Πρέπει να το πω: Το βράδυ μετά τη συναυλία του Morrissey στην Αθήνα, είδα στου Πάνου το νέο ντοκιμαντέρ του Paola Project για τα καλιαρντά.
Και για μια ακόμη φορά σκέφτηκα πως η Πάολα είναι γεννημένη για αυτό. Να φτιάχνει και να παρουσιάζει ντοκιμαντέρ, να παίρνει συνεντεύξεις, να μας γνωρίζει πράγματα.
Είναι πραγματικά εξαιρετικά ενδιαφέρον και καλογυρισμένο το ντοκιμαντέρ και συστήνω ανεπιφύλακτα τη θέασή του.
Μιλούν σε αυτό οι: Ντίνος Χριστιανόπουλος, Νανά, Θανάσης Σκρουμπέλος, George Le Nonce, Κώστας Κανάκης, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Τέτα, Ηρακλής Δούκας, Γιώργος Τσιτιρίδης, Θωμάς Κοροβίνης, Γιάννης Παλαμιώτης, Φώτης Παπαδόπουλος
[Όποιος είναι στην Αθήνα, το Σάββατο 27 Δεκεμβρίου στο Booze θα γίνει η πρεμιέρα της ταινίας. Πληροφορίες στο τέλος του ποστ.]
Με αφορμή την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ, πήρα τηλέφωνο την Πάολα και της έκανα μερικές ερωτήσεις.
Γεια σου Πάολα. Πώς σου ήρθε η έμπνευση για αυτό το ντοκιμαντέρ;
Κατά τύχη μου ήρθε η ιδέα αυτή, γιατί εγώ τα Καλιαρντά τα γνώρισα στην παρακμή τους. Δεν είχε καταγραφεί ποτέ η ιστορία τους, και ήτανε κρίμα. Στην αρχή είχα σκοπό να κάνω ένα μικρό ντοκιμαντέρ, απλά για τα Καλιαρντά - και ό,τι βγει, αν δεν βγει καλό δεν το βάζουμε. Αλλά από τη στιγμή που άρχισα να μαζεύω υλικό και με τα άλλα παιδιά της ομάδας, διαπίστωσα ότι μέσα απ' τα καλιαρντά βγαίνει όλη η ιστορία της ομοφυλόφιλης ζωής στην Ελλάδα, πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τη Δικτατορία... Ήτανε μία μεγάλη περίοδος η εποχή των καλιαρντών - είδες και στο ντοκιμαντέρ τι νοοτροπία υπήρχε. Ήτανε δύσκολο όμως να βρούμε άτομα εδώ στην Ελλάδα να μιλήσουν για αυτά, γιατί η γενιά που μιλούσε τα Καλιαρντά μεγάλωσε μέσα στις ενοχές: άλλοι παντρευτήκαν, άλλοι μεγαλώσανε, άλλοι πεθάνανε...
Είχε πολύ ενδιαφέρον η επιλογή των ανθρώπων που μίλησαν. Πώς τους επέλεξες, πώς τους βρήκες;
Τους βρήκα με το ένστικτό μου. Εγώ λειτουργώ με το ένστικτο, δεν μπορώ να κάτσω να το σκεφτώ. Συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να βρω ανοιχτόμυαλους ανθρώπους, τους έψαξα. Σκέφτηκα πού θα μπορούσα να βρω ανθρώπους για να μιλήσουνε με ειλικρίνεια πάνω σε αυτό το θέμα, όχι να δείξουνε τον εαυτό τους. Σκέφτηκα την Θεσσαλονίκη. Έπρεπε να βρω και μία παλιά τρανς που έχει μεγαλώσει έτσι, που δεν είναι στην Αθήνα, που τα έζησε σε άλλες εποχές. Σκέφτηκα στη Θεσσαλονίκη αμέσως την Νανά. Κι έπρεπε μετά να βρω οπωσδήποτε και έναν πανεπιστημιακό, τον Κανάκη ας πούμε, κανένας δεν θα ήταν καλύτερος, Πολύ καλός είναι, νομίζω, ο Σκρούμπελος - είναι πολύ συγκινητικός γιατί κάποια στιγμή του ξεφεύγει και λέει «εντάξει, πήγαινες με τα παιδιά αυτά, αλλά αν έξυνες λιγάκι έβλεπες ότι είναι ένας άνθρωπος και δημιουργούνταν και έρωτες». Ναι, ήμουνα τυχερή στις επιλογές μου.
Έμαθες πράγματα κι εσύ η ίδια...
Ναι, βεβαίως και εγώ η ίδια έμαθα. Ανακάλυψα ότι π.χ. τα πρώτα «πουστράδικα», έτσι λέγονταν, ήτανε ταβέρνες και τα είχαν ανοίξει χίτες. Και μάλιστα φασίστες άγριοι, ένας όχλος ήταν όλοι αυτοί. Όπως το Χαβάη. Εγώ το είχα ακούσει από παλιές το Χαβάη, δεν το είχα ζήσει. Είχα προλάβει μόνο του Κοτσέα, με είχανε πάει εκεί όταν ήμουνα 15-16 χρονών, μόλις πρωτόβγαινα και ήτανε ένα πράγμα φοβερό, κάτι πουστόμαγκες που δεν υπάρχουνε τώρα, που χορεύανε ζεϊμπέκικο, και φαντάροι και τέτοια... Αυτά τα πράγματα εξαφανιστήκανε μετά την ορατότητα. Και ανακάλυψα ότι η Αριστερά ήταν ας πούμε πιο συντηρητική διότι σου λέει, όταν είσαι μετά τον εμφύλιο δεν μπορούσανε να μιλήσουνε γι' αυτά τα πράγματα, έπρεπε να δείξουν ότι είναι καλοί άνθρωποι, ότι είναι οικογενειάρχες. Ενώ οι δεξιοί ήταν πιο έκφυλοι, πιο διεστραμμένοι, αφού δεν είχαν ηττηθεί.
Ήμουνα μια φορά με τον Αλέξη τον Μπίστικα, τον σκηνοθέτη, και είχαμε πάει στο παζάρι του Πειραιά και όλα τα τσόλια μιλάγανε καλιαρντά. Όλα τα λαϊκά παιδιά, από όλες τις λαϊκές συνοικίες, Πειραιά, Κερατσίνι, Δραπετσώνα, Αιγάλεω, όλα αυτά τα τσόλια μίλαγαν Καλιαρντά γιατί τα μάθαιναν απ' τα μπουρδέλα που πηγαίνανε.
Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον, νομίζω η Νανά το είπε, για ένα μαγαζί στη Θεσσαλονίκη που ίσως ήταν το πρώτο με drag show...
Φοβερά μαγαζιά ήταν αυτά. Μη νομίζεις ότι ήτανε τίποτα περιθωριακά. Όλος ο κόσμος περνούσε. Δηλαδή, από το Σεχραζάτ, γιατί έχω περάσει και εγώ από το Σεχραζάτ στο κλείσιμό του, περνούσε όλη η Θεσσαλονίκη, όλα τα τσόλια, όλα τα αγόρια της Θεσσαλονίκης εκεί πήγαιναν και πηδούσανε τις αδερφές του Βαρδάρη και τις τραβεστί και γύρω γύρω. Mία ολόκληρη γενιά μεγάλωσε από τους ομοφυλόφιλους, από τις αδερφές και από τα αγοράκια που κουνιόντουσαν εκεί.
Ωραίο ήταν και το πώς αναπαραστήσατε μια ολόκληρη κουβέντα στα καλλιαρντά τέσσερις νέους...
Τους πήγα στα ίδια παγκάκια, στα ίδια σημεία, ακριβώς στο ίδιο παγκάκι κιόλας που καθόμασταν όταν ήμουνα και εγώ 15-16 χρονών, (γιατί μετά τα 17 βγήκα τρανς και έφυγα από το Ζάππειο). Τους τραβήξαμε εκεί που πήγαινα τον πρώτο χρόνο της ζωής μου - οι πρώτες μου εμπειρίες με τεκνά και με αδερφές ήτανε στο Ζάππειο, που δεν ήταν αυτό που βλέπουμε σήμερα ότι θα πάνε κάποιοι gay και θα ψωνιστούνε, ήτανε τόπος συνάντησης όλης της ομοφυλόφιλης ζωής της Αθήνας. Όλες οι αδερφές εκεί πηγαίνανε. Οι μικρούλες, που ψωνίζανε τα τεκνά και κάνανε τις φιγούρες τους, οι μεγάλες που θα βρίσκανε κανένα ζιγκολό να τους δώσει κανένα χαρτζιλίκι, όλος ο κόσμος πήγαινε εκεί πέρα, δεν ήτανε κάτι το κρυφό το Ζάππειο. Ούτε και τα μαγαζιά αυτά λειτουργούσανε περιθωριακά. Έχω την αίσθηση ότι ήτανε πολύ πιο έντονη η ομοφυλόφιλη ζωή στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, παρά τώρα. Τώρα έχουμε μπει σε κουτάκια, ο straight δεν θα πάει με τον gay γιατί θα πει και εγώ gay είμαι, ενώ παλιά έλεγε «εντάξει και τι έγινε να γαμήσω και κάναν πούστη;», το θεωρούσε και μαγκιά. Άλλάξαν τα πράγματα. Έπρεπε να αλλάξουν όμως.
Τους έβαλα εκεί λοιπόν τους τέσσερις και τους είπα ξεχάστε το Γκάζι, τώρα είσαστε πούστηδες και τεκνά. Το να είσαστε αναμεταξύ σας και να παιρνόσαστε είναι αιμομιξία, ξεχάστε το αυτό το πράγμα. Τους έβαλα σε αυτή τη διαδικασία και τα παιδιά το παίξανε καλά νομίζω.
Όταν ο Ηλίας Πετρόπουλος έβγαλε τα Καλιαρντά, το θυμάσαι; Είχε κάνει αίσθηση το βιβλίο;
Εγώ τα Καλιαρντά τα διάβασα όταν ήμουνα στο πολεμικό ναυτικό. Μάλλον με είχε πάρει χαμπάρι κάποιος αξιωματικός, ήτανε φιλόλογος, και θυμάμαι μου το είχε φέρει, «διάβασέ το», μου λέει, «είναι τα Καλιαρντά, τα έβγαλε ο Πετρόπουλος». Εγώ, χωρίς να έχω δώσει κάποιο δικαίωμα, δεν ξέρω γιατί μου το έδωσε, αλλά το πήρα και το διάβασα. Από εκεί τα πρωτοάκουσα, αλλά μετά τα άκουσα και από τον ίδιο τον Πετρόπουλο.
Αλήθεια;
Ναι, είναι ένα απίθανο περιστατικό. Ήμουνα με μια φίλη μου εγώ, την Μπουμπού, και ήμασταν στην είσοδο του Ζάππειου, η Αθήνα όταν ήμουνα εγώ προς τα 17 ήταν σαν χωριό, ήταν σα μία επαρχιακή πόλη. Και το κέντρο ήτανε διαφορετικό. Και έτσι όπως ήμασταν μικρούλες και πιο άνετες, κάναμε οτοστόπ να μας πάει κάποιος στην Ομόνοια. Και σταματάει ένα Volkswagen, καθόμαστε εμείς πίσω, μίλαγα εγώ με την Μπουμπού καλιαρντά και ο οδηγός, που ήταν ο Ηλίας ο Πετρόπουλος μου λέει «δεν το λένε έτσι, το λένε αλλιώς». Με διόρθωσε ο ίδιος στα καλιαρντά! Από εκεί τον γνώρισα τον Πετρόπουλο.
Πάντως, όπως το είπες και στο ντοκιμαντέρ, τα τελευταία 10, άντε 20, χρόνια είναι που έχουνε γίνει mainstream τα καλιαρντά. Διάφορες εκφράσεις, πχ. το τεκνό ή το πουρό, δεν ήξερα καν ότι προέρχονταν από τα καλιαρντά.
Ναι, βέβαια, πολλές λέξεις περάσανε μέσα από την Επιθεώρηση. Πήγαινα στις Επιθεωρήσεις όταν ήμασταν πιτσιρίκια και θυμάμαι οι ηθοποιοί μιλούσαν όλοι Καλιαρντά. Όλοι τα ξέρανε. Μου έκανε εντύπωση. Ήμουνα μια φορά με τον Αλέξη τον Μπίστικα, τον σκηνοθέτη, και είχαμε πάει στο παζάρι του Πειραιά και όλα τα τσόλια μιλάγανε καλιαρντά. Όλα τα λαϊκά παιδιά, από όλες τις λαϊκές συνοικίες, Πειραιά, Κερατσίνι, Δραπετσώνα, Αιγάλεω, όλα αυτά τα τσόλια μίλαγαν Καλιαρντά γιατί τα μάθαιναν απ' τα μπουρδέλα που πηγαίνανε.
Αναφέρεσαι στο ντοκιμαντέρ και στον ρόλο της Μαλβίνας στη διάδοση των λέξεων.
Ναι, γιατί η Μαλβίνα έκανε παρέα με τις αδερφές, και χρησιμοποιούσε διάφορα δικά τους, και μετά αυτά περνάγανε και μέσα από διάφορα σίριαλ, από τους gay που γράφανε τα σίριαλ και πετούσανε διάφορε λέξεις απ' τα καλιαρντά στα σενάριά τους, όπως το «πουρό», όπως το «τζάσε». Το «τεκνό» είναι λέξη καλιαρντή, το λέγαμε μόνο εμείς, άλλος δεν το έλεγε, ούτε και τα ίδια τα τεκνά δεν ξέρανε όταν μιλούσαμε για αυτά τι είναι το τεκνό, δεν καταλαβαίνανε. Και όμως, τώρα είναι μια λέξη που την λέει όλος ο κόσμος.
Είδα πρόσφατα ξανά τη συνέντευξή σου στην Μαλβίνα, στο Mea Culpa, στις αρχές των '90ς...
Εγώ δεν την έχω δει από τότε, όχι.
Υπάρχει στο YouTube ολόκληρη...
Μα το ξέρω, εγώ την έχω ανεβάσει! Δεν την βλέπω όμως.
Μα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα!
Ήτανε. Ταιριάξαμε. Είχε το μαγικό η Μαλβίνα, την έβλεπες και ήξερες πως σε αγαπούσε. Βγήκε ωραία η συνέντευξη, όπως την θυμάμαι από τότε. Με έβαλε στο κλίμα και βγήκε ωραία.
Τι έγινε τελικά με τα έργα τέχνης στην Κύπρο, σου επιστράφηκαν;
Δεν ξέρω ακόμη. Κανονικά ο εισαγγελέας, από ότι έμαθα, έδωσε διαταγή στους αστυνομικούς να μου τα φέρουνε. Τώρα δεν ξέρω τι γραφειοκρατίες ισχύουν εκεί κάτω. Πάντως ήτανε βάρβαρο αυτό που έγινε. Η αλήθεια είναι ότι μου έκανε μια μεγάλη διαφήμιση εμένα, αλλά όταν το δεις αντικειμενικά (και δεν το δεις ας πούμε λαϊκά ότι μου έκανε όντως διαφήμιση), ήτανε πολύ βάρβαρο. Γιατί οι φωτογραφίες οι δικές μου δεν είναι απλά 'έργα τέχνης', ένα αγοράκι που αποφάσισα να το βγάλω μια φωτογραφία, είναι ένα κομμάτι από τη ζωή μου. Και εκείνη τη στιγμή πήγαν όλοι εκεί και κατεβάσανε όλες τις φωτογραφίες, σα να μην συμβαίνει τίποτα, τις σημαδέψανε και τις βάλανε σε ένα τραπέζι, όπως βάζουνε τα όπλα, όπως βάζουνε τις μπόμπες, τα ναρκωτικά... Τις απλώσανε σε ένα τραπέζι, λες και ήτανε αντικείμενα εγκλήματος. Τι να τους πεις δηλαδή;
Από την άλλη όμως, είμαι περήφανη γιατί -μεγάλη κουβέντα θα πω, αλλά θα την πω!, γιατί η παρουσία μου στην Κύπρο άλλαξε τη νοοτροπία ενός ολόκληρου νησιού. Οι εικόνες μου παρελάσανε από όλες τις τηλεοράσεις της Κύπρου, μου συμπαραστάθηκε όλος ο πνευματικός κόσμος - που εδώ δεν πιστεύω να γινότανε γιατί είμαστε και λίγο μίζεροι... Οι σύλλογοι και τα σωματεία καλλιτεχνών, οι ηθοποιοί, όλος ο πνευματικός κόσμος στάθηκε στο πλευρό μου και στο πλευρό της οργάνωσης - ακόμα και οι συντηρητικές εφημερίδες της Κύπρου! Και αν δεν γινόταν αυτή η κινητοποίηση από όλους αυτούς, προς τιμήν τους δηλαδή, οι μπάτσοι θα αλωνίζανε, θα τις είχανε καταστρέψει τις φωτογραφίες.
Έγινε η κατάσχεση, βγήκε η εισαγγελική απόφαση να σου τις επιστρέψουν, αλλά ακόμα δεν σου τις έφεραν ε;
Δεν μου τις έφεραν, όχι. Και τις θέλω.
Εύχομαι μια απ' αυτές τις μέρες να σου χτυπήσουν την πόρτα οι αστυνομικοί, ή όποιοι είναι να τις φέρουνε και να στις δώσουνε επιτέλους...
Μακάρι. Περιμένω.
Ήθελα πάντως να σε ρωτήσω για την πρεμιέρα που θα γίνει στο Booze, και για το πώς μπορεί κάποιος να αποκτήσει το dvd των Καλιαρντών.
Το dvd όπως το είδες είναι εντελώς χειροποίητο, είναι μία προσωπική έκδοση, ακόμα και τα χαρτόνια εμείς τα έχουμε κατασκευάσει, ένα – ένα. Η είσοδος είναι δωρεάν, 15 ευρώ θα είναι το dvd, μπορούν αν το προμηθευτούνε από εμάς. Θα είναι κάποιο παιδί από την ομάδα που θα τα διαθέτει.
Για κάποιον που δεν θα έρθει στο Booze αλλά το θέλει να το δει ή να το δωρίσει;
Μπορεί να επικοινωνήσει με εμένα κατευθείαν, στο facebook μου, και να το πάρει ταχυδρομικώς.
σχόλια