιανής» αδερφής της, την οποία ανέκαθεν αντιμετώπιζε αφ’ υψηλού. Το σοκ της πτώσης για τη Τζάσμιν είναι τρομακτικό και την οδηγεί σε συνεχείς νευρωτικές εκρήξεις. Ωστόσο, παρά τα χαστούκια, εξακολουθεί να ασχολείται κυρίως με τις δικές της εμμονές χωρίς να έχει καταλάβει τι πραγματικά έχει συμβεί γύρω της. Και έτσι, ενώ η ίδια είναι ακόμα σε θέση να προβάλλει την «γκράντε» εικόνα της, δεν έχει τις αντικειμενικές δυνατότητες να το υποστηρίξει, κάτι που την οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη απελπισία και νέα λάθη.
Σας θυμίζει κάτι αυτή η ιστορία; Σε εμένα ναι, το ΠΑΣΟΚ! Και το λέω χωρίς καμία ειρωνική ή απαξιωτική διάθεση, μολονότι η σύγκριση ενός ιστορικού κόμματος με μία κινηματογραφική περσόνα, ίσως σε κάποιους φανεί έτσι. Καμία τέτοια πρόθεση δεν υπάρχει. Το θέμα δεν είναι η ταυτοσημία των δυο περιπτώσεων, αλλά το βίωμα της πτώσης. Και το ΠΑΣΟΚ, το κόμμα που σημάδεψε όσο κανένα τη μεταπολιτευτική Ελλάδα, βιώνει σήμερα τη δική του πτώση.
Η διαχείριση μιας τέτοιας εξέλιξης δεν είναι καθόλου εύκολη. Πρώτα απ’ όλα σε ψυχολογικό επίπεδο. Υπάρχουν στελέχη τα οποία γαλουχήθηκαν μέσα σε ένα πανίσχυρο και κυρίαρχο ΠΑΣΟΚ. Που πίστευαν ότι διαχρονικός εχθρός είναι η Δεξιά και τώρα καλούνται να συγκυβερνήσουν μαζί της και μάλιστα ως ο μικρότερος εταίρος. Που θεωρούσαν ότι Αριστερά είναι μια δυνητική δεξαμενή ψήφων και σήμερα βλέπουν τους όρους να αντιστρέφονται. Που έμαθαν ότι πολιτική ασκείται με ένα συγκεκριμένο τρόπο, ο οποίος όμως τελείωσε, μαζί με τα άνευ όρων δανεικά.
Στην πολιτική ισχύει η αμερικάνικη παροιμία “you can’t teach an old dog new tricks” («δεν μπορείς να διδάξεις νέα κόλπα σε γέρικο σκυλί»). Όλο αυτό έχει οδηγήσει πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ σε μια πολιτική νεύρωση, η οποία εκφράζεται είτε με δηλώσεις και πρωτοβουλίες που υποκρύπτουν ένα άγχος συνεχούς διαφοροποίησης, είτε με αυτοαναφορικές εκρήξεις, συχνά αδιάφορες για την πλειοψηφία των πολιτών και άσχετες με τις προτεραιότητες της χώρας.
Βέβαια, το ψυχολογικό σκέλος είναι ένα μόλις μέρος του προβλήματος. Αν ήταν το μόνο θα αρκούσε μια ομαδική ψυχανάλυση και όλα θα λυνόντουσαν. Δεν είναι τόσο απλό, καθώς πίσω από τις όποιες διαφοροποιήσεις, πέραν από τα ζητήματα ψυχολογίας, υπάρχουν και ζητήματα ειλικρινούς διαφωνίας περί της πολιτικής, αλλά και μια θεμελιώδης στρατηγική διαφωνία σχετικά με το ρόλο και το μέλλον του ΠΑΣΟΚ.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο όχι πολύ διακριτές – καθότι δεν είναι εσωκομματικά σχηματοποιημένες – πλην όμως ορατές τάσεις. Η μία υποστηρίζει ότι το ΠΑΣΟΚ οφείλει να κινηθεί στο πλαίσιο των κατευθύνσεων που έδωσαν οι πολίτες στις εκλογές Μαΐου-Ιουνίου 2012. Θεωρούν ότι η ανάκαμψη του Κινήματος εξαρτάται από την επιτυχία με την οποία θα εκπληρώσουν αυτή τους την αποστολή και πιστεύουν ότι όταν η χώρα βγει από το μνημόνιο, τότε θα «ομαλοποιηθεί» η πολιτική μας ζωή, θα επιστρέψουν οι παραδοσιακές πολιτικές διαφοροποίησεις και αυτό – εκτιμούν – θα ωφελήσει το ΠΑΣΟΚ. Πιστεύουν επίσης ότι κάθε άλλη επιλογή προκαλεί πολιτική αστάθεια και αυτό θα διαλύσει το ΠΑΣΟΚ ακόμα περισσότερο, καθότι στη συνείδηση των πολιτών θεωρείται ακόμα ένας εκ των βασικών, αν όχι ο βασικότερος, υπεύθυνος της χρεοκοπίας. Άρα, λένε, θα θεωρηθούμε «πρωταγωνιστές στην καταστροφή και αμέτοχοι στην προσπάθεια ανάκαμψης», το οποίο πολιτικά θα είναι απολύτως απαξιωτικό και καταστροφικό. Ενώ ταυτόχρονα επικαλούνται την κρίσιμη συγκυρία για τη χώρα, αλλά και τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι η πλειοψηφία των πολιτών δεν θέλει εκλογές και λένε ότι αν το ΠΑΣΟΚ τις προκαλούσε θα ερχόταν σε αντίθεση με μια κρίσιμη εκλογική μάζα και θα ακύρωνε το επιχείρημα περί κόμματος - «εγγυητή» της σταθερότητας.
Η άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ περνά υποχρεωτικά μέσα από μια διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Εκτιμούν ότι μόνο η διάψευση των προσδοκιών που αυτός καλλιεργεί θα επιτρέψει την επιστροφή των παλαιών ψηφοφόρων του στην παραδοσιακή κομματική στέγη. Θεωρούν επίσης ότι η επιστροφή στην αντιπολίτευση θα λειτουργήσει λυτρωτικά και αναζωογονητικά για το ΠΑΣΟΚ, το οποίο έχει γονατίσει από τη διαχείριση της κρίσης την τελευταία 4ετία. Ενώ κάποιοι το προχωράνε ακόμα περισσότερο λέγοντας ότι όπως συνεργάστηκαν με τη ΝΔ, έτσι θα μπορούσαν να συνεργαστούν και με τον ΣΥΡΙΖΑ, αν οι συνθήκες αυτό επιβάλλουν, αποτελώντας μάλιστα ένα «ανάχωμα ρεαλισμού» σε μία αριστερόστροφη κυβέρνηση. Η θέση αυτή μάλιστα θα ήταν ακόμα πιο ισχυρή μέσα στο ΠΑΣΟΚ, αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε επιλέξει την προσωπική στοχοποίηση του κ. Βενιζέλου εκτιμώντας ότι η εκλογική του νίκη περνά μέσα από την περαιτέρω απαξίωση της σημερινής ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ.
Εκτός από τις δύο άτυπες «τάσεις», υπάρχει άλλη μια αποτελούμενη κυρίως από στελέχη που απλώς πολιτικοποιούν τις εμμονές και τα προβλήματά τους. Κάπως έτσι, υπουργοί, υφυπουργοί ή απλοί υποστηρικτές του ΠΑΣΟΚ που την περίοδο 2009-11 υποστήριζαν τα πάντα και θεωρούσαν ότι το πρόβλημα της χώρας ήταν η αργή εφαρμογή του μνημονίου, ξαφνικά «ανέβηκαν στα κεραμίδια». Αλλά φοβάμαι ότι γι’ αυτά τα φαινόμενα η πολιτική ανάλυση περιττεύει...
Και οι δύο απόψεις για τον στρατηγικό προσανατολισμό έχουν κάποια στοιχεία λογικής, αλλά και ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες. Για το ΠΑΣΟΚ σήμερα εύκολη λύση δεν υπάρχει. Και το πρόβλημα δεν έχει να κάνει μόνο με το ίδιο το ΠΑΣΟΚ και τη διαδρομή του. Αυτό συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις που συγκροτούνται κυβερνήσεις συνεργασίας. Οι μικροί κυβερνητικοί εταίροι καταβάλουν το σύνολο του κόστους, αλλά εισπράττουν ελάχιστο μερίδιο από τα κέρδη, τα οποία συνήθως πηγαίνουν στον μεγάλο του σχήματος. Οι Φιλελεύθεροι στη Γερμανία απέτυχαν να μπουν στη Βουλή. Στη Βρετανία οι Φιλελεύθεροι-Δημοκράτες εμφανίζουν μεγαλύτερη δημοσκοπική φθορά από ό,τι οι Συντηρητικοί. Στις περισσότερες χώρες συμβαίνει το ίδιο.
Στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ τα δεδομένα είναι συγκεκριμένα. Το ΠΑΣΟΚ πήρε 12% στις περασμένες εκλογές και έχει δημοσκοπικό ποσοστό γύρω στο 5%. Ως κόμμα έχει ψηφίσει όλα τα μνημόνια και όλα τα κρίσιμα νομοσχέδια, που αποτελούν το βασικό περίγραμμα της πολιτικής που ακολουθείται, οπότε μια ετεροχρονισμένη διαφοροποίηση δεν μπορεί να είναι ουσιωδώς αξιόπιστη.
Συνεπώς το μέλλον του ΠΑΣΟΚ εξαρτάται από το πώς θα διαχειριστεί αυτά τα δεδομένα σε σχέση πάντα με τη συγκυρία της χώρας και τις προτεραιότητες των πολιτών. Διότι οι κομματικές γραφειοκρατίες συχνά αυτή την παράμετρο την ξεχνούν, με αποτέλεσμα συχνά οι κομματικές ασκήσεις επί χάρτου να μη συνάδουν πάντα με τις προτεραιότητες και τις ανάγκες της χώρας.
Αν το ΠΑΣΟΚ καταφέρει να συμφιλιωθεί, σε ψυχολογικό επίπεδο, με το νέο του ρόλο και ταυτόχρονα να αναλύσει ψύχραιμα, σε πολιτικό επίπεδο, τα δεδομένα της στιγμής, τότε μπορεί να βρει το ρόλο και το χώρο του στο πολιτικό σκηνικό, είτε αυτόνομα, είτε σε ευρύτερα σχήματα συνεργασίας. Διότι ο χώρος της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς υπάρχει και είναι απολύτως διακριτός στην κοινωνία. Αν όχι, τα στελέχη του θα διηγούνται ιστορίες από το ένδοξο παρελθόν. Ακριβώς όπως η «θλιμμένη Τζάσμιν»...
σχόλια