Τα βόρεια της Τεχεράνης αγκαλιάζονται από την οροσειρά Αλμπόρζ, η ψηλότερη κορυφή της οποίας έχει 5.671 μέτρα. Τα βουνά Αλμπόρζ αποτελούν συνέχεια της οροσειράς του Καυκάσου, χωρίζουν το άνυδρο και ξερό ιρανικό οροπέδιο από τα πυκνοφυτεμένα παράλια της Κασπίας Θάλασσας και στις παρυφές τους υπάρχουν τα εύπορα προάστια της Τεχεράνης.
Το καλοκαίρι που τα χιόνια έχουν λιώσει, ρυάκια πλούσια σε νερό καλύπτουν τις χαράδρες των βουνών και προσφέρονται για στιγμές χαλάρωσης και διαφυγής από την πολύβουη πόλη. Οι Ιρανοί τα προτιμούν για το πικ νικ τους μιας και δροσίζονται στη σκιά των χοντροκομμένων πλατανιών που στα περσικά λέγονται τσενάρ. Σε ένα τέτοιο τοπίο, τον 19ο αι. οι βασιλείς της δυναστείας Κατζάρ επέλεξαν να κατασκευάσουν το θερινό τους ανάκτορο, Σαχεμπγκαρανιέ.
Είναι η περιοχή του Νιαβαράν, που στις μέρες μας είναι ένα λουσάτο προάστιο της Τεχεράνης κάπως αντίστοιχο της δικής μας Εκάλης. Στο ανάκτορο Σαχεμπγκαρανιέ προστέθηκε και ένα αριστοκρατικό Pavilion για τον τότε διάδοχο Αχμάντ. Πολλά χρόνια αργότερα και ενώ η δυναστεία των Κατζάρ είχε ανατραπεί, τη δεκαετία του 1960 χτίστηκε και ένα μοντέρνο μέγαρο που ήταν η κατοικία του τελευταίου Σάχη του Ιράν. Πρόκειται για το σημερινό ανακτορικό σύμπλεγμα του Νιαβαράν.
Παρά το άσβεστο μίσος των μουλάδων για τον Σάχη και ότι αυτός πρέσβευε, όλα τα ανάκτορά του ανά το Ιράν συντηρήθηκαν και μετατράπηκαν σε μουσεία που μπορεί να επισκεφθεί το κοινό. Στο παλάτι του Νιαβαράν βρέθηκα το καλοκαίρι του 2009. Το κύριο κτίριο που στέγαζε τη βασιλική οικογένεια ήταν κλειστό λόγω ανακαίνισης αλλά το Σαχεμπγκαρανιέ και το Pavilion ήταν ανοιχτά. Μπορούσες επομένως να δεις το γραφείο του Σάχη, το οδοντιατρείο, τον χώρο του υπουργικού συμβουλίου, ένα υπνοδωμάτιο ανάπαυλας και μια συλλογή έργων τέχνης όπως πίνακες και κεραμικά του Πικάσο, του Ρενουάρ και γλυπτά του Ροντέν. Επίσης το εφηβικό δωμάτιο του διαδόχου Ρεζά με φωτογραφίες του ενώ σούταρε στο γήπεδο, διάφορα μετάλλια και κύπελλα από αθλητικούς αγώνες, μια μινιατούρα διαστημόπλοιου που του είχε χαρίσει ο ίδιος ο Νιλ Άρμστρονγκ, πέδιλα του σκι και διάφορα παιδικά παιχνίδια.
Με τους φίλους μου καθίσαμε στο γρασίδι κάτω από ένα δέντρο κοντά στην πισίνα του παλατιού. Εκείνη τη μέρα είχε έναν ήλιο φονιά σε αντίθεση με το παγωμένο μεσημέρι που αναχώρησε το αυτοκρατορικό ζεύγος για την εξορία, στις 16 Ιανουαρίου 1979. Από το παλάτι με ελικόπτερα έφτασαν στον διεθνή αερολιμένα Μεχραμπάντ της Τεχεράνης και από κει στην Αίγυπτο. Πριν επιβιβαστούν, οι φωτογράφοι απαθανάτισαν τις τελευταίες στιγμές 2.500 χρόνων περσικής μοναρχίας. Αξιωματούχοι και υψηλόβαθμα στελέχη του καθεστώτος αποχαιρετούσαν υποκλινόμενοι στο ζεύγος ενώ δύο στρατιώτες έπεσαν κάτω και φίλησαν τα παπούτσια του Σάχη. Ένας αξιωματούχος κράτησε ψηλά το Κοράνι για να περάσουν από κάτω οι Ιρανοί βασιλείς όπως προστάζει το περσικό έθιμο για καλοτυχία στο ταξίδι.
Δύο εβδομάδες αργότερα επέστρεψε από το Παρίσι και τη δεκαπενταετή εξορία ο Αγιατολλάχ Χομεϊνί για να ιδρύσει το θεοκρατικό καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.
Η μακραίωνη ιστορία του Ιράν χαρακτηρίζεται από συνεχή και σε μεγάλο βαθμό ιστορικά σοκ, γεγονότα που υποχρεωτικά επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο ζωής του λαού καθώς η εξουσία μεταβιβάζεται από το ένα απολυταρχικό καθεστώς στο άλλο. Εκείνοι που ηγεμονεύουν δεσποτικά ταυτίζουν την εικόνα του Ιράν με την εικόνα που οραματίζονται. Για αυτό και το Ιράν του Σάχη ήταν τόσο διαφορετικό από το σημερινό, διότι ήταν ταυτόσημο του Σάχη και στις μέρες μας είναι ταυτόσημο των Αγιατολλάχ.
Ο ''βασιλιάς'' στα περσικά λέγεται ''Σαχ'', όπως ακριβώς η προειδοποιητική απειλή στο σκάκι ότι το πιόνι του βασιλιά κινδυνεύει. Η λέξη ''Σαχ'' στα ελληνικά μεταφέρθηκε ως ''Σάχης'' και ενώ στα αραβικά κράτη έχουμε εμίρηδες, σεΐχηδες και σουλτάνους στο Ιράν και στο Αφγανιστάν είχαμε Σάχη. Πρόκειται για τον Σάχη που αναφέρεται ο Μίμης Φωτόπουλος στην ταινία ''Η καφετζού'' (1956) για να ψαρεύει πελάτισσες. Ότι και καλά... η κυρά Καλλιόπη (Γεωργία Βασιλειάδου) ήταν προσωπική βοηθός της καφετζού του Σάχη... για να προκαλέσει δέος στα υποψήφια θύματα.
Ο τελευταίος Σάχης του Ιράν ονομαζόταν Μοχάμμαντ Ρεζά Παχλαβί (1919 – 1980). Υπήρξε απόλυτος ηγεμόνας για 38 χρόνια, από το 1941 μέχρι τη φυγή του στο εξωτερικό το 1979.
Ο Σάχης δεν είχε βασιλική καταγωγή καθώς ο πατέρας του ήταν ένας συνταγματάρχης του ιρανικού στρατού που το 1924 καθαίρεσε πραξικοπηματικά τον μονάρχη Αχμάντ των Κατζάρ, ίδρυσε τη δυναστεία Παχλαβί και στέφθηκε βασιλέας. Λόγω των φιλοναζιστικών του διαθέσεων οι Δυνάμεις της Αντάντ τον υποχρέωσαν σε παραίτηση το 1941 και τον διαδέχθηκε ο αγγλόφιλος γιός του, ο Ρεζά. Τα πετρέλαια του Ιράν όπως και του Ιράκ έπρεπε πάση θυσία να προστατευτούν από τις επεκτατικές βλέψεις του Χίτλερ.
Γεννήθηκε στην Τεχεράνη και είχε μια δίδυμη αδερφή, την Ασράφ και άλλα δέκα αδέρφια. {Λένε ότι η Ασράφ είχε τις ομορφότερες γάμπες σε ολόκληρο το Ιράν. Ήταν πολύ δυναμική, τα ξένα ΜΜΕ την παρουσίαζαν ως ''Μαύρη Πάνθηρας'', έδωσε μάχη για την πάταξη του αναλφαβητισμού και τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας αλλά παρέμεινε από τα πιο μισητά και μη δημοφιλή πρόσωπα της μοναρχίας λόγω του ξαφνικού πλουτισμού της και των φημολογιών ότι διακινούσε τις μεγαλύτερες ποσότητες ναρκωτικών στο Ιράν. Υπήρξε πρόσωπο κλειδί για την επαναφορά της μοναρχίας με την κρίση του 1953, χάρη στις διασυνδέσεις της με την CIA.} Σε ηλικία έντεκα ετών εστάλη μαζί με τον αδερφό του στο Κολλέγιο Le Rosey της Ελβετίας για να σπουδάσουν εσώκλειστοι. Τα βιογραφικά έργα αναφέρονται σε ένα αγόρι απομονωμένο από τις υπόλοιπες παρέες που λόγω αυστηρής μελέτης και επιτήρησης δεν συμμετείχε σε εκδρομές στις Άλπεις ή σε αθλητικούς αγώνες. Η έλλειψη ανεμελιάς και η απουσία της οικογένειας καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την μετέπειτα ψυχολογική του κατάσταση. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, επέστρεψε στην Τεχεράνη και φοίτησε στη Στρατιωτική Ακαδημία.
Με προξενιό του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ παντρεύτηκε την πρώτη του σύζυγο, την πριγκίπισσα Φαουζία της Αιγύπτου. Απέκτησαν μια κόρη τη Σαχνάζ αλλά το ζευγάρι δεν ταίριαζε και το 1945 χώρισαν.
Την πανέμορφη Φαουζία διαδέχθηκε η εξίσου πανέμορφη Σοράγια που όμως δεν κατάφερε να χαρίσει τον πολυπόθητο διάδοχο στη δυναστεία και ο γάμος διαλύθηκε το 1959. Παρά τον χωρισμό πολλές μαρτυρίες κάνουν λόγο πως ο έρωτας του Σάχη για τη Σοράγια δεν έσβησε γρήγορα, συνέχισε να τη βλέπει στο εξωτερικό και μαζί με τη γενναιόδωρη χορηγία της όρισε ένα μηνιαίο μισθό 7.000 δολαρίων ως διατροφή.
Η νεαρή φοιτήτρια αρχιτεκτονικής στο Παρίσι, Φαράχ Ντιμπά ήταν η τελευταία και μακροβιότερη συζυγός του. Μαζί απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον διάδοχο Ρεζά, τον πρίγκιπα Αλί Ρεζά και τις πριγκίπισσες Φαραχνάζ και Λεϊλά. Η Λεϊλά αυτοκτόνησε το 2001 από υπερβολική δόση αντικαταθλιπτικών χαπιών και ο Αλί Ρεζά αυτοπυροβολήθηκε το 2011.
Η Φαράχ ήταν η πρώτη Ιρανή βασίλισσα στην ιστορία του Ιράν, η οποία στέφθηκε επισήμως ''Σαχμπανού'', (Αυτοκράτειρα) το 1967, μια συμβολική ενέργεια προώθησης της ισότητας των δύο φύλων. Η Αυτοκράτειρα είχε ισότιμο δικαίωμα στο στέμμα όπως και ο Σάχης. Σε περίπτωση θανάτου του, τα ηνία της χώρας μεταβιβάζονταν σε εκείνη.
Το 1951, ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός του Ιράν, Δόκτωρ Μοσαντέκ, αποφασίζει να εθνικοποιήσει την εκμετάλλευση πετρελαίου που μέχρι τότε διαχειριζόταν για λογαριασμό της η Anglo - Iranian Oil Company, η μετέπειτα British Petroleum (BP). Η Μεγάλη Βρετανία επιβάλει εμπορικές κυρώσεις στο Ιράν που προκαλούν κοινωνικές αναταραχές. Στις εξεγέρσεις πρωτοστατεί το παράνομο κομμουνιστικό κόμμα Τουντέχ που ο Σάχης κατηγορεί ως εντολοδόχο της ΕΣΣΔ. Αργότερα σε αποθήκες στην Τεχεράνη βρέθηκαν περίπου 400.000 γραμματόσημα με την επιγραφή ''Λαϊκή Δημοκρατία του Ιράν'' που είχαν τυπώσει οι κομμουνιστές του Τουντέχ. Οι διαδηλώσεις κλιμακώνονται μέχρι που ο Σάχης και η Σοράγια αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα για τη Ρώμη. Μια εβδομάδα αργότερα επιστρέφουν στο Ιράν αφού ο ιρανικός στρατός σε συνεργασία με τους πράκτορες της CIA ανατρέπουν την κυβέρνηση του Μοσαντέκ, τον συλλαμβάνουν και τον καταδικάζουν σε κατ' οίκον περιορισμό. Η εμπλοκή αυτή των ΗΠΑ στην επαναφορά του Σάχη στον θρόνο προβλήθηκε ως η κύρια δικαιολογία των ισλαμιστών φοιτητών οι οποίοι κατέλαβαν την πρεσβεία των ΗΠΑ το 1979. Μέσω της κατάληψης και της ομηρίας των 64 διπλωματών προσπάθησαν να ανακόψουν κάθε προσπάθεια των ΗΠΑ να επανατοποθετήσουν τον Σάχη στην εξουσία και εκβίασαν τις ΗΠΑ καλώντας τες σε ανταλλαγή των ομήρων με τον έκπτωτο βασιλιά, για να δικαστεί από το ισλαμικό δικαστήριο και να εκτελεστεί.
Όταν πλέον η εξουσία του παγιώθηκε, άρχισε να υλοποιεί το όραμά του για το Ιράν μέσω μιας δέσμης μεταρρυθμίσεων. Ο Σάχης επιθυμούσε να εκσυγχρονίσει το Ιράν και να αποκόψει τους κληρικούς από τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα της χώρας, περιορίζοντάς τους στα τεμένη. Το 1963 δρομολογήθηκε η Λευκή Επανάσταση ( Enghelab e Sefid) μια σειρά μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούσαν στη σταδιακή ανάπτυξη του Ιράν και την τελική προσχώρηση του στις δυνάμεις του αναπτυγμένου κόσμου. Μεταρρυθμίσεις όπως η δήμευση των αγροτεμαχίων των μεγαλογαιοκτημόνων και του ισλαμικού κλήρου και η αναδιανομή τους σε τέσσερα εκατομμύρια αγρότες των φτωχότερων στρωμάτων, η αναγνώριση δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες, η πάταξη του αναλφαβητισμού και η εκβιομηχάνιση της χώρας.
Το Ιράν αποκτάει τη δική του εθνική αυτοκινητοβιομηχανία, παράγει το αυτοκίνητο Paykan και εξάγει μοτοσυκλέτες στην Αίγυπτο και στη Γιουγκοσλαβία. Τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου εκτοξεύουν το ιρανικό ΑΕΠ, η Τεχεράνη το 1974 φιλοξενεί στις υπερσύγχρονες αθλητικές εγκαταστάσεις του Azadi Sport Complex τους Πανασιατικούς Αθλητικούς Αγώνες ενώ το νησί Κις στον Περσικό Κόλπο μετατρέπεται στο Ντουμπάι των '70s, με κατευθείαν προσγειώσεις κονκόρντ από το Παρίσι και τους Ρότσιλντ να παραθερίζουν στα πολυτελή ξενοδοχεία του.
Από τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη προκύπτει μια μεσοαστική τάξη που απολαμβάνει υψηλό βιοτικό επίπεδο και στέλνει τα παιδιά της να σπουδάσουν σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Οι ίδιοι αυτοί φοιτητές αντικρίζοντας τον πολιτικό φιλελευθερισμό της Δύσης συμμετέχουν αργότερα στην ανατροπή του Σάχη το 1979 με διαδηλώσεις μπροστά στις πρεσβείες του Ιράν. Τα φτωχότερα στρώματα των πόλεων και της υπαίθρου παραμένουν καθηλωμένα στη μιζέρια και την εξαθλίωση, αποκομμένοι των μεταρρυθμίσεων.
Ο Σάχης ήθελε να αναβιώσει το αρχαίο περσικό μεγαλείο συνδυάζοντας το με τα επιτεύγματα του μοντέρνου κόσμου και της τεχνολογικής προόδου. Στις εορτές της Περσέπολης το 1971, επισκέφθηκε τον τάφο του Κύρου Β' στις Πασαργάδες και με φωνή τρεμάμενη από συγκίνηση εκφώνησε τους χαιρετισμούς του στον Μεγάλο Βασιλέα Κύρο. Ο ίδιος επιθυμούσε να ενσαρκώσει τον σύγχρονο Κύρο και το σύγχρονο Ιράν να επανακτήσει την αίγλη και δύναμη της αρχαιότητας. Στο ίδιο πνεύμα το 1976 άλλαξε το εναρκτήριο έτος χρονολόγησης καταργώντας το ισλαμικό Έτος Εγίρας (622 μ.Χ) και αντικαθιστώντας το με το έτος εισβολής του Κύρου Β' στη Βαβυλώνα ώστε το 1976 να μετατραπεί σε έτος 2535.
Αγνοώντας συγχρόνως τον νεποτισμό και την εκτεταμένη διαφθορά των στελεχών της δικής του βασιλείας, ακόμα και των περισσοτέρων μελών της οικογένειάς του. Η προσωπική περιουσία της δυναστείας Παχλαβί υπολογιζόταν στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια με την οικογένεια να κατέχει πολύ μεγάλο μερίδιο στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Οι Παχλαβί ήταν μεγαλομέτοχοι σε 17 τράπεζες και επενδυτικές εταιρείες συμπεριλαμβανομένου του 90% του τρίτου μεγαλύτερου οικονομικού ομίλου της χώρας, 25 εταιρείες εμπορίας μετάλλων, 8 εταιρείες εξόρυξης μεταλλευμάτων, 10 εταιρείες οικοδομικών πρώτων υλών, 45 κατασκευαστικές εταιρείες, 43 επιχειρήσεις τροφίμων, 26 επιχειρήσεις στον κλάδο του λιανικού εμπορίου και το 70% του συνολικού αριθμού ξενοδοχειακών κλινών του Ιράν. Το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματικής αυτής δραστηριότητας ανήκε στο Ίδρυμα Παχλαβί (Pahlavi Foundation), τη μεγαλύτερη και πλουσιότερη οικονομική οντότητα της τότε Μέσης Ανατολής. Το Ίδρυμα Παχλαβί απολάμβανε φοροαπαλλαγών και μη επιτήρησης - ελέγχου από τις οικονομικές αρχές του κράτους ενώ ο Βρετανός δημοσιογράφος Robert Graham υπολογίζει το ύψος των οικονομικών δραστηριοτήτων του στα 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια την αντίστοιχη εποχή. Οι επενδυτικές δραστηριότητες του Ιδρύματος επεκτείνονταν και στο εξωτερικό με αγορές ακινήτων σε αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου όπως το Κουβέιτ, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα το 1975 το Ίδρυμα Παχλαβί αγόρασε το κτίριο DePinna στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης έναντι 14,5 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ο καθηγητής και διευθυντής του τμήματος Ιρανικών Σπουδών του Stanford University, Abbas Milani είναι συγγραφέας του βιβλίου ''The Shah''. Παραθέτει πολλά ακριβή στοιχεία σχετικά με το μέγεθος της περιουσίας του Σάχη. Ενδεικτικά αναφέρει πως επειδή ο Σάχης δυσκολευόταν πάρα πολύ να βρει άσυλο την περίοδο της εξορίας του, πρότεινε στις αρχές των Μπαχάμας να αγοράσει το νησί Paradise για 425 εκατομμύρια δολάρια (1979 USD) αλλά η κυβέρνηση των Μπαχάμας απέρριψε την προσφορά του.
Ο Σάχης αγνοούσε επίσης τον σκοτεινό ρόλο των μυστικών υπηρεσιών του Ιράν, της SAVAK, που βασάνιζε κόσμο και καλλιεργούσε ένα κλίμα τρομοκρατίας και φόβου στους κόλπους της ιρανικής κοινωνίας, διώκοντας και καταπνίγοντας κάθε αντιπολιτευόμενη φωνή. Ο ίδιος ο Σάχης, στην τελευταία συνέντευξη του, που παραχώρησε στον David Frost στον Παναμά ενώ βρισκόταν εξόριστος, τον Μάρτιο του 1980, είχε πει πως η SAVAK είχε τη δύναμη να αυθαιρετεί και το διέπραττε εννοώντας ότι ούτε ο ίδιος δεν μπορούσε να τους σταματήσει.
Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής οι δύο μεγαλύτεροι φόβοι του ήταν η Σοβιετική Ένωση και ο ιρακινός δικτάτορας Σαντάμ Χουσεΐν. Πράγματι οι ανησυχίες του επαληθεύτηκαν αν σκεφτούμε ότι τη χρονιά της Ισλαμικής Επανάστασης η ΕΣΣΔ δεν δίστασε να εισβάλει στο γειτονικό Αφγανιστάν όπως και η εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράν ένα χρόνο αργότερα το 1980. Η φράση του Χρουτσώφ «Το Ιράν θα πέσει σαν ώριμο φρούτο, στα χέρια των Σοβιετικών» προκαλούσε δικαιολογημένο τρόμο τόσο στον Σάχη όσο και στις ΗΠΑ. Το ενδεχόμενο το Ιράν να μετατραπεί σε κομμουνιστική χώρα μέσω του οποίου η ΕΣΣΔ θα έβγαινε στον Περσικό Κόλπο και θα έλεγχε τα πετρέλαια και τα στενά του Ορμούζ, σήμαινε την ολοκληρωτική ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων και του ψυχροπολεμικού σκηνικού. Οι ΗΠΑ προμηθεύουν το Ιράν με σύγχρονο στρατιωτικό εξοπλισμό και το θωρακίζουν με τον πέμπτο μεγαλύτερο στρατό παγκοσμίως. Εξίσου ως επικίνδυνος αξιολογείται ο Ιρακινός Σαντάμ Χουσεΐν και οι βλέψεις του στα πετρελαϊκά κοιτάσματα του ιρανικού Χουζεστάν που συνορεύει με τη χώρα του.
Η SAVAK ήταν επιφορτισμένη με την ευθύνη να εξασφαλίζει την εσωτερική ασφάλεια της χώρας, καταπνίγοντας κάθε παράγοντα αναταράξεων που μπορεί να υποκινούταν από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς (Κομμουνιστικό Κόμμα Τουντέχ, ισλαμικός κλήρος από τις θεολογικές σχολές του Ιράκ). Ωστόσο υπερέβη κατά πολύ τον ρόλο του απλού προστάτη και δρούσε εγκληματικά ακόμα και εις βάρος αθώων και ανυποψίαστων ανθρώπων. Εν ολίγοις προκαλούσε μεγαλύτερο εσωτερικό αναβρασμό στο Ιράν από ότι υποτίθεται ότι προλάμβανε, αμαυρώνοντας τη μοναρχία και προκαλώντας το μίσος του απλού κόσμου προς τον Σάχη. Ο έμπιστος υπουργός Εξωτερικών και μετέπειτα πρέσβης του Ιράν στις ΗΠΑ, Αρντεσίρ Ζαχεντί είχε μεταβιβάσει τις ανησυχίες του στον Σάχη ότι η SAVAK με αφορμή τους εορτασμούς της Περσέπολης το 1971, είχε συλλάβει χιλιάδες αθώους ανθρώπους προκειμένου να αποφύγει οποιοδήποτε επεισόδιο αναταραχής. Ο Σάχης απλώς σιώπησε.
Το πρώτο πετρελαϊκό εμπάργκο του ΟΠΕΚ, το 1973, ως αντίποινα για την υποστήριξη της Δύσης στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου του Γιόμ Κιπούρ μεταξύ Ισραήλ και Αράβων αλλά και η εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου τον επόμενο χρόνο, το 1974, προκάλεσαν παγκόσμια οικονομική κρίση. Η τιμή του πετρελαίου αυξήθηκε κολοσσιαία, της τάξεως του 217,25%, από 15,42 δολάρια το βαρέλι σε 48,92. Μερικά χρόνια αργότερα, η απόφαση αυτή των πετρελαιοπαραγωγών χώρων να αυξήσουν την τιμή του πετρελαίου, γύρισε μπούμερανγκ. Οι τιμές των εισαγόμενων αγαθών από τις δυτικές χώρες αυξήθηκαν και η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών στις χώρες του ΟΠΕΚ συρρικνώθηκε. Ακριβώς η ίδια κατάσταση παρατηρήθηκε και στο Ιράν. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας άρχισε να δυσανασχετεί με την ακρίβεια και να εξοργίζεται με τον πολυτελή βίο των διεφθαρμένων κυβερνητικών αξιωματούχων. Η οργή φούντωνε μέχρι που ξέσπασε με την Επανάσταση του 1979. Συγχρόνως, ο ισλαμικός κλήρος και οι παραδοσιακοί σύμμαχοι του, οι έμποροι του παζαριού, προσβεβλημένοι από το δυτικότροπο lifestyle που προωθούσε ο Σάχης, την επίσημη αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ και τις φιλικές σχέσεις με τη Δύση που εκλάμβαναν ως υποδούλωση, συμμετείχαν δυναμικά στις διαδηλώσεις και κατάφεραν να ηγηθούν της ετερόκλητης φύσης του κινήματος.
Ο Σάχης εγκατέλειψε το Ιράν αλλά όσα από τα στελέχη του καθεστώτος του δεν πρόλαβαν να φύγουν, δεν γλίτωσαν το εκτελεστικό απόσπασμα. Οι επαναστάτες δεν χρειάστηκε να αναζητήσουν πολλά από αυτά τα στελέχη. Τους βρήκαν μέσα στη φυλακή. Ο Σάχης προκειμένου να κατευνάσει τη λαϊκή οργή, συνέλαβε αρκετά μέλη της SAVAK, πρώην υπουργούς και αξιωματούχους του. Μια προσπάθεια εξυγίανσης και απόδοσης δικαιοσύνης, την τελευταία στιγμή. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και το πρώην δεξί του χέρι, ο επί δεκαετίας πρωθυπουργός του, Χοβεϊντά.
Μέσα στους πρώτους μήνες αφότου καταλύθηκε το καθεστώς, οι εκτελέσεις υπολογίζονταν στις πέντε χιλιάδες εβδομαδιαίως. Αργότερα, όταν ο Σάχης βρισκόταν εξορία στις Μπαχάμες, η κόρη του στρατηγού Πακραβάν του έστειλε ένα γράμμα με το οποίο ξευτέλιζε τον πρώην Μεγαλειότατο, κατηγορώντας τον πως ενώ οι επαναστάτες εκτελούσαν στην Τεχεράνη τον πατέρα της και τα λοιπά στελέχη της μοναρχίας, εκείνος έκανε τα μπάνια του στις Μπαχάμες.
Αίγυπτος, Μαρόκο, Μεξικό, ΗΠΑ, Μπαχάμες, Παναμάς και ξανά Αίγυπτος. Κανένα κράτος δεν δίνει άσυλο στον Σάχη και την αυτοκράτειρα Φαράχ, φοβούμενοι αντίποινα από τον Χομεϊνί. Όλο αυτό το διάστημα ο Σάχης πάσχει από καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο. Έχει χάσει βάρος και φαίνεται τραγικά αδύναμος.
Αφήνει την τελευταία του πνοή στο Κάιρο, στις 27 Ιουλίου 1980. Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Σαντάτ, επιστήθιος φίλος του Σάχη τον κήδεψε με τιμές αρχηγού κράτους. Η σύζυγος του Αυγύπτιου Προέδρου Ζεχάν Σαντάτ αργότερα στα απομνημονεύματα της έγραψε πως η κηδεία του Σάχη ήταν η πιο εντυπωσιακή που είχαν δει ποτέ στην Αίγυπτο, με πλήθος λουλουδιών και εμβατηρίων.
Αναπαύεται στο τέμενος Ελ Ριφαΐ και κάθε χρόνο στην επιμνημόσυνη τελετή συγκεντρώνονται φιλομοναρχικοί Ιρανοί για να τον τιμήσουν. Πριν από 5 χρόνια μια Ιρανή από το Τέξας, παρακολούθησε το μνημόσυνο ενώ είχε φέρει μαζί της την τέφρα μιας φίλης της Ιρανής από τις ΗΠΑ. Τελευταία επιθυμία της φίλης της, ήταν να πετάξουν την τέφρα της στον Νείλο ποταμό για να βρίσκεται κοντά στον βασιλιά της.
σχόλια