Ένα απόσπασμα από το πρώτο ποστ του μπλογκ Επίμετρον. Παρ' ό,τι το Lifo.gr αγαπά το Instagram αναδημοσιεύουμε το κείμενο (δεν το γράψαμε εμείς) γιατί έχει πολύ ενδιαφέρον...

You Press the Button, We Do the Rest (ή πώς το instagram σκοτώνει τη Φωτογραφία, αλλά δε θα έπρεπε να σε νοιάζει και πολύ)

Παράγουμε εικόνες, καταναλώνουμε εικόνες σε εξαντλητικούς ρυθμούς και αριθμούς. Υπάρχουν μέρη στο διαδίκτυο για να ξεφορτώνει κανείς data εικόνας, να συνδέεται με άλλους χρήστες, να ανταλλάσσουν σχόλια και αυτιστικά σύμβολα επιβράβευσης. Μπορείς να περάσεις ώρες στο flickr, picasa, κλπ μέχρι αποκολλήσεως αμφιβληστροειδούς. Αυτό που έφεραν τα social media είναι η ενσωμάτωση, μια συνεχή ροή κειμένου, εικόνας, μουσικής, βίντεο, σε μια συνάντηση βιογραφικών σημειωμάτων (οι των πολιτισμικών σπουδών παθαίνουν απανωτούς οργασμούς). Αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό για την ανθρωπότητα, αλλά σίγουρα εντάσσεται στην εξέλιξη της επικοινωνίας στις σύγχρονες κοινωνίες. Από τα θετικά χαρακτηριστικά σε αυτό το αλισβερίσι, είναι η πολυφωνία και στα posts εικόνας. Φωτογραφίες σε διάφορα μεγέθη, επεξεργασμένες από ποικίλες ιδιοσυγκρασίες, καλές, αδιάφορες, ημερολόγια καθημερινότητας, ερασιτεχνικές. Εκπαιδευόμαστε σιγά σιγά να ξεσκαρτάρουμε εύκολα τα οπτικά μηνύματα στο δίκτυο και να καταναλώνουμε εικόνες ακούραστα. Αλλά μετά ήρθε το instagram.

Tο instagram είναι μια εφαρμογή που συνεργάζεται με την κάμερα του smartphone για την πλατφόρμα iOS του iphone, ενώ σύντομα (και εντελώς συμπτωματικά τη χρονιά της επικείμενης καταστροφής του κόσμου, 2012) θα επεκταθεί και στις άλλες πλατφόρμες. Επεξεργάζεται αυτόματα τις φωτογραφίες που τραβάει κάποιος από τη συσκευή του, τις μεταφορτώνει σε μια online κοινότητα και δίνει τη δυνατότητα προώθησης σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μέχρι εδώ καλά, ακόμα και η κόλαση φαντάζει δελεαστική με την κατάλληλη διατύπωση. Η ευρεία –υστερική- χρήση του μέσου αυτού, έχει αναδείξει μια φρικαλέα ανησυχητική κατάσταση. Τι κάνει το instagram: πάιρνει ένα ψηφιακό αρχείο χαμηλής ανάλυσης, το μετατρέπει σε ακόμα πιο χαμηλής ανάλυσης, εφαρμόζει προσχεδιασμένο φορμά και δίνει την επιλογή μιας αυτοματοποιημένης ρουτίνας που θα το μετατρέψει σε μια ψευδο-ρετρό απεικόνιση.

Τα «φίλτρα» αυτά έχουν μια ακατανόητη ονομασία για το μέσο χρήστη που φυσικά αγνοεί παντελώς τη φωτογραφική ιστορία. Η επιτυχία της εφαρμογής δείχνει ότι υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να δείχνουν «cool» και «retro» με το ελάχιστο της προσπάθειας, με το πάτημα ενός κουμπιού. Δεν τους νοιάζει αν αυτό είναι η φτηνή απομίμηση μιας αναγνωρισμένης αξίας (ορισμός του kitsch θαρρώ), απλά δε θέλουν όλη αυτή τη φασαρία που κρύβεται πίσω από το αποτέλεσμα. Ταιριάζει στο πνεύμα της εποχής εξάλλου. Ο χρήστης είναι μαγεμένος από το δημιούργημα, νιώθει πλήρης, έχει «δαμάσει» το μέσο, δεν τον ενδιαφέρει να αναζητήσει κάτι πέρα από αυτό. Επιβάλει αυτιστικά το επιπλέον επίπεδο κωδικοποίησης στην εικόνα του με τα φίλτρα, έχοντας αναφορές από παλιές φωτογραφίες, βιβλία, αφίσες, κλπ και την αγκίστρωση στην παιδική ηλικία. Σερβίρει το αποτέλεσμα ως ολοκληρωμένο έργο με την ψευδαίσθηση ότι έχει ασκήσει δημιουργικότητα. Αυτό που έχει καταφέρει στην πραγματικότητα, είναι να πάρει ένα μεμονωμένο κομμάτι φωτογραφικής ιστορίας, να το βάλει στο μπλέντερ, να σερβίρει ένα διαστρεβλωμένο φωτογραφικό αποτέλεσμα με θαυμαστή έπαρση και παντελή έλλειψη σεβασμού για τις πραγματικές φωτογραφικές τεχνικές (αναλογικών και ψηφιακών) ικανοποιώντας την ανάγκη του για ένα γρήγορο φιξάκι.

Η εφαρμογή ψηφιακών φίλτρων δεν είναι κάτι καινούριο. Απαιτεί βασικές γνώσεις επεξεργασίας εικόνας, υπομονή, φαντασία και εξάσκηση στην παραμετροποίηση όλων των νέων επιπέδων που εφαρμόζονται στη φωτογραφία. Ναι, αυτό παίρνει χρόνο, αλλά είναι μια διαδικασία αντίστοιχη της ανάγνωσης και γραφής. Βρίσκεις τι ταιριάζει στη δική σου εικονιστική γλώσσα, πώς εκφράζεσαι μέσα από τη «γραμματική» και το «συντακτικό» του μέσου. Είπαμε, δε χωρούν δικαιολογίες, είμαστε –έστω και ασυνείδητα- όλοι γνώστες αυτής της γλώσσας. Το να ομαδοποιείς όλα αυτά σε μια «ρουτίνα» που απλά πατάς ένα κουμπί, φεύγει πολύ μακριά από το you push the button, we do the rest του Eastman. Ο χρήστης του instagram εφαρμόζει αβίαστα διαφορετικούς αυτοματισμούς που ελάχιστα έχουν να προσφέρουν δημιουργικά στην πραγματική εικόνα που τραβήχτηκε, συνδράμοντας σε μια παγκόσμια κοινότητα όπου όλοι χρησιμοποιούν το ίδιο -ισοπεδωτικό για την εικόνα- μέσο για μιλήσουν την ίδια θορυβώδη οπτική ασυναρτησία. Φαντάσου να πρέπει να διαβάσεις ένα κείμενο που είναι ανορθόγραφο, ασύντακτο, λαϊκότροπο και αρχαϊκό σε σημεία, σε greeklish και κομμάτια χειρόγραφου, όλα αυτά τα στοιχεία σε μία παράγραφο. Είναι κουραστικό για το γνώστη της γλώσσας, αλλά ίσως pure fun για το συντάκτη.

Μια καλή φωτογραφία μπορεί να χαθεί πίσω από layers από σκατένια faux μπιζουδάκια, χαμένη σε ένα είδος οπτικής αφασίας που οι δημιουργοί της νιώθουν την ακατανίκητη ανάγκη να μοιραστούν με την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Έχεις, έτσι, μια παγκόσμια συλλογή φτηνών κατασκευών που στην ουσία μιλούν την ίδια ασυνάρτητη γλώσσα που εκφράζεται από μια πανομοιότυπη φόρμα. Ποιος νοιάζεται για το πώς επιτυγχάνεται το tilt shift, η bichromate τεχνική, οι περιορισμοί και οι ελευθερίες του τετράγωνου φιλμ, οι επιχρωματισμοί και τα λάθη στις θερμοκρασίες των χημικών εμφάνισης στον πραγματικό κόσμο. Όλα είναι hip κουμπάκια στο instagram και ο κόσμος έχει δικαίωμα/υποχρέωση να βλέπει την πρωϊνή κούπα του καφέ, φωτογραφισμένη με κάποιο ανούσιο περιτύλιγμα.

Το πραγματικό ρετρό, είναι οι φωτογραφίες που τραβούσες πριν από 5 χρόνια στην ατελή ψηφιακή σου μηχανή και σε αυτές θα ανατρέξεις από νοσταλγία μετά από χρόνια. Το fad του instagram, όσα άλλα ψεύτικα φίλτρα και να προσθέσει, δε θα κρατήσει. Θα επέλθει ο κορεσμός, καθώς δεν έχει να προσφέρει πολυφωνία στην έκφραση. Ακόμα και οι λιγότερο ασεβείς θα το ξεπεράσουν. Τα ψηφιακά μέσα θα βρουν (βρίσκουν) τη δική τους γλώσσα για επιπλέον κωδικοποίηση της εικόνας χωρίς την kitsch παρεμβολή της κατά προσέγγιση μίμησης. Δυστυχώς, η διαδικασία αυτή δείχνει να παίρνει χρόνο και δοκιμάζει την αντοχή των ενήλικων που αντιλαμβάνονται τις λειτουργίες της φωτογραφικής γλώσσας και είναι αναγκασμένοι να περιμένουν ένα μικρό παιδί να βαρεθεί τα παιχνίδια του...