(Ανάμεσα στις απαντήσεις της Σοφίας Σπυράτου, τα εξώφυλλα των διαφορετικών εκδόσεων του Τρελαντώνη.)
Ο Τρελαντώνης, το νέο παιδικό έργο σας που ανεβαίνει τώρα στο Θέατρο Ακροπόλ, μοιάζει σατανικά έξυπνη επιλογή. Πώς σας ήρθε η ιδέα;
Είναι ένα απ' τα πολύ αγαπημένα μου βιβλία - και νομίζω όχι μόνο δικό μου. Τον είχα διαβάσει βεβαίως όταν ήμουν μικρή – και λέω βεβαίως επειδή ήταν ένα must παλιότερα το να διαβάζεις τα βιβλία της Πηνελόπης Δέλτα, ελπίζω ότι είναι και σήμερα! Το βιβλίο μιλά για τέσσερα παιδιά που ξεκαλοκαιριάζουν στην Καστέλλα μακριά απ' τη μαμά και τον μπαμπά -που πήγαν ταξίδι στην Ευρώπη-, και περνούν τις μέρες τους στο σπίτι του θείου και της θείας τους. Όλα αυτά το 1890, σ’ ένα μαγικό καλοκαίρι όπου τα παιδιά "μόνα" τους, δημιουργούν μεταξύ τους μια μικρή κοινωνία. Κάνουν συμμαχίες, έχουν αντιπαλότητες, γνωρίζονται ακόμα περισσότερο μεταξύ τους, δένονται, έχουν όλες τις παιδικές αγωνίες και χαρές.
Τον θυμάμαι πολύ άτακτο τον Τρελαντώνη. Έσπαγε κεφάλια, έτρεχαν αίματα…
Βρίσκουμε τον Τρελαντώνη σε περίεργη ηλικία - ακριβώς πριν από την εφηβεία. Στη φάση που "αλλάζεις", που προσδοκάς αυτό που έρχεται. Έτσι, όπως όλα τα παιδιά, περιμένει με προσμονή κάτι που δεν ξέρει ακόμα τι είναι - όπως και δεν ξέρει ακόμα τι θέλει. Όλη αυτή η ανησυχία βρίσκει διέξοδο στις σκανταλιές και στα παιχνίδια.
Υποθέτω πως ξαναδιαβάσατε το βιβλίο, τώρα, ως μεγάλη. Πώς σας φάνηκε;
Τον ξαναδιάβασα με λαχτάρα. Και όταν τον ξαναδιάβασα έμεινα έκπληκτη! Πώς αυτό το βιβλίο θεωρούνταν παιδικό; Και πώς μου είχε αρέσει τόσο πολύ ως παιδί; Θα εξηγήσω τι εννοώ: δεν είναι μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Δεν παντρεύεται κανείς, δεν σκοτώνεται κανείς (ευτυχώς), δεν υπάρχει κάποιο μυστήριο που πρέπει να λυθεί, δεν υπάρχει "περιπέτεια".
Υπάρχει μόνο μία σειρά από καθημερινά γεγονότα τα οποία στιγματίζουν τη ζωή των ηρώων…
Είναι η παιδική ηλικία της Δέλτα στην πραγματικότητα;
Ναι, η Πηνελόπη Δέλτα μιλάει για το 1890, γράφοντάς το βιβλίο το 1932! 42 χρόνια μετά, δηλαδή, θυμάται τα παιδικά της χρόνια στην Καστέλλα. 42 χρόνια μετά και ήδη σε προϊούσα παράλυση. Κι έτσι όπως δεν μπορεί πια να κινηθεί, θυμάται τις περιπέτειές τους τις παιδικές και τις ξαναζεί.
Νομίζω ότι όλη η παράσταση στηρίζεται σ' αυτό το ρήμα, το θυμάμαι. Συνειρμικά έρχονται τα γεγονότα στο μυαλό της Δέλτα, που τα θυμάται με λαίμαργη νοσταλγία – και με μια τρομερή αθωότητα για όλη αυτή την εποχή που έχει φύγει για πάντα...
Κάποτε, δυστυχώς, όλα τα καλοκαίρια τελειώνουν. Το ίδιο κι η παιδική μας ηλικία…
Μπορεί στο τέλος του Τρελαντώνη οι γονείς να επιστρέφουν και να λένε στα παιδιά "Είναι ώρα για σχολείο, το καλοκαίρι τελείωσε", όμως η παράστασή μας υποστηρίζει πως τα καλά πράγματα δεν τελειώνουν αν δεν το θελήσουμε εμείς. Αυτό που πρέπει, είτε είμαστε στο χωριό, στην πόλη, στο σχολείο, είναι να βρούμε τον τρόπο να κάνουμε τα πάντα να μοιάζουν παραμύθι. Και νομίζω ότι όλοι το έχουμε ανάγκη αυτό στη ζωή μας. Κι εγώ επίσης: ο Τρελαντώνης με παρακίνησε να βρω έναν τρόπο για να κάνω τις πιο άσχημες ή και τις πιο καθημερινές καταστάσεις να μοιάζουν βγαλμένες από παραμύθι.
Γίνατε κι εσείς ξανά λίγο παιδί φτιάχνοντας την παράσταση;
Φυσικά, κυρίως επειδή ταυτίστηκα με τους ήρωες. Και με όλους αυτούς τους δεσμούς που νομίζουμε πως θα κρατήσουν για πάντα. Ξέρεις, όταν είμαστε παιδιά, είμαστε μια παλιοπαρέα - μεγαλώνοντας όμως απομακρυνόμαστε: ο ένας αρρωσταίνει, ο άλλος προκόβει, κάποιος φεύγει στα ξένα. Έτσι, μέσα απ' αυτή την παράσταση, ήταν σα να έκανα κι εγώ μια βουτιά πίσω στην δική μου παιδική ηλικία. Θυμήθηκα κι εγώ τι έκανα όταν ήμουν μικρή, και ήταν μια εξαιρετικά γοητευτική διαδικασία.
Βέβαια, επειδή μιλάμε για θέατρο για παιδιά, φρόντισα αυτό που νιώσαμε να το βγάλουμε στη σκηνή με έναν τρόπο που θα "προσκαλέσει" και τα παιδιά στην ιστορία. Πήραμε κομμάτια απ' τις Πρώτες Ενθυμήσεις της Πηνελόπης Δέλτα και βασιστήκαμε στην παρέα των τεσσάρων παιδιών - προσθέτοντας όμως όλα αυτά τα στοιχεία που εγώ προσωπικά θεωρώ απαραίτητα για ένα θέαμα που απευθύνεται σε παιδιά.
Υπάρχει δηλαδή διαφορά του παιδικού θεάτρου απ’ το «κανονικό θέατρο»;
Μπα… Δεν πιστεύω και πολύ στις κατηγοριοποιήσεις του τύπου "θέαμα για παιδιά" ή "θέαμα για μεγάλους", παρ' ό,τι αναγκαστικά τις χρησιμοποιώ καμιά φορά. Εξάλλου, δυστυχώς, πλέον με την τηλεόραση τα παιδιά βλέπουν τα πάντα, ακόμα (ή μάλλον κυρίως) κι αυτά που δεν απευθύνονται σ' αυτά. Βλέπουν ταινίες δράσης, ερωτικές σαπουνόπερες που δεν είναι για την ηλικία τους... Εδώ βλέπουν ειδήσεις, που δεν είναι καν για τους μεγάλους!
Πώς θα τραβήξετε στο θέατρο τα παιδιά που έχουν συνηθίσει την τηλεόραση;
Τα παιδιά διψούν για δράση, για gags, για κωμικές καταστάσεις, για ζωηρή διάδραση. Με δυο λόγια: διψούν για κάτι το ζωντανό. Το θέατρο διαφοροποιείται απ' την τηλεόραση χάρη στη ζωντανή παρουσία των ανθρώπων εκεί μπροστά σου, στη σκηνή. Έτσι κι εμείς για τον Τρελαντώνη φτιάξαμε έναν πολύ ζωντανό θίασο 12 νέων ηθοποιών και ζητήσαμε να μας φτιάξει τη μουσική ο 22χρονος Απόλλωνας Ρέτσος που βγήκε απ' το Schoolwave.
Θα υπάρχει όμως μια μείξη του σύγχρονου που λέτε, με το παλιό…
Κρατάμε όσο μπορούμε την εποχή, αλλά ταυτόχρονα γεμίζουμε το χώρο με νέα παιδιά και νέες ιδέες. Μέσα απ' τη μουσική, τη δράση, το λόγο και την ατμόσφαιρα φτιάχνουμε κάτι εντελώς καινούριο.
Υπάρχουν πράγματα που λειτουργούν όπως έγιναν πριν από αιώνες και άλλα που θέλουν φρεσκάρισμα. Τα συνδυάσαμε αυτά στον Τρελαντώνη. O Γιάννης Μετζικώφ (κατά σύμπτωση γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καστέλλα!) έκανε τα κοστούμια και τα σκηνικά παρουσιάζοντάς τα όλα όπως ήταν τότε το 1890 - ο δε Στρατής Πασχάλης θέλησε να χρησιμοποιήσει το λόγο της Δέλτα χωρίς να τον εκσυγχρονίσει.
Ας πούμε, αφήσαμε όπως ήταν την αίσθηση που προκαλούσε ένα οποιοδήποτε γλυκό στα παιδιά τότε. "Να σε κεράσω ένα λουκούμι;" μπορεί να έλεγες και γινόταν πανζουρλισμός. Αυτή την αθωότητα πρέπει να την αφήσεις στην εποχή της, χωρίς βέβαια να την παρουσιάσεις σαν μουσειακό έκθεμα - εμείς ελπίζουμε πως την δείχνουμε με τρόπο διασκεδαστικό.
Κοπιάσατε υποθέτω γι’ αυτό...
Κάναμε τρεις μήνες εντατικές πρόβες για τον Τρελαντώνη. Σα να ανεβάζαμε αρχαία τραγωδία! Πιστεύω ότι για να προσεγγίσεις ένα έργο χρειάζεται δουλειά - πολλή, ασταμάτητη δουλειά. Θέλω πάντα το χρόνο μου στήνοντας μια παράσταση: θέλω να κάνω τα λάθη μου, και μετά, μόλις τα εντοπίσω, να τα διορθώσω.
Και, τελικά, βρήκατε τρόπο να "απλώσετε" την παράσταση σ' όλο το χώρο του θεάτρου;
Ναι. Μου φάνηκε πως δεν μπορούσα να περιορίσω τη δράση στη σκηνή. Ας πούμε υπάρχουν όλα τα παιχνίδια, σε πολλές σκηνές οι ήρωες παίζουν απίθανα παλιά παιχνίδια... Αποφάσισα να σκορπίσω τα παιχνίδια σε όλο το θέατρο: φαντάζεστε τι κόπος και ενέργεια και κέφι απαιτείται απ' τους ηθοποιούς να τρέχουν πάνω κάτω, σ' όλη την αίθουσα παίζοντας κυνηγητό, παρασύροντας και τα παιδιά να παίξουν κυνηγητό ή να συμμετέχουν σε όλα τα παιχνίδια. Ας μην εκπλαγούν οι γονείς: δεν αποκλείεται κι αυτοί να νιώσουν πως γυρνούν στην παιδική τους ηλικία.
--------------------------------------------------------
σχόλια