Αλέξης Δαμιανός: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε»

Αλέξης Δαμιανός: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» Facebook Twitter
Το έργο του 24χρονου Δαμιανού αντανακλά την ψυχολογία των νέων μετά τον δεύτερο πόλεμο, όταν κάτω από τις πλέον ανυπόφορες συνθήκες δοκιμάστηκαν σχέσεις και φιλίες μέσα από τους καθημερινούς αγώνες...
0

Πριν λίγο καιρό βρήκα στο γιουσουρούμ ένα κιτρινισμένο βιβλίο, παλιό, πολύ παλιό, βγαλμένο σίγουρα πριν απ’ το ’50. Μπορεί να υπάρχουν και οι επανατυπώσεις, αλλά εγώ είχα την τύχη να πιάσω στα χέρια μου την πρώτη-πρώτη έκδοση τού θεατρικού τού Αλέξη Δαμιανού «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» στις Εκδόσεις Γκοβόστη από το 1947. Στο βιβλίο δεν αναγράφεται χρονολογία τυπώματος (υπάρχει μόνο μιαν ημερομηνία, η 20/12/46 στο τέλος του κειμένου), ψάχνοντας όμως στην Εθνική Βιβλιοθήκη εντόπισα τον «κωδικό εισόδου» του βιβλίου (1947/1-0029), κάτι που ήρθε απλώς να επιβεβαιώσει εκείνο που υπέθεσα (μετά βεβαιότητος).

Το έργο του Δαμιανού ανεβαίνει στο θέατρο Βρετάνια, από τον θίασο «Ενωμένοι Καλλιτέχνες» την 26/11/1945 (όπως διαβάζουμε σε καταχώρηση του «Ριζοσπάστη» της εποχής) σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι (στο βιβλίο το επώνυμο είναι γραμμένο ως «Χατζιδάκης», αλλά και ως «Χατζηδάκης») και σκηνοθεσία Γιώργου Σεβαστίκογλου.

Αυτή η πίστη στον λαϊκό άνθρωπο (και τη γλώσσα του), στον αγώνα του να δαμάσει τη φύση μένοντας στέρεα συνδεμένος μαζί της και λειτουργώντας συγχρόνως με την ηθική των νόμων της, είναι ό,τι διαπερνά απ' άκρη σ' άκρη το «Καλοκαίρι θα θερίσουμε». Εκείνο, εννοώ, που αναγνωρίζουμε και στα φιλμαρισμένα έργα της ωριμότητας τού Αλέξη Δαμιανού, το «Μέχρι το Πλοίο», την «Ευδοκία», ακόμη και τον «Πατούχα», ταινίες δηλαδή για το σινεμά ή την τιβί που αποτέλεσαν κάτοπτρα της αληθινής ζωής του.

Οι «Ενωμένοι Καλλιτέχνες» ήταν κατά βάση ένας ΕΑΜικός θίασος, που ιδρύθηκε στις αρχές του ’45 και πορεύτηκε, αγωνιστικά-θεατρικά μέχρι και την επόμενη χρονιά. Μέλη του υπήρξαν σημαντικότατοι ηθοποιοί, κάποιοι εκ των οποίων υποδύθηκαν ρόλους και στο συγκεκριμένο έργο. Ανάμεσά τους οι Στάσα Ιατρίδου, Δήμος Σταρένιος, Νίκος Βασταρδής, Νάσος Κεδράκας, Δημήτρης Βεάκης, Ασπασία Παπαθανασίου, Τίτος Βανδής, Καίτη Ασπρέα, Δ. Μπαλαδήμας, ενώ ρόλος υπήρχε και για τον ίδιο τον συγγραφέα..

Το έργο του 24χρονου Δαμιανού αντανακλά την ψυχολογία των νέων μετά τον δεύτερο πόλεμο (υπενθυμίζω πως οι τελευταίοι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα την 12/10/1944), όταν κάτω από τις πλέον ανυπόφορες συνθήκες δοκιμάστηκαν σχέσεις και φιλίες μέσα από τους καθημερινούς αγώνες, αλλά και τις πιο εγκληματικές προδοσίες (τις συνεργασίες με τον κατακτητή εννοώ, τον δοσιλογισμό ή τον μαυραγοριτισμό).

Το αγροτικό στόρι θίγει σοβαρά ζητήματα, όπως ας πούμε την ελεεινή εξουσία που ασκούν στην μεταπολεμική Ελλάδα οι πρώην «συνεργάτες» των Ναζί, αλλά ταυτοχρόνως και την ελπιδοφόρα προοπτική που ανοίγεται για τον διαλυμένο κόσμο μέσα από τη ζωτική ανάγκη για πρόοδο, και βεβαίως την κοινή πάλη που μπορεί να υπερβεί φυσικά και άλλα τινά εμπόδια.

Ο Δαμιανός, ήδη απ’ αυτό το πρώτο έργο του βάζει τις βάσεις μιας προβληματικής (μαζί και αισθητικής), που θα τον απασχολήσει σε όλο τον υπόλοιπο βίο του, κάτι το οποίο εντοπίζεται, ανατριχιαστικά σχεδόν, σε μια συνέντευξή του στον Σωτήρη Κακίση («Τα Νέα», 7/4/2001) δεκαετίες αργότερα, λίγο πριν το τέλος της ζωής του:

«Μα δεν αγάπησα στη ζωή μου τίποτα περισσότερο. Εννοώ από την μπαναλιτέ της λειτουργίας του ελληνικού λαού. Την ασύγκριτη καθημερινότητά μας. Προσοχή: όχι, κατηγορηματικά όχι, την μπαναλιτέ της ιθύνουσας τάξης. Την απλότητα του καθημερινού μας ανθρώπου. Που του φτάνει ένα κρασάκι για να ’ναι δικός του ο κόσμος όλος».

Αυτή η πίστη στον λαϊκό άνθρωπο (και τη γλώσσα του), στον αγώνα του να δαμάσει τη φύση μένοντας στέρεα συνδεμένος μαζί της και λειτουργώντας συγχρόνως με την ηθική των νόμων της, είναι ό,τι διαπερνά απ’ άκρη σ’ άκρη το «Καλοκαίρι θα θερίσουμε». Εκείνο, εννοώ, που αναγνωρίζουμε και στα φιλμαρισμένα έργα της ωριμότητας τού Δαμιανού, το «Μέχρι το Πλοίο», την «Ευδοκία», ακόμη και τον «Πατούχα», ταινίες δηλαδή για το σινεμά ή την τιβί που αποτέλεσαν κάτοπτρα της αληθινής ζωής του.

Αλέξης Δαμιανός: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» Facebook Twitter
Πηγή: «Μετρονόνος» τεύχος 52, Απρ.-Ιουν./2014

Ο 20χρονος Μάνος Χατζιδάκις δεν έγραψε μόνο μουσική για το θεατρικό του Δαμιανού, αλλά κι ένα τραγούδι – με την παρτιτούρα, όπως και τους στίχους του να είναι τυπωμένα στο τέλος του βιβλίου. Το τραγούδι λέγεται «Τα παιδιά κάτου στον κάμπο» και οι στίχοι του, γραμμένοι από τον ίδιο τον Χατζιδάκι, πάνε έτσι ακριβώς:

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΤΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ

Τα παιδιά κάτου στον κάμπο
στήσαν όλα το χορό
και λυγάνε τα ποτάμια
και καρφώνουν τον αητό
Έλα κόρη μ’ έλα και τ’ αυγερινού
κοίτα στήσανε καρτέρι
χίλι’ αστέρια του ουρανού.

Τα παιδιά κάτου στον κάμπο
φωσφοράν τις λαγκαδιές
κυνηγάνε τα τσακάλια
καβαλάν τις αστραπές
Έλα κόρη μ’ έλα κι άναψε φωτιά
κοίτα τόσα παλικάρια
τραγουδάν την μπαρμπαριά.  

Όποιοι δεν γνωρίζουν την ιστορία σίγουρα θα εκπλαγούν. Οι στίχοι φέρνουν στη μνήμη το τραγούδι «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο» με τη Μαρία Κάτηρα από το OST της ταινίας του Ντούσαν Μακαβέγιεφ “Sweet Movie” (1974). O Χατζιδάκις θυμήθηκε δηλαδή, σχεδόν 30 χρόνια μετά το θεατρικό του Δαμιανού, το πρωταρχικό τραγούδι, διασκευάζοντάς το τόσο στη μουσική, όσο και στους στίχους. Το λέω τούτο, γιατί η μελωδία του παλιού σκοπού (έτσι όπως φανερώνεται στην παρτιτούρα, που υπάρχει στο «Καλοκαίρι θα θερίσουμε») δεν έχει ουδεμία σχέση με το κομμάτι από την ταινία του Μακαβέγιεφ, ενώ και οι στίχοι (φυσικά) διαφέρουν.

Πάντως, αυτή η παλιά μελωδία ενσωματώθηκε λίγο αργότερα στον «Καλαματιανό» από το έργο «Για Μια Μικρή Λευκή Αχιβάδα» (1947-48), ενώ το τραγούδι, με τους συγκεκριμένους στίχους του ’45, φαίνεται πως αποδίδεται για πρώτη φορά από την Λίτσα Σακελλαρίου στο LP «Άμα Λευτερωθή η Κρήτη/ Μάνος Χατζιδάκις + 5» [MINOS, 1971] ως «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο» (όπως είχα εσχάτως την ευκαιρία να το ακούσω σε σπίτι φίλου).

Αλέξης Δαμιανός: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» Facebook Twitter
Η παρτιτούρα του τραγουδιού του Μάνου Χατζιδάκι «Τα παιδιά κάτου στον κάμπο» (1945), από το βιβλίο του Αλέξη Δαμιανού «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε»

Ας επιστρέψουμε, όμως, στα του θεατρικού…

Το «Καλοκαίρι θα Θερίσουμε» ήταν, περαιτέρω, η αφορμή ώστε να γνωριστούν οι Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης, ένα γεγονός που, από μόνο του, έχει τη σημασία που έχει. Όπως διαβάζουμε στο περιοδικό «Μετρονόμος» (#52, Απρίλιος-Ιούνιος 2014) στο κείμενο των Αλέξη Βάκη & Ιάσονα Χανδρινού «Ο Χατζιδάκις της ΕΠΟΝ»:

«Λίγους μήνες μετά τον “Τελευταίο Ασπροκόρακα” (σ.σ. στις αρχές του ’45) ο Χατζιδάκις προσχωρεί στον ΕΑΜικό θίασο Ενωμένοι Καλλιτέχνες.(…) Τη χειμερινή περίοδο 1945-46 η Μικρή Σκηνή των Ενωμένων Καλλιτεχνών ανέβασε στο θέατρο Βρετάνια το έργο του Ίρβιν Σώου “Θάψτε τους νεκρούς” σε σκηνοθεσία Γιώργου Σεβαστίκογλου και μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Και λίγο αργότερα το ελληνικό έργο “Το καλοκαίρι θα θερίσουμε” του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα και μετέπειτα σκηνοθέτη Αλέξη Δαμιανού. Για την παράσταση αυτή ο Χατζιδάκις έγραψε –στίχους και μουσική– το τραγούδι “Τα παιδιά κάτου στον κάμπο”(…) Η εκτέλεση του τραγουδιού γινόταν από χορωδία που διηύθυνε ο επίσης 20χρονος ΕΠΟΝίτης μουσικός από τη Νέα Σμύρνη Μίκης Θεοδωράκης».

 

Και τι ωραιότερο, για να κλείσουμε αυτό το μικρό σημείωμα, από μιαν ακόμη συγκινητική ανάμνηση τού Αλέξη Δαμιανού, όπως εκείνη κατατέθηκε στον Σωτήρη Κακίση:

«Ήταν μετά το πρώτο μου θεατρικό, το “Καλοκαίρι θα θερίσουμε”. Που πήγαμε μετά με τον καλύτερό μου φίλο, τον Σίμωνα τον ταπεινό, και ψιλόβρεχε. Κι ακολουθήσαμε εκείνη την κοπελίτσα από το λούνα παρκ, που ’δινε στη σκοποβολή τα βελάκια. Κι αυτή μας οδήγησε στις πρώην στέρνες, σε κάτι παράγκες που ’μενε με το φίλο της. Και σκύψαμε και μπήκαμε και μας κεράσανε κρασί, ξύδι σκέτο, και ψωμί. Σαν το καλύτερο γλέντι μετά την πρεμιέρα. Ακριβώς μετά τον Πόλεμο ήτανε, στη φτώχεια μέσα και στη στέρηση. Και βγήκα εγώ ύστερα και κοίταγα, και δεν υπήρχε πια σταγόνα νερό στις στέρνες. Αλλά σε μια μάντρα πάνω, σε μια ξερολιθιά, χωρίς καθόλου χώμα, χωρίς καθόλου νερό, είχε ανθίσει ένα ραδίκι, ένα λουλούδι πανέμορφο. Με τον ήλιο μόνο είχε ανθίσει, με τον ήλιο μόνο ζούσε. Ένα λουλούδι που τα καταφέρνει μες την πέτρα. Η Ελλάδα δηλαδή….».

Αλέξης Δαμιανός: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» Facebook Twitter
«Ριζοσπάστης» 25/11/1945
Αλέξης Δαμιανός: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» Facebook Twitter
«Ελευθερία» 12/12/1945
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Θέλω τα τραγούδια μου να γίνουν καραόκε για να τα τραγουδούν με πάθος οι μεθυσμένοι θείοι»

Μουσική / «Θέλω τα τραγούδια μου να γίνουν καραόκε για να τα τραγουδούν με πάθος οι μεθυσμένοι θείοι»

Η Michelle Gurevich γράφει μουσική για την ψυχή και τις εμπειρίες της, με μια γερή δόση μαύρου χιούμορ και αφοπλιστικής ειλικρίνειας. Μιλά στη LiFO λίγο πριν από την εμφάνισή της στο Fuzz.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Κοντσέρτο για πιάνο του Έντβαρντ Γκριγκ: Ένα νεανικό έργο που δεν ξεπεράστηκε ποτέ

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Κοντσέρτο για πιάνο του Έντβαρντ Γκριγκ: Ένα νεανικό έργο που δεν ξεπεράστηκε ποτέ

Πώς είναι άραγε να γράφεις το κορυφαίο σου έργο στα 25 σου χρόνια; Πόση αγωνία αισθάνεται ένας συνθέτης που καταλαβαίνει ότι όλοι προσδοκούν από εκείνον το επόμενο μεγάλο έργο; Πού κρύβεται η ακαταμάχητη δύναμη του Κοντσέρτου για πιάνο του Έντβαρντ Γκριγκ; Η Ματούλα Κουστένη εξερευνά ένα από τα διασημότερα έργα για πιάνο και ορχήστρα, την ομορφιά του και την ιστορία του.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Μπάρι Άνταμσον: «Το ροκ εν ρολ ήταν από τα τελευταία κινήματα που άλλαξαν πραγματικά τον κόσμο»

Μουσική / «Το ροκ εν ρολ ήταν από τα κινήματα που άλλαξαν πραγματικά τον κόσμο»

Λίγο πριν προσγειωθεί στην Αθήνα για ένα χορταστικό συναυλιακό διήμερο, ο πολυτάλαντος Μπάρι Άνταμσον μιλά για τη σκηνή του Mad-chester, για το ροκ εν ρολ που όσο «γερνάει» τόσο δυναμώνει, για τη γνωριμία του με τον Λιντς και τον εθισμό.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Συνέντευξη Saturday Night Satan

Μουσική / «Όσο υπάρχει κόσμος που πηγαίνει στις συναυλίες, θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε κι εμείς»

Mε μια γυναικεία φωνή να ηγείται, αντλώντας έμπνευση από τον horror κινηματογράφο και με επιρροές από τα ’70s και ’80s, οι Saturday Night Satan φέρνουν νέο αέρα στην εγχώρια metal σκηνή.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΤΑΤΣΗΣ
Δείτε ολόκληρη την πρώτη συνέντευξη της Björk on camera μετά μια δεκαετία

Μουσική / Δείτε ολόκληρη την πρώτη συνέντευξη της Björk on camera μετά μια δεκαετία

«Μη σταματάτε. Έχουμε αφθονία. Έχουμε λύσεις. Μπορούμε να αρχίσουμε πάλι από την αρχή»: Η Björk παρουσιάζει την προσωπική της ουτοπία με το πρότζεκτ «Cornucopia» και μιλάει μπροστά στην κάμερα, για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό. 
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ O Tsolimon βλέπει όνειρα με γιαπωνέζικα καρτούν

Μουσική / Ο Tsolimon έγραψε ένα άλμπουμ κλαίγοντας και οδηγώντας

Στον πρώτο του προσωπικό δίσκο, ο νεαρός τραγουδοποιός που λατρεύει τον Λεξ και τα Pokemon συνδυάζει την ηλεκτρονική μπαλάντα με το ραπ και το ζεϊμπέκικο. Όταν έστειλε το «Καλό» στον Κραουνάκη, εκείνος του απάντησε πως πρέπει να το τραγουδήσει η Στανίση - τελικά, το είπε ο ίδιος και η Δεσποινίς Τρίχρωμη.
M. HULOT
Ο Bad Bunny και το μέλλον της urbano μουσικής

Μουσική / Ο Bad Bunny και το μέλλον της παρεξηγημένης urbano μουσικής

Το «Debí tirar más fotos» του 30χρονου Πορτορικανού μουσικού είναι ένα λάτιν αριστούργημα αφιερωμένο στις ρίζες του, στην ιστορία του Πουέρτο Ρίκο και στις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις, όπως ο υπερτουρισμός και η εποχή του Τραμπ, που πλήττει τους μετανάστες.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
Η «Δύναμη του πεπρωμένου» αποτελεί τα τελευταία 150 χρόνια έναν διαρκή θρίαμβο της μουσικής ιδιοφυΐας του Βέρντι

Μουσική / Η «Δύναμη του πεπρωμένου»: Ο θρίαμβος της μουσικής ιδιοφυΐας του Βέρντι

Η όπερα που απασχόλησε τον Τζουζέπε Βέρντι επί είκοσι χρόνια και θεωρείται από τις σημαντικότερες του διεθνούς ρεπερτορίου επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, με μια παράσταση αντάξια της φήμης της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το συναρπαστικό, άχρονο, χαμένο άλμπουμ της Ούρσουλα Λε Γκεν

Πέθανε Σαν Σήμερα / Το συναρπαστικό, άχρονο, χαμένο άλμπουμ της Ούρσουλα Λε Γκεν

H πολυβραβευμένη συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας που πέθανε σαν σήμερα, το 2018, είχε συνεργαστεί με τον συνθέτη Todd Barton στη δημιουργία ενός φιλόδοξου πρότζεκτ που εκτείνονταν πέρα από τη συγγραφή.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
«Θα πατήσεις σε λουλούδια, θα πατήσεις και σε σκατά για να βρεις διεξόδους»

Μουσική / Αεκτζής, αναρχικός, καζαντζιδικός: Η ανορθόδοξη πορεία του Γιάννη Μπαχ Σπυρόπουλου στο ελληνικό τραγούδι

Συνθέτης, στιχουργός, αρθρογράφος, ζωγράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, ο Γιάννης Μπαχ Σπυρόπουλος έχει γράψει τη δική του ιστορία στην ελληνική δισκογραφία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Για μένα αυτό είναι οι ταινίες, μια περιπέτεια έξω και πέρα από την ηθική»

Οθόνες / «Για μένα αυτό είναι οι ταινίες, μια περιπέτεια έξω και πέρα από την ηθική»

Μια μεγάλη κουβέντα με τον σκηνοθέτη και μουσικό Γιάννη Βεσλεμέ που κυκλοφορεί ταυτόχρονα το νέο του άλμπουμ και η ρετροφουτουριστική του ταινία «Αγαπούσε τα λουλούδια περισσότερο». (SPOILER ALERT)
M. HULOT
Laurent Garnier

Μουσική / «Βλέπω μαριονέτες να παίζουν μουσική έχοντας τα ακουστικά περισσότερο στον λαιμό παρά στα αυτιά»

Με αφορμή ένα επικό τετραπλό mix –house, techno, UK focus και downtempo– για τα 25 χρόνια λειτουργίας του θρυλικού fabric, ο Γάλλος παραγωγός, DJ και πρόσφατα χρισμένος ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής Laurent Garnier μιλά για το τότε και το τώρα της ηλεκτρονικής μουσικής.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ