Γεννήθηκαν με μερικά δευτερόλεπτα διαφορά. Ένα βράδυ του 1987. Οι «δίδυμοι του Φαλήρου», όπως τους φώναζαν στη γειτονιά. Κάποιο λάθος προκάλεσε στον Ανδρέα εγκεφαλική παράλυση. Ένα βράδυ του 2015 μου αφηγήθηκαν την ιστορία τους. Ο Ανδρέας ως δικηγόρος πλέον και με διακρίσεις σε Παραολυμπιακούς και ο Νίκος ως μεταπτυχιακός φοιτητής στην Αμερική που προσπαθεί να αλλάξει το παγκόσμιο design με έμφαση στα άτομα με αναπηρία. Το μαγνητόφωνο γράφει.
«Αυτό που θυμάμαι από την παιδική μου ηλικία είναι όμορφες στιγμές από την Νεάπολη και τα Βράσνα. Τους γονείς μου και τον αδερφό μου γύρω από μεγάλα οικογενειακά τραπέζια. Όμορφες εικόνες. Η προσαρμογή μου στο δημοτικό ήταν εύκολη. Πάντα πίστευα και πιστεύω ότι όλα τα εμπόδια πρέπει να τα ξεπερνάς. Επιτρέπεται να πέσεις, επιβάλλεται να σηκωθείς. Έτσι δε λένε; Κακά τα ψέματα, όμως, η Ελλάδα δεν έχει ένα ολοκληρωμένο σύστημα για ΑΜΕΑ τόσο σαν χώρα όσο και στο εκπαιδευτικό σύστημα.
«Μέγιστο πρόβλημα αποτελεί ο κοινωνικός ρατσισμός. Οφείλει να καταλάβει ο κόσμος ότι δεν έχουμε καμία διαφορά με τον υπόλοιπο κόσμο και μπορούμε να κάνουμε σχέσεις, φίλους, να έχουμε ενδιαφέροντα όπως όλοι».
Αν μου δινόταν η ευκαιρία, τώρα που βλέπω τα πράγματα ολοκληρωμένα στην καθημερινότητά μου, πρέπει να αλλάξουν τρία πράγματα για εμάς στην Ελλάδα. Αρχικά να υπάρχει επιτέλους προσβασιμότητα σε χώρους όλων των ειδών. Δεν είναι δυνατόν το 2015 να μην μπορούμε να ανεβούμε από το πεζοδρόμιο. Επίσης, πρέπει επιτέλους να δίδονται δωρεάν τα αναπηρικά είδη σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη, ενώ μέγιστο πρόβλημα αποτελεί και ο κοινωνικός ρατσισμός. Οφείλει να καταλάβει ο κόσμος ότι δεν έχουμε καμία διαφορά με τον υπόλοιπο κόσμο και μπορούμε να κάνουμε σχέσεις, φίλους, να έχουμε ενδιαφέροντα όπως όλοι», αναφέρει ο Ανδρέας και μου δείχνει τον χαρτοφύλακα που κουβαλάει το πρωί από το Φάληρο για τα δικαστήρια.
«Από μικρός ήθελα να εκπροσωπώ ανθρώπους, να εξηγώ με επιχειρήματα τις θέσεις τους. Κυρίως να αποδείξω σε όλους ότι μπορώ να σπουδάσω. Η αγάπη μου για το νομικό πλαίσιο οδήγησε και στις εξετάσεις για τη Νομική. Ήταν ένα μεγάλο όνειρο για εμένα, που πήρε σάρκα και οστά. Αφιερώνω τα πρωινά στο γραφείο, μελετώντας τις υποθέσεις που μας έρχονται.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η κολύμβηση. Μεγάλη αγάπη. Ένας οικογενειακός φίλος, ο Στέφανος Φασιάς, με παρότρυνε να ξεκινήσω. Το έκανα το 2005 και έχω καταφέρει να αγωνιστώ σε δύο Παραολυμπιάδες, το 2008 στο Πεκίνο όπου κατέκτησα το ασημένιο μετάλλιο στα 50 μέτρα ύπτιο κατηγορίας S1 και το 2012 στο Λονδίνο, όπου κατέκτησα την 7η θέση στην ίδια κατηγορία. Σημαντικά με έχουν βοηθήσει οι προπονητές μου Χρυσάφης Βαγγελακάκης και Γιάννης Νάτσιος καθώς και η γυμνάστρια Σία Ζουρλαδάνη. Δε θα ξεχάσω, όμως, ποτέ, πριν τον αγώνα του Πεκίνου, τον τότε προπονητή μου, Γιάννη Νεράντζη, να μου ψιθυρίζει πως «ότι κι αν κάνεις, για μένα είναι το ίδιο. Μπες μέσα χωρίς άγχος». Η 2η θέση στο βάθρο ήταν το καλύτερο δώρο. Και σκέψου πως στην αρχή φοβόμουν καν να βουτήξω», προσθέτει και αναφέρεται στον αδερφό του.
«Για μένα ο αδερφός μου είναι σπουδαίος. Τον θεωρώ ανοιχτόμυαλο, χωρίς κόμπλεξ, έξυπνο και ευαίσθητο. Δεν είναι τυχαίο το αντικείμενο των σπουδών του. Θα προσπαθήσει να αλλάξει τον τρόπο που προσλαμβάνει ο σύγχρονος άνθρωπος το design. Και μέσα σε αυτό να εντάξει και τα άτομα με αναπηρία, δημιουργώντας ένα ομορφότερο περιβάλλον για να αναπτυχθούν. Είναι μικρό πράγμα αυτό;».
Ο Νίκος βρίσκεται στην Ελλάδα για τις διακοπές και το επόμενο πρωί πετάει για Αμερική. Εκεί στεγάζεται, άλλωστε, το μεγάλο του όνειρο να αλλάξει τον τρόπο που το design αντιμετωπίζει το άτομο με αναπηρία.
«Το American Dream προέκυψε σχετικά νωρίς. Είχα ταξιδέψει οικογενειακώς στην Αμερική και στον Καναδά από μικρός και εξ αρχής είχα γοητευτεί από τις νέες εικόνες και συμπεριφορές που αντίκρισα. Στην πορεία ανέπτυξα την επιθυμία να ζήσω έστω και ένα διάστημα της ζωής μου εκεί, να με δω σε ένα τόσο μακρινό (για τα τότε μάτια μου) περιβάλλον, η οποία υλοποιήθηκε στο να έρθω να σπουδάσω σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Μέσω περιέργειας και γοητείας, λοιπόν, βρέθηκα εδώ, και μέσω περιέργειας και γοητείας κάνω τα υπερατλαντικά βήματά μου.
Ολοκληρώνω το Master μου στο Interior Design στο Pratt Institute στο Brooklyn. Αυτό που με έλκυσε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο σε αυτό το πανεπιστήμιο είναι ότι αντιμετωπίζουν τον σχεδιασμό και την μελέτη του χώρου μέσα από τον γνώμονα που οι ίδιοι αποκαλούν Poetic Pragmatism, ποιητικό ρεαλισμό. Είναι η προσέγγιση που κατ'εμέ έχει καθιερώσει τη σχολή στο επίπεδο που τη βρίσκουμε σήμερα, σε ένα εκπαιδευτικό φυτώριο όπου προβληματισμοί και λύσεις ενθαρρύνονται και δομούνται πέραν πάσης προσμονής.
Ήδη σε πρακτικό επίπεδο έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται μελέτες και κινήσεις για την πλέον λειτουργική προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις του design. Μελετάται το σύνολο των τρόπων που ένας άνθρωπος με την οποιαδήποτε δυσκολία χρησιμοποιεί αντικείμενα ή καταλαμβάνει χώρο και βάσει αυτής της μελέτης αναδιαμορφώνεται ο σχεδιασμός και η αντιμετώπιση.
«Αυτό που παρατηρώ είναι ότι τελικά η σχέση μας με τον ανθρώπινο πόνο -είτε προσωπικό, είτε των γύρω- είναι δυναμική, και συνεπακόλουθα είναι δύσκολο σε κοινωνικό επίπεδο να αποφανθούμε αν είμαστε έτοιμοι να τον υποδεχτούμε ως αναφαίρετο στοιχείο μας, όπως ίσως είναι το χρώμα του δέρματός μας.»
Το στοίχημα νομίζω τώρα είναι, αφού ήδη σε πρακτικό επίπεδο ξεκίνησαν να γίνονται βήματα για την εισαγωγή των "αναπήρων" στον κόσμο των "αρτιμελών" μέσω των μελετών επί της προσβασιμότητας, να εισαχθούν και οι "αρτιμελείς" στη ζωή των "αναπήρων", ή αλλιώς να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της αρτιμέλειας σε κοινωνικούς όρους με εργαλείο τον σχεδιασμό. Είναι ασαφής η χρησιμότητα του συνόρου μεταξύ αρτιμελών και αναπήρων στο κοινωνικό σύνολο και οφείλει να αναθεωρηθεί.
Μελετώ το πώς μπορώ να χρησιμοποιήσω την συνεχή μας έκθεση στο χώρο προς ενθάρρυνση και έμπνευση της συμπόνιας, αρχικά στον εαυτό μας και με απώτερο στόχο την εξάπλωσή της ως κοινωνικό στοιχείο. Μελετώ επίσης μέσα από αυτή την αναζήτηση ζητήματα περί κοινωνικών συνόρων και προσωπικής/κοινωνικής προσβασιμότητας σε ένα σχεδιαστικό πρωτόκολλο που ως τώρα δομείται με γνώμονα την αρτιμέλεια, με έναν vitruvian man εμμονικά υπόψη. Η ουσιαστική ερώτηση που θέτω είναι πώς μπορούμε σχεδιάσουμε μια κοινωνία ευπρόσδεκτη στον προσωπικό μας πόνο, στις δικές μας μη-αρτιμέλειες, στον κόσμο που κουβαλούμε μέσα μας –κατά πόσο το design μπορεί να διαπεράσει το δερματικό σύνορο και να αγγίξει εσωτερικά ζητήματα.
Λοιπόν, αυτό που συνάντησα στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού και με εντυπωσίασε είναι ότι οι άνθρωποι είναι ίδιοι (όχι ότι περίμενα να δω και ανθρωπόμορφα τέρατα, βέβαια). Πάντα είχα την εντύπωση και στα ταξίδια που είχα κάνει, αλλά και από περιγραφές/ταινίες/ιστορίες ότι ο κόσμος εκεί θα ήταν δραστικά διαφορετικός στο πώς νιώθουν και πώς σκέφτονται. Τελικά με εντυπωσίασαν οι ομοιότητες που αντίκρισα, σε πόσους πολλούς τρόπους μοιάζουμε οι άνθρωποι όπου και αν βρεθούμε.
Η ειδοποιός διαφορά στον τομέα της κοινωνικής αντιμετώπισης της αναπηρίας έγκειται στην ισχύ των ομάδων πίεσης των ατόμων με αναπηρία για πιο προσβάσιμη κοινωνική ζωή, που εκφράζεται στο σύνολο απαράβατων κανονισμών στο σχεδιασμό και την μελέτη του αστικού πλέγματος. Πέρα από αυτό, οι άνθρωποι και η σχέση τους με τον πόνο και τη συμπόνια δένονται με περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές στις δύο όχθες, με μόνο επιπλέον προτέρημα των απέναντι το γεγονός ότι λόγω της έκθεσης σε άτομα με κινητικές δυσκολίες ή άλλες αναπηρίες, εξ'αιτίας της επιπλέον προσβασιμότητας, οι άνθρωποι στην Αμερική έχουν σε χαμηλότερο βαθμό –όπως παρατηρώ- εκείνο το πολλές φορές κακοποιητικό βλέμμα περιέργειας στη θέα ενός αναπήρου.
Αυτό που παρατηρώ είναι ότι τελικά η σχέση μας με τον ανθρώπινο πόνο -είτε προσωπικό, είτε των γύρω- είναι δυναμική, και συνεπακόλουθα είναι δύσκολο σε κοινωνικό επίπεδο να αποφανθούμε αν είμαστε έτοιμοι να τον υποδεχτούμε ως αναφαίρετο στοιχείο μας, όπως ίσως είναι το χρώμα του δέρματός μας. Ακόμα, βλέπω, τον φοβόμαστε τον πόνο (ίσως και δικαίως, δεν ξέρω), περισσότερο μάλλον να μας δούμε μέσα από μία επίπονη κατάσταση. Αυτό που είναι κριτικής σημασίας είναι να καταλάβουμε ότι η συμπόνια ξεκινά, και είναι πιο απαιτητική κατ'εμέ, σε προσωπικό επίπεδο και μετά εξαπλώνεται στο κοινωνικό. Το συνοψίζει άψογα μία φράση του Δημήτρη Δημητριάδη ("Ο Πόνος ως Πόλη", εκδόσεις Σαιξπηρικόν): «Ο πόνος είναι ιδιωτικό γεγονός δημόσιου διαμετρήματος», αναφέρει, από την πλευρά του, ο Νίκος και πειράζει τον αδερφό του.
«Είναι δραστήριος και οξυδερκής, διαόλου κάλτσα. Δυστυχώς, όπως συμβαίνει συνήθως με τις κάλτσες και κυρίως, να πάρει η ευχή, με τις αγαπημένες μας, είναι μονήρης. Τα στοιχεία που βλέπω σε αυτόν και θαυμάζω είναι πολύ διαφορετικά από τα δικά μου. Είναι μοναδικός και με πιάνω να τον παρατηρώ με αμείωτο ενδιαφέρον και αγάπη στο κάθε του βήμα. Ελπίζω κάποια στιγμή τα βήματα αυτά να γίνουν και σε ένα καλύτερο περιβάλλον design. Εσωτερικό και εξωτερικό Τα βήματά του μου δίνουν επιπλέον έμπνευση και δύναμη να οραματιστώ και να σχεδιάσω ένα έδαφος κατάλληλο να τα υποδεχτεί, κατάλληλο για να αντέξει τα βήματα όλων μας».
Υ.Γ. Ευχαριστούμε το Excelsior Hotel για τη φιλοξενία.
σχόλια