Μια τεράστια, απίθανη συλλογή από σελιδοδείκτες

Σήμερα είναι η παγκόσμια μέρα του παιδικού βιβλίου. Aφιερωμένη σε όλες τις μαγικές ώρες που περάσαμε μικροί πάνω σε κρεβάτια, σε τραπέζια κουζίνας, σε αυλές, σε δέντρα και στις παραλίες. Λόγω της ημέρας: σελιδοδείκτες παιδικών βιβλίων. Το πνεύμα ενός βιβλίου σε μία ζωγραφιά.

Υπάρχει ένας άνθρωπος στην Ελλάδα που έχει μια από τις μεγαλύτερες
συλλογές σελιδοδεικτών στον κόσμο (γύρω στους 50.000 σελιδοδείκτες),
μια οργανωμένη, μουσειακή σχεδόν συλλογή. "Σχεδόν", γιατί δεν είναι
ψηφιοποιημένη κι επομένως δεν είναι επισκέψιμη (ο καημός κάθε,
εξωστρεφούς τουλάχιστον, συλλέκτη). Κι ούτε λόγος να γίνεται για
αληθινό Μουσείο Σελιδοδεικτών στη σημερινή Ελλάδα με τα τραγικά
προβλήματα, ενώ στο εξωτερικό υπάρχουν εξωφρενικότερα μουσεία
"εφήμερων", όπως χαρτοπετσέτας, σπιρτόκουτων, μολυβιού, γόμας,
τιρμπουσόν, κιλότας, κ.ά.
Ο συλλέκτης είναι ο Δημήτρης Παπακώστας, πολύ γνωστός στο χώρο του, επιμελητής εκδόσεων, πάνω από 30 χρόνια στο επάγγελμα (και πρόσφατα απολυμένος, κι αυτός). Μιλάει στο Book Room για τη συλλογή του:

Μαζεύω σελιδοδείκτες από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Τότε άρχισαν
να τυπώνονται μαζικά στην Ελλάδα.

Έχω σελιδοδείκτες από το 1900 και μετά. Κανέναν παλιότερο. Όλοι αυτοί
οι <<αρχαίοι>> είναι ξένοι. Εμείς δεν είχαμε τότε τέτοια παράδοση.

Είχα την τρέλα και το μικρόβιο του συλλέκτη απ' το Δημοτικό. Μάζευα
γραμματόσημα, σπιρτόκουτα, χαρτάκια με εικόνες που βρίσκαμε σε
μπισκότα και γκοφρέτες. Σήμερα, μόνο σελιδοδείκτες. Δεν ξέρω τι τρέλα
είναι η μανία των συλλογών αυτού του είδους, Ποια ανάγκη ικανοποιεί.
Είναι μια γοητευτική ματαιότητα. Σαν να θέλεις να βάλεις κάποια τάξη
στο έτσι κι αλλιώς ατίθασο κι ανυπότακτο χάος.

Ο συλλέκτης είναι μυρμήγκι. Μαζεύει υπομονετικά κι αγόγγυστα. Με χαρά.
Ο συλλέκτης είναι παιδί.

Συνήθως οι σελιδοδείκτες διαφημίζουν και προωθούν κάτι: εκδόσεις,
βιβλία, βιβλιοπωλεία, πολιτιστικές ή εμπορικές δραστηριότητες. Μόλις
τυπωθούν, σκορπίζουνε παντού σαν τα πουλιά, για να παίξουν το ρόλο
τους, κι εκεί τους βρίσκει ο κυνηγός τους.

Οι σελιδοδείκτες είναι μικρά, αυτοτελή έργα τέχνης (μικρότερης ή
μεγαλύτερης). Έχουν μια ομορφιά στα μάτια μου. Και ξέρω πως έχουν
αξία. Είναι πολιτισμός. Διηγούνται, όπως όλα ανεξαιρέτως τα <<εφήμερα>> (εφημερίδες, εισιτήρια, αφίσες, σακούλες, προκηρύξεις) την ιστορία της εποχής τους, μιλάνε για την αισθητική και την ιδεολογία των δημιουργών τους. (Και τώρα με την Κρίση είναι το προσωπικό μου αντικαταθλιπτικό.)

Τους έχω ταξινομημένους αλφαβητικά κατά κράτη και εκδότες (με την
ευρύτερη έννοια) και αρχειοθετημένους σε ζελατίνες και λευκώματα. Τους
περισσότερους τους θυμάμαι, αν τους έχω ή όχι. Είναι και άσκηση μνήμης
μια συλλογή. Ο συλλέκτης θυμάται πότε, πού και πώς απέκτησε κάθε
κομμάτι. Τους παράξενους (ξύλινους σκαλιστούς, μαγνητικούς, άλλους με
χάντρες και λιλιά, ή κατασκευές), που δεν μπαίνουν σε λευκώματα, τους
φυλάω σε ωραία κουτιά.

Φυσικά, είναι αληθινή τρέλα να έχεις και να διαχειρίζεσαι όλ' αυτά τα
πράγματα στο σπίτι σου. Αλλά για μένα είναι, μαζί με τα βιβλία, ό,τι
ωραιότερο γύρω μου.

Η συλλογή μου είναι γενική κι <<ανεξίθρησκη>>. Ή μάλλον: ελευθεριάζουσα.

Μαζεύω κάθε είδους σελιδοδείκτη κι από κάθε υλικό: χαρτί, χαρτόνι,
μέταλλο, δέρμα, ύφασμα, ξύλο, πλαστικό. Μου αρέσουν περισσότερο οι
κοινοί χάρτινοι σελιδοδείκτες. Δεν έχουν καμιά επιτήδευση. Είναι
κομμάτια τυπωμένο χαρτί που οι εμμονές των συλλεκτών τα βαφτίζουν
στολίδια.

Μερικές φορές νομίζω πως η συλλογή μου είναι σε μικρογραφία μια
τεράστια βιβλιοθήκη από μονόφυλλα βιβλία. Ξεφυλλίζοντας τα λευκώματα, είναι σαν να διαβάζεις μια ιστορία. Ή σαν να βλέπεις μια ταινία με ακίνητα σχέδια.

Δεν αγοράζω σελιδοδείκτες. Έφτιαξα και φτιάχνω αυτή τη μαγική συλλογή χωρίς λεφτά. Μόνο με πάθος (για την τρέλα ξαναμιλήσαμε;), χρόνο κι επιμονή. Έχω ανεκτίμητους φίλους σ' εκδοτικούς οίκους και
βιβλιοπωλεία, που είναι οι μυστικοί μου πράκτορες, οι Επίτιμοι Βοηθοί
Συλλέκτη. Χωρίς αυτούς η συλλογή μου θα ήταν πολύ φτωχότερη.

Έχω επαφή με δεκάδες συλλέκτες (μικρούς και μεγάλους) απ' όλο τον
κόσμο κι ανταλλάσσουμε τακτικά και τίμια σελιδοδείκτες: έναν με έναν,
σαν τα παιδιά. Με πολλούς απ' αυτούς έχει αναπτυχθεί με τα χρόνια μια
βαθιά φιλία κι εκτίμηση, έχουμε τακτικότατη επικοινωνία, κι αυτό είναι
το μεγαλύτερο κέρδος απ' το πάθος με τους σελιδοδείκτες: η επαφή με
ωραίους ανθρώπους σε κάθε γωνιά της γης, με τους οποίους αποδεικνύεται ότι, μες στη ματαιότητα και την πανανθρώπινη περιπέτεια, έχεις πολύ περισσότερα κοινά απ' το ψώνιο της συλλογής.

Μέσ' από μια πλούσια συλλογή σελιδοδεικτών μπορείς να κάνεις μια
τεράστια (όχι απλώς μεγάλη) θεματική έκθεση: π.χ. <<2 Απριλίου:
Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου>>, <<Ζώα>>, (ή, ειδικότερα, <<Γάτες>>,
<<Σκύλοι>>), <<Ψάρια>>, <<Πουλιά>>, <<Φάροι>>, <<Καράβια>>, <<Πειρατές>>, <<Έργα
Τέχνης>>, <<Μαγειρική και Διατροφή>>, <<Υγεία>>, <<Γυναίκα>>, <<Χρήμα>>,
<<Φιλία>>, <<Έρωτας>>, <<Πόλεμος>>.

Ό,τι βάλει ο νους σου, υπάρχει αποτυπωμένο στους σελιδοδείκτες σαν εικονογραφημένη ιστορία. Ένα ολόκληρο σύμπαν. Ακόμη και μια πλήρη ιστορία με δράση μπορείς να διηγηθείς βάζοντας καταλλήλως σελιδοδείκτες στη σειρά, όπως τα κουτάκια στα κόμικς.

Οι ελληνικοί σελιδοδείκτες θεωρούνται από τους ωραιότερους του κόσμου. 
(Γεια σου αθάνατη <<Ελλάς, Ελλάς χωρίς λεφτά, που δυο γελάς και κλαις
εφτά>>. Σουρής)

Μ' εντυπωσιάζει και με συγκινεί το πόσοι εκδοτικοί οίκοι και
βιβλιοπωλεία σ' όλο τον κόσμο έχουν ελληνικά ονόματα. Σαν να
παραδέχονται (όπως συμβαίνει π.χ. με τους επιστημονικούς όρους) από
πού ξεκίνησαν πολλά πράγματα. Σαν ν' αποτίνουν ένα φόρο τιμής.

Ορίστε:
Anthropos, Anthos, Atlas, Apostrophe, Academia, Athena, Apoikia,
Apeiron Anthese, Aletheia, Biblion, Bibliopolis, Critica, Cyclone,
Desmos, Eclipse, Ichthus, Ithaque, Karakter, Lithos, Metamorphoses,
Paradigme, Parentheses, Pantheon, Taphros, Zoe. Τα παραδείγματα δεν
έχουν τέλος.

Μου αρέσουν πολύ οι λεγόμενοι <<σελιδοδείκτες-παζλ>>, φετίχ για πολλούς συλλέκτες: 2 ή περισσότερα κομμάτια που συνθέτουν μια ενιαία εικόνα. 
Έχω ένα τέτοιο παζλ που αποτελείται από 476 σελιδοδείκτες κι έχει ύψος
30 εκατοστά και μήκος... 9,52 μέτρα. (Ο εκδότης του είναι Ισπανός και
είναι σίγουρα τρελός.) Ονειρεύομαι να τον δω σε πλήρη ανάπτυξη σ' ένα
Μουσείο.

Ο καημός μου είναι ότι, με εξαίρεση 2-3 ανθρώπους, δεν έχω βρει άλλους
στην Ελλάδα να <<παίξουμε>>. Ένα παιχνίδι είναι. Κι όσο πιο σοβαρά το
παίζεις, τόσο πιο ενδιαφέρον γίνεται. Όσοι πιστοί προσέλθετε:
[email protected]

Αν κάποιος δεν θέλει πια τους σελιδοδείκτες που έχει, θα τους δεχτώ μ'
ευγνωμοσύνη και τρελή χαρά. Και να ξέρει ότι θα ενταχθούν σε μια
σπουδαία συλλογή και θα πιάσουν τόπο. Ακόμη και οι εκδότες μπορεί
κάποτε να βρουν σ' αυτή τη συλλογή το αρχείο που δεν φρόντισαν να
κρατήσουν...

Δεν φοράω γραβάτα. Θα φορούσα όμως ευχαρίστως έναν καλοσχεδιασμένο σελιδοδείκτη. Άλλον κάθε μέρα. Είναι απείρως σοβαρότερο απ' το γραβατωμένο τίποτα.