Πριν από 65 χρόνια, στις 20 Δεκεμβρίου του 1950, συλλαμβάνεται στους Αμπελόκηπους, ο Νίκος Μπελογιάννης, Έλληνας κομμουνιστής, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών με τον ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) και στέλεχος του ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) κατά τον ελληνικό εμφύλιο.
Δύο χρόνια μετά, στις 30 Μαρτίου 1952, ημέρα Κυριακή και ώρα 04.10, ο Μπελογιάννης μαζί με τους, Νίκος Καλούμενος, Δημήτρης Μπάτσης και Ηλίας Αργυριάδης, εκτελούνται στο πάρκο της σχολής της Χωροφυλακής.
Η δίκη του Μπελογιάννη όπως και η καταδίκη του ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων σε όλον τον κόσμο και έμεινε στην ιστορία ως το απεχθές παράδειγμα υπερβολικής σκληρότητας των μετεμφυλιοπολεμικών αντικομμουνιστικών διώξεων.
Σκοπός της επιστροφής του Μπελογιάννη στην Ελλάδα είναι η ανασυγκρότηση των οργανώσεων του παράνομου ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις και τις εκτελέσεις πολλών στελεχών τους κατά την διάρκεια καθώς και μετά το τέλος του εμφυλίου.
Σήμερα, λοιπόν, θα κάνουμε μια μικρή βόλτα στα σημεία της Αθήνας που σημάδεψαν την υπόθεση Μπελογιάννη, «επισκέπτοντας» το σπίτι που συνελήφθη στην οδό Πλαπούτα στους Αμπελόκηπους, τα σημεία που βρέθηκαν οι 2 περιβόητοι ασύρματοι στη Γλυφάδα, στη «Βίλα Αύρας» στην οδό Αρτέμιδος, και την Καλλιθέα, στην οδό Λυκούργου, όπως επίσης και το σημείο εκτέλεσης του Μπελογιάννη και των 3 συγκατηγορούμενών του στο Γουδή, στο πάρκο της πρώην σχολής της Χωροφυλακής, πλησίον της λεωφόρου Μεσογείων.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:
Ο Νίκος Μπελογιάννης
Γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1915 στην Αμαλιάδα. Τελειώνοντας το Γυμνάσιο, μετακομίζει στην Αθήνα όπου και αποφοιτά από την Νομική σχολή Αθηνών. Από μικρή ηλικία έχει μπεί στους κόλπους της Αριστεράς, όντας αρχικά μέλος της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδας) και ακολούθως, το 1934, μέλος του ΚΚΕ, σε ηλικία 19 χρονών. Τον ίδιο χρόνο συλλαμβάνεται και το 1936 καταδικάζεται ερήμην σε δύο χρόνια φυλάκιση. Εκτοπίζεται στην Ίο.
Μετά την εξορία, ο Μπελογιάννης θα μπει πιο ενεργά στην παράνομη κομματική δουλειά, σε συνθήκες σκληρές και απάνθρωπες. Τον Μάιο του 1938, συλλαμβάνεται εκ νέου και καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλάκιση. Η Κατοχή, λοιπόν, θα βρει τον Νίκο Μπελογιάννη στις φυλακές τις Αίγινας. Αργότερα θα μεταφερθεί στην Ακροναυπλιά, ακολούθως βαριά άρρωστος στο Χαιδάρι και έπειτα στο νοσοκομείο 'Σωτηρία'. Το 1943, θα αποδράσει και θα στελεχωθεί στο ΕΑΜ Πελοποννήσου. Εκεί τίθεται υπεύθυνος του εντύπου "Ελεύθερος Μοριάς" και αργότερα του εντύπου "Ελεύθερη Αχαΐα", με το ψευδώνυμο Πέτρος Φλογαΐτης.
Το 1947, μεταπηδά στην Στερεά Ελλάδα ως πολιτικός επίτροπος της 10ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Στις σκληρές μάχες του Γράμμου, το 1948, θα τραυματιστεί στο χέρι. Αργότερα θα βρεθεί με τους άλλους πολιτικούς πρόσφυγες του ΔΣΕ, στο Μπουλκές.
Τον Ιούνιο του 1950, επιστρέφει κρυφά στην Ελλάδα με πλαστό Αργεντίνικο διαβατήριο με το όνομα Ερρίκος Πανόζ. Διαμένει για λίγο χρονικό διάστημα στο ξενοδοχείο «Μέγα» στην οδό Σταδίου και αμέσως αλλάζει ταυτότητα με μια επίσης πλαστή με ελληνική υπηκοότητα.
Σκοπός της επιστροφής του Μπελογιάννη στην Ελλάδα είναι η ανασυγκρότηση των οργανώσεων του παράνομου ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις και τις εκτελέσεις πολλών στελεχών τους κατά την διάρκεια καθώς και μετά το τέλος του εμφυλίου.
Η σύλληψη
Στις 20 του Δεκέμβρη του 1950, ο Νίκος Μπελογιάννης συλλαμβάνεται, μαζί με τον Στάθη Δομάζο, στο σπίτι του κόμματος στην οδό Πλαπούτα στον αριθμό 30, στους Αμπελόκηπους, από την Ασφάλεια που παρακολουθεί καιρό τη «γιάφκα» όπως την αποκαλούν {γιάφκα < ρωσική, явка (jávka)}. Την επομένη συλλαμβάνεται στο ίδιο σπίτι της οδού Πλαπούτα και η Έλλη Ιωαννίδου Παππά (αδερφή της γνωστής συγγραφέος, Διδώς Σωτηρίου), μέλος της ΚΟΑ (Κουμμουνιστική Οργάνωση Αθήνας).
Στις 29 Δεκεμβρίου, η Αστυνομία ανακοινώνει ότι έχει συλλάβει 39 άτομα που σχετίζονται με το ΚΚΕ και αφήνει να εννοηθεί ότι κάποια προέρχονται από το εξωτερικό, κάτι που επιβεβαιώνει και αργότερα, στις 4 Ιανουαρίου του 1951, ανακοινώνοντας τη λίστα με τα ονόματα των συλληφθέντων. Μέχρι και την πρώτη δίκη, οι συλληφθέντες ανέρχονταν στους 92.
Η πρώτη δίκη
Η πρώτη δίκη θα ξεκινήσει στις 19 Οκτωβρίου του 1951 από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών, στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο στην οδό Σανταρόζα. Ο Μπελογιάννης, μαζι με τους συγκατηγορούμενούς του, δικάζεται για παράβαση του Αναγκαστικού Νόμου 509/1947 (περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, του Κοινωνικού Καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών, το οποίο έθετε εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την Εθνική Αλληλεγγύη).
Η επιλογή των στρατοδικών είχε γίνει από την παραστρατιωτική οργάνωση ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) και ένας εκ των στρατοδικών ήταν ο μετέπειτα πραξικοπηματίας, Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Η δίκη ολοκληρώνεται στις 16 Νοεμβρίου του '51 και καταδικάζει τον Μπελογιάννη και άλλους 11 κατηγορούμενους σε θάνατο. Την επόμενη όμως ημέρα, ο τότε πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας, υποστηρικτής της «Εθνικής συμφιλίωσης», δηλώνει ότι κανείς από τους κατηγορούμενους δε θα εκτελεστεί. Παρόλα αυτά, αποφασίζεται ο Μπελογιάννης και μερικοί από τους συγκατηγορούμενούς του να παραπεμφθούν σε νέα δίκη με τη βαρύτερη πλέον κατηγορία της κατασκοπείας. Έτσι ο Μπελογιάννης μεταφέρεται στις φυλακές της Κέρκυρας.
Οι ασύρματοι
Στις 14 Νοεμβρίου του 1951, δύο μέρες πριν βγει η απόφαση για τους κατηγορούμενους, η Ασφάλεια Αθηνών ανακοινώνει την ανακάλυψη δύο ασυρμάτων. Ο εντοπισμός των ασυρμάτων έγινε από το αεροπλανοφόρο «Φρ. Ρούσβελτ», που ήταν στο Φάληρο.
Σκοπός της λειτουργίας των ασυρμάτων, σύμφωνα με την Ασφάλεια, ήταν η επικοινωνία των παράνομων κουμμουνιστικών οργανώσεων με την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος, η οποία τότε βρισκόταν στο εξωτερικό.
Ο πρώτος ασύρματος βρέθηκε στη Γλυφάδα, στην οδό Αρτέμιδος αρ. 43, στην επονομαζόμενη «Βίλλα Αύρα».
Τη νύχτα της 13ης προς την 14η Νοεμβρίου του 1951, όργανα της Ασφάλειας Αθηνών, καθώς και πολυάριθμη δύναμη χωροφυλάκων και στρατού, με επικεφαλής τον υπουργό εσωτερικών, Κωνσταντίνο Ρέντη, εισβάλλει στη βίλα Αύρα στη Γλυφάδα. Στο πλαίσιο της ίδιας επιχείρησης, για τη διάλυση του μηχανισμού των ασυρμάτων του παράνομου ΚΚΕ, συλλαμβάνονται ο Ηλίας και Βασίλης Αργυριάδης.
Στη Βίλα συνέβη και ένα εξαιρετικά δυσάρεστο περιστάτικο (αντιγράφουμε από την ιστοσελίδα της Wikipedia):
" Στην ΑΥΡΑ κρατούνται φρουρούμενοι η Κατίνα Δάλλα και τα τρία από τα τέσσερα παιδιά του: η Έφη, η Ιωάννα και η Ολυμπία. Το βράδυ της 15ης Νοεμβρίου 1951, οι αξιωματικοί της Ασφάλειας Αθηνών, Αγγελόπουλος και Λάμπρου, πηγαίνουν στην ΑΥΡΑ και ανακρίνουν την Έφη Αργυριάδη. Γύρω στα μεσάνυχτα, αφού διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να μάθουν τίποτε, επιβιβάζουν στο αυτοκίνητο της Ασφάλειας τη δωδεκάχρονη Έφη και οδηγώντας την σε νταμάρι της περιοχής, στους πρόποδες του Υμηττού, την υποβάλλουν σε εικονική εκτέλεση. Επιστρέφοντας, αφήνουν την Έφη στην ΑΥΡΑ με τις άλλες δύο αδελφές της και μεταφέρουν την Κατίνα Δάλλα στη Γενική Ασφάλεια (στην οδό Στουρνάρη). Όταν, μετά από κάποιες μέρες, αποφασίζουν να την αφήσουν ελεύθερη, οι ασφαλίτες μεταφέρουν την Έφη στη Γενική Ασφάλεια για να την παραλάβει. Της έχουν τυλίξει το κεφάλι με επιδέσμους. Με αυτοκίνητο της ασφάλειας και πάντοτε με συνοδεία ασφαλιτών επιστρέφουν στο σπίτι στη Γλυφάδα. Την επόμενη μέρα, 27-11-1951, η Κατίνα Δάλλα αυτοκτονεί. Κατάπιε χάπια αντεπρίνης και έπεσε από το μπαλκόνι της ΑΥΡΑΣ, αφήνοντας την τελευταία της πνοή στα χέρια της Έφης."
Ο δεύτερος ασύρματος βρέθηκε στην Καλλιθέα, στην οδό Λυκούργου αρ. 39 (σήμερα αρ. 41). Εντοπίζεται από την ασφάλεια σε μια κρύπτη, την επομένη από την ανακάλυψη του πρώτου ασυρμάτου. Χειριστής και υπεύθυνος του ασυρμάτου είναι το μέλος του ΚΚΕ, Νίκος Βαβούδης, ο οποίος και αυτοκτονεί όσο βρίσκεται περικυκλωμένος από τους αστυνομικούς, έχοντας προλάβει όμως να καταστρέψει έγγραφα και τον ασύρματο. Συλλαμβάνεται παρόλα αυτά, ο συνεργάτης του Βαβούδη και ιδιοκτήτης του σπιτιού, ο Νίκος Καλούμενος.
Η δίκη του Μπελογιάννη και των συγκατηγορούμενών του ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων από όλο τον κόσμο. Η κυβέρνηση Πλαστήρα δέχεται πάνω από 250.000 τηλεγραφήματα από διάσημα και μη πρόσωπα της εποχής, που ζητούν να αποφευχθεί η εκτέλεση του Μπελογιάννη.
H δεύτερη δίκη
Tέλη του Γενάρη του 1952, ο Μπελογιάννης μεταφέρεται πάλι στη Γενική Ασφάλεια Αθηνών όπου αρνούμενος να υπογράψει δήλωση μετάνοιας και συνεργασίας με την κυβέρνηση, μετά από πρόταση του γενικού διευθυντή της Ασφάλειας, Ι. Πανόπουλου, παραπέμπεται εκ νέου σε δίκη την 15η Φεβρουαρίου του 1952.
Στον Νίκο Μπελογιάννη, καθώς και σε 28 ακόμα κατηγορούμενους, ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, τους αποδίδονται ευθύνες κατασκοπείας, με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936. Η βάση της κατηγορίας είναι οι ασύρματοι που έχουν βρεθεί. Ο Μπελογιάννης αρνείται όλες τις κατηγορίες και κατηγορεί την κυβέρνηση ότι με τις δίκες σκοπιμότητας, όπως τις ονομάζει, επιδιώκει να δημιουργήσει κλίμα ανωμαλίας και αποσταθεροποίησης της χώρας. Επίσης, στο δικαστήριο αντέτεινε τις πατριωτικές ενέργειες του ιδίου αλλά και του ΚΚΕ κατά την διάρκεια της Κατοχής.
Η δίκη του Μπελογιάννη και των συγκατηγορούμενών του ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων από όλο τον κόσμο. Η κυβέρνηση Πλαστήρα δέχεται πάνω από 250.000 τηλεγραφήματα από διάσημα και μη πρόσωπα της εποχής, που ζητούν να αποφευχθεί η εκτέλεση του Μπελογιάννη. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Σαρλ ντε Γκολ αλλά και σχεδόν όλες οι προσωπικότητες της γαλλικής πολιτικής ζωής, καθώς και 159 βουλευτές των δύο μεγάλων κομμάτων της Μεγάλης Βρετανίας. Ο Πωλ Ελυάρ, ο Ζαν Κοκτώ, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο Ναζίμ Χικμέτ, ο Πάμπλο Πικάσσο (ο οποίος και εμπνεύστηκε το διάσημο σκίτσο του από την φωτογραφία του Μπελογιάννη με το γαρύφαλλο που κρατούσε ο ίδιος κατά την διάρκεια της δίκης του), ο Τσάρλι Τσάπλιν είναι μερικά μόνο από τα ονόματα των διανοούμενων και των καλλιτεχνών που προσπαθούν να σώσουν τον Μπελογιάννη.
Η καταδίκη και ο Πλουμπίδης
Η διεθνής κινητοποίηση για την σωτηρία του Μπελογιάννη και των συντρόφων του δεν στάθηκε αρκετή για να αποτρέψει την εκτέλεση και έτσι την 1η Μαρτίου του 1952 το δικαστήριο αποσύρεται για να εκδώσει την τελική του απόφαση.
Καταδικάζει ομόφωνα τον Νίκο Μπελογιάννη, την Έλλη Παππά, το Νίκο Καλούμενο, το Δημήτρη Μπάτση, τον Ηλία Αργυριάδη και τον Τάκη Λαζαρίδη σε θάνατο.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Στρατοδικείου, φτάνει στην Ασφάλεια Αθηνών, ένα γράμμα που περιπλέκει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Συντάκτης του κειμένου είναι ο ήδη καταζητούμενος, Νίκος Πλουμπίδης, ηγετικό στελέχος του ΚΚΕ, ο οποίος αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη των ασυρμάτων καθώς και την καθοδήγηση του παράνομου δικτύου του ΚΚΕ στην Ελλάδα και δεσμεύεται να παραδοθεί στις αστυνομικές αρχές, αρκεί να μην εκτελεστεί ο Μπελογιάννης και οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι. Ο ίδιος, όντας φυματικός και με την υγεία του άκρως βεβαρημένη, ζητάει να πάρει τη θέση του Μπελογιάννη στο απόσπασμα, κάτι το οποίο τελικά η κυβέρνηση αρνείται δηλώνοντας ότι δεν θα συναλλαγεί με τον καταζητούμενο για κομμουνιστική δράση Πλουμπίδη.
Αμέσως μετά την δημοσίευση της επιστολής Πλουμπίδη, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, από τον ραδιοφωνικό σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» που εκπέμπει από το Βουκουρέστι, αλλά και το Πολιτικό γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, χαρακτηρίζουν την επιστολή «μύθευμα της αστυνομίας» και κατηγορούν τον Πλουμπίδη για «χαφιεδισμό», διαγράφοντάς τον από το κόμμα.
(Ο Νίκος Πλουμπίδης συλλαμβάνεται τελικά 5 μήνες μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη, στις 25 Νοεμβρίου του 1952, επί κυβερνήσεως Παπάγου, και στις 14 Αυγούστου του 1954 μεταφέρεται στο δάσος του Δαφνίου όπου και εκτελείται. Η αποκατάσταση από το ΚΚΕ θα γίνει 2 χρόνια μετά την διαγραφή του και λίγο μετά την εκτέλεση του).
Η εκτέλεση
Παρά τις διεθνείς εκκλήσεις, η καταδίκη της εκτέλεσης δεν αναιρείται και ούτε και δίνεται χάρη από τον βασιλιά Παύλο. Στις 25 Μαρτίου του 1952 και ημέρα Κυριακή, στις 02.30 τα ξημερώματα, οι φύλακες στις Φυλακές Καλλιθέας, ξυπνάνε τους Μπελογιάννη, Καλούμενο, Μπάτση, Αργυριάδη (η Παππά δεν εκτελείται λόγω πρόσφατης τεκνοποίησης του παιδιού του Νίκου Μπελογιάννη μέσα στη φυλακή καθώς και ο Λαζαρίδης, λόγω του νεαρού της ηλικίας του).
(Οι κατηγορούμενοι, παρόλο που περίμεναν την εκτέλεση από μέρα σε μέρα, κοιμόνταν με τα ρούχα τους. Δεν πίστευαν ότι θα γίνει Κυριακή, γιατί δεν γίνονταν ποτέ εκτελέσεις ημέρα Κυριακή και ποτέ πριν ανατείλει ο ήλιος, κάτι που είχαν σεβαστεί ακόμα και τα Ναζιστικά στρατεύματα της Κατοχής. Η επίσπευση της εκτέλεσης οφείλεται στον φόβο των πιθανών κινητοποιήσεων υπέρ της αναβολής της εκτέλεσης).
Οι 4 μελλοθάνατοι επιβιβάζονται σε καμιόνι στις 03.48 από τις φυλακές Καλλιθέας με κατεύθυνση το σημερινό Πάρκο της πρώην Χωροφυλακής στην περιοχή του Γουδή. Στις 04.12, απόσπασμα 24 στρατιωτών εκτελεί τους 4 καταδικασμένους σε θάνατο υπό το φώς των προβολέων της αυτοκινούμενης φάλαγγας.
Μετά την εκτέλεση τα πτώματα μένουν φρουρούμενα στον τόπο της εκτέλεσης μέχρι τις 06.45, όπου τα παραλαμβάνει αυτοκίνητο του Δήμου και τα οδηγεί προς ταφή στο Γ' Νεκροταφείο, αφαιρώντας έτσι το δικαίωμα στις οικογένειες των εκτελεσθέντων να τους τιμήσουν με τον «τελευταίο ασπασμό».
Αντί επιλόγου
Η υπόθεση του Δημήτρη Μπάτση
Όπως προαναφέραμε, ο Νίκος Μπελογιάννης συνελήφθη ως μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο ήταν παράνομο από τις 27 Δεκεμβρίου του 1947, σύμφωνα με τον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947. Ο Νίκος Καλούμενος, ο συλληφθείς στην Καλλιθέα στην οδό Λυκούργου, κάτοχος του πρώτου ασυρμάτου, όπως και ο Ηλίας Αργυριάδης, ο συλληφθείς στην «Βίλα ΑΥΡΑ» στη Γλυφάδα, έδρα του δεύτερου ασυρμάτου, αποτελούσαν και οι δύο ενεργά μέλη του ΚΚΕ.
Αντιθέτως, ο Δημήτρης Μπάτσης, παρόλο που είχε ασπαστεί την μαρξιστική οικονομική θεωρία, δεν υπήρξε ποτέ ενεργό κομματικό στέλεχος του ΚΚΕ.
Γόνος πλούσιας μεγαλοαστικής οικογενείας, ήταν γιος του βασιλόφρονα ναυάρχου Α. Μπάτση, με καταγωγή από τα Ψαρά, και της Αν. Πρίντεζη, από τη Σύρο.
Στη δίκη που ακολούθησε, o Mπάτσης ήταν αδιαμφισβήτητα η πιο τραγική φιγούρα της αίθουσας. Απαρνείται την ιδεολογία του περί μαρξιστικής θεώρησης της οικονομίας καθώς και τον κομμουνισμό, αν και όπως σημειώνεται είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν υπήρξε ποτέ κομμουνιστής με την στενή κομματική έννοια.
Δικηγόρος στο επάγγελμα και με σπουδές στα οικονομικά, μιλούσε άπταιστα Αγγλικά και Γαλλικά. Ήταν μέλος της «Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Νεοελληνικών Προβλημάτων «Επιστήμη –Ανοικοδόμηση», γνωστής με τα αρχικά «ΕΠ-ΑΝ», που ιδρύθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1945, μαζί με τον πρύτανη του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, Νικόλαο Κιτσίκη.
Ήταν κοσμικός με ευρύτατες κοινωνικές σχέσεις. Είχε παντρευτεί την κόρη του υπουργού του Λαϊκού κόμματος (βασιλικό κόμμα) με την οποία χώρισε και εν συνεχεία παντρεύτηκε την Λίλιαν Καλαμάρο-Black, κόρη βιομηχάνου.
Αρχικά, υπήρξε συντάκτης και υπεύθυνος σύνταξης, ενώ από το 6ο τεύχος του, ήταν εκδότης και διευθυντής στο δεκαπενθήμερο επιστημονικό περιοδικό «Ανταίος», το οποίο κυκλοφορούσε από τις 20 Μαΐου 1945 έως τον Ιούνιο του 1951. Στο συγκεκριμένο περιοδικό αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην αποικιακή εκχώρηση της Πτολεμαΐδας. Από τις 10 Μαΐου του 1946, δημοσίευε κείμενα που αποτέλεσαν αργότερα το υλικό για το βιβλίο «Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα», όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται και στην υπογραφή της συμβάσεως «Hugh Cooper».
Συνελήφθη στις 23 Οκτωβρίου του 1951, 4 μέρες μετά την έναρξη της πρώτης δίκης του Μπελογιάννη και των συντρόφων του, ενώ η δίκη του ξεκίνησε στις 15 Φεβρουαρίου του 1952, μαζί με την δεύτερη δίκη του Μπελογιάννη και των 28 κατηγορουμένων για κατασκοπεία.
«Ο φερόμενος ως εξαφανισθείς, δικηγόρος Δημήτριος Μπάτσης, διευθυντής του περιοδικού Ανταίος, συνελήφθη υπό της Γενικής Ασφαλείας Πειραιώς, όπου και κρατείται. Ούτος ενέχεται εις υπόθεσιν δια την οποίαν διενεργείται ανάκρισις».
Στις 8/1/1952, ο Δ. Μπάτσης μεταφέρεται στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου τον ανακρίνει προσωπικά ο ίδιος ο υπουργός Κωνσταντίνος Ρέντης με την βοήθεια των ανώτερων αστυνομικών διευθυντών, Πανόπουλου, Λιαρομάτη και Ρακιτζή, ενώ μάλιστα δεν αποκρύπτεται το πρωτοφανές αυτό γεγονός της ανάκρισης και από τον ίδιο τον υπουργό δίνεται η πληροφορία στις εφημερίδες.
Ο ίδιος δε φαίνεται να είχε κάποια σχέση ή γνώση για τους ασυρμάτους και ουσιαστικά η κατηγορία που του είχαν προσάψει ήταν η οικονομική δοσοληψία που είχε με έναν ναυτικό για την μεταφορά ενός ποσού σε μια συγκατηγορούμενή του. Άλλωστε, ο ίδιος ο διευθυντής της Αστυνομίας, Ι. Πανόπουλος, παραδέχεται ότι δεν υπάρχει ουσιαστική κατηγορία για τον Μπάτση.
Ο Δημήτρης Μπάτσης βασανίζεται κατά την διάρκεια της κράτησής του, όπως άλλωστε και οι λοιποί κατηγορούμενοι, «σπάει» και δηλώνει ότι προτίθεται να συνεργαστεί. Μέρος στις ανακρίσεις παίρνει και ο περιβόητος πράκτορας της CIA, ο ελληνοαμερικάνος Τομ Καραμπεσίνης.
Στη δίκη που ακολούθησε, o Mπάτσης ήταν αδιαμφισβήτητα η πιο τραγική φιγούρα της αίθουσας. Απαρνείται την ιδεολογία του περί μαρξιστικής θεώρησης της οικονομίας καθώς και τον κομμουνισμό, αν και όπως σημειώνεται είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν υπήρξε ποτέ κομμουνιστής με την στενή κομματική έννοια. Δεν στρέφει ούτε μια φορά το βλέμμα του στους συγκατηγορούμενούς του, όπως σημειώνει, στο βιβλίο της ¨Μαρτυρίες¨, η Έλλη Παππά. ¨Ο Μπάτσης δεν γύριζε να μας δει. Νόμιζε ο φουκαράς πως έτσι θα έδειχνε «καλή διαγωγή»...
Μάλιστα ως ένδειξη «μεταμέλειας» ζήτησε να καταταχθεί στο ελληνικό σώμα που επρόκειτο να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στον πόλεμο μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας.
Τίποτα όμως δεν στάθηκε ικανό να αποτρέψει την εκτέλεσή του μαζί με τους Μπελογιάννη, Αργυριάδη και Καλούμενο.
Ακόμα και η δέσμευση του υπουργού Κων/νου Ρέντη προς τον δικηγόρο υπεράσπισης, ότι ο Μπάτσης δεν θα εκτελεστεί, δεν κρατήθηκε.
Ο πατέρας του Δημήτρη Μπάτση, ο οποίος ήταν ναύαρχος εν αποστρατεία και πιστός, μέχρι τέλους βασιλόφρων (είχε κυνηγήσει αμείλικτα «βενιζελικούς» συναδέλφους του στο όνομα του βασιλικού θρόνου), ζήτησε ακρόαση από τον βασιλιά Παύλο, μετά την αναγγελία της ποινής της εκτέλεσης του γιού του, αλλά έγινε δεκτός αφού ο Μπάτσης είχε ήδη εκτελεσθεί.
Σύγχρονοι μελετητές, αναψηλαφίζοντας την υπόθεση, καταλήγουν σε 2 συμπεράσματα για την εντελώς άδικη, από ότι φαίνεται, εκτέλεση του Δημήτρη Μπάτση: Είτε το βιβλίο του, «Η Βαριά Βιομηχανία στην Ελλάδα», ενόχλησε τόσο που ο συγγραφέας του έπρεπε να φιμωθεί δια παντός, είτε η εκτέλεσή του προσδοκούσε να χρησιμοποιηθεί από την κυβέρνηση ως φόβητρο για την αστική τάξη, από την οποία προερχόταν ο Μπάτσης. Επιδιώχτηκε, με αυτόν τον τρόπο, η τρομοκρατία της «αριστερής» διανόησης, δείχνοντας έτσι το δόγμα ότι «εν τω Άδη ούκ έστι μετάνοια».
σχόλια