«Δεν μπορείς να μάθεις σε ένα γέρικο σκυλί καινούργια κόλπα» είναι μια φράση που χρησιμοποιούν οι μακρινοί μας φίλοι Αμερικάνοι θέλοντας να πουν πως είναι πολύ δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο να μάθεις σε κάποιον νέες δεξιότητες ή να του αλλάξεις τις συνήθειες και τον χαρακτήρα.
Παραδόξως δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με αυτή την αμερικάνικη φράση στην κυριολεξία της. Είναι σχεδόν ακατόρθωτο να αλλάξεις συνήθειες στους ανθρώπους σκέφτομαι, πόσο μάλλον σ' έναν σκύλο.
Θυμάμαι πως όταν μπήκε ο πατέρας μου στο σπίτι κρατώντας μία μεγάλη κούτα τρέξαμε όλοι επάνω του. Ξέραμε ήδη τι είχε μέσα αλλά όταν είδαμε εκείνο το μικρό, χνουδωτό αθώο κουταβάκι τρελαθήκαμε. Αρχίσαμε να τσιρίζουμε όλοι μαζί. Ταυτόχρονα.
Εμείς από την χαρά μας και η μητέρα μου από την υστερία γιατί όταν ήταν πολύ μικρή, την είχε δαγκώσει κάποιο αδέσποτο σκυλί και της είχε αφήσει ψυχολογικό τραύμα.
Ξεκινήσαμε λοιπόν όλοι μαζί, πλην της μητέρας, με ζήλο να την εκπαιδεύουμε. Και το κάναμε όλοι μαζί, ταυτοχρόνως. «Σάσα κάνε αυτό», «Κάτσε κάτω», «Μην κατουράς εκεί», «Μην τρως από το φαΐ μου», «Κατέβα από το ταβάνι», «Κάνε κωλοτούμπα». Τελικά από όλα αυτά μόνο την κωλοτούμπα καταφέραμε να της μάθουμε, την οποία και εκτελεί με απόλυτη επιτυχία, διαρκώς και ασταμάτητα.
Οι σκύλοι είναι πανέξυπνα και προσαρμοστικά ζώα και αν εμείς αλλάξουμε, κατανοήσουμε τι δεν κάναμε καλά ή που υστερούσε ο σκύλος μας, τότε οι πιθανότητες να αλλάξουμε τις συνήθειες του αυξάνονται θετικά, αρκεί να το προσπαθήσουμε.
Η Σάσα ήταν πάντα ένα κοινωνικό, παιχνιδιάρικο και υπομονετικό σκυλί, εμείς από την άλλη ήμασταν πολλοί και ανυπόμονοι. Άλλα της έλεγα εγώ το πρωί, άλλα τα αδέρφια μου το μεσημέρι, άλλα οι γονείς μου το βράδυ.
Τα χρόνια περάσανε, η Σάσα μεγάλωσε, εμείς σκορπιστήκαμε και έμεινε πια παρέα με ένα μόνο αφεντικό. Την μάνα μου. Κάθε μέρα λοιπόν που την έβγαζε την καθιερωμένη της βόλτα την ώρα που πλησίαζε κάποιο μικρό παιδί ή άλλο σκυλί, λόγω του ασυναίσθητου φόβου που είχε μην της επιτεθούν, τη τράβαγε μακριά.
Έτσι άρχισε και η Σάσα σταδιακά να αποκτά το αίσθημα του φόβου και της ανασφάλειας με αποτέλεσμα να δαγκώνει όποιον περαστικό ή ξένο προσπαθήσει να την χαϊδέψει. Απέκτησε ένα χαρακτήρα αρκετά κλειστό και εχθρικό προς τους αγνώστους και σταμάτησε να μας ακούει.
Πλέον είναι δέκα χρονών, αρκετά μεγάλη σε σκυλίσια χρόνια. Παραμένει παιχνιδιάρα, γλυκούλα και υπομονετική αλλά έχει πλέον αποκτήσει για τα καλά δύο τρομερές και αμετάκλητες συνήθειες: κάνει κωλοτούμπες και δαγκώνει.
Θέλοντας να μάθω αν υπάρχει κάποιος τρόπος να την εκπαιδεύσω ή αν όντως είναι αδύνατον να διορθώσεις τις παγιωμένες συνήθειες ενός ηλικιωμένου σκύλου, έψαξα στο ίντερνετ και βρήκα, προς καλή μου τύχη, τον έμπειρο εκπαιδευτή σκύλων Βασίλη Μπορομπόκα και ιδρυτή του συστήματος εκπαίδευσης, Happy Dogs στην Ελλάδα.
Με έκπληξη ανακάλυψα πως ήταν ο πρώτος στην χώρα μας που εκπαίδευσε, το 2011, ένα γλυκύτατο λαμπραντόρ, την Sugar, ώστε να ανιχνεύει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και να προλαμβάνει τυχόν υπογλυκαιμικά επεισόδια.
«Κοίτα να δεις! Υπάρχει ελπίδα, ακόμα και για σένα» γυρίζω και λέω με ενθουσιασμό στη Σάσα καθώς προσγειωνόταν από την 38η κωλοτούμπα της.
Βρήκα τα στοιχεία του και επικοινώνησα αμέσως. Είχα άπειρες ερωτήσεις να του κάνω και εκείνος άπειρη υπομονή να μου απαντήσει, λογικό αν σκεφτείς την δουλειά που κάνει.
Το πρώτο πράμα που ήθελα να μάθω είναι αν όντως είναι εφικτό να μάθουμε σε ένα σκυλί να λειτουργεί διαφορετικά μετά από τόσα χρόνια. «Ναι είναι!» μου απάντησε αμέσως.
«Αρκεί να ξέρουμε τι πρέπει να αλλάξουμε, πώς πρέπει να το αλλάξουμε και γιατί. Πρέπει να μας είναι ξεκάθαρο τι πρέπει να βελτιώσουμε. Εντολές; Συμπεριφορά; Δικά μας λάθη; Πρόγραμμα βόλτας; Διαφορετική προσέγγιση των μελών της οικογένειας απέναντι στο σκύλο;», λέει.
«Όλα αυτά μαζί» σκέφτομαι από μέσα μου και το ηθικό μου ξαναπέφτει.
«Αν καθορίσουμε πρώτα τι πρέπει να αλλάξουμε, περνάμε στο πως. Συνήθως με ένα σωστό πρόγραμμα βασισμένο στην υπομονή και την επιβράβευση. Δεν γίνεται να πιέσεις έναν σκύλο δέκα ετών. Πρέπει να περάσει πρώτα μια περίοδο honeymoon, όπως συνηθίζω να λέω, με τον εκπαιδευτή του.
Επίσης ο δάσκαλος πρέπει να είναι έμπειρος, υπομονετικός και να σκέφτεται πως απέναντι του έχει έναν έξυπνο σκύλο ο οποίος διαρκώς τον σκανάρει» συμπληρώνει. «Τέλεια, δεν διαθέτουμε τίποτα από όλα αυτά» απαντώ με το ηθικό πια τελείως κατεστραμμένο.
«Ξέρετε όταν προσπαθούμε να αλλάξουμε συνήθειες χρόνων χρειάζεται προσοχή ώστε η μετάβαση να γίνει ομαλά. Δεν θα πω πως είναι εύκολο, είναι όμως εφικτό». Του ζητάω να μου αναφέρει περιπτώσεις που του έχουν τύχει.
«Προσωπικά πολλοί μαθητές μου με έχουν εκπλήξει. Δεν περίμενα πως θα άλλαζαν τόσο γρήγορα παγιωμένες συμπεριφορές. Με έχουν διαψεύσει ευχάριστα καθώς είδα να μετακινούνται με τις μεθόδους μου αλλά και την συμβολή των ιδιοκτητών τους προς το καλύτερο.
Και δεν μιλώ για «εύκολα σκυλιά». Μιλώ για σκύλους που είχαν θέματα συμπεριφοράς. Φέτος για παράδειγμα ένας από τους καλύτερους μαθητές μου είναι ένας ημίαιαμος 5.5 ετών, ο Λάζαρος.
Θα σας πω με απόλυτη ειλικρίνεια πως δεν περίμενα τέτοια εξέλιξη, καθώς είχε περάσει αφάνταστα δύσκολα ως αδέσποτος και είχε αρκετά θέματα. Δεν θα αναφέρω αναλυτικά τι είχε περάσει πέντε χρόνια στους δρόμους γιατί θα μιλάω μέχρι αύριο.
Η βοήθεια των ιδιοκτητών του, της Σύνθιας και του Γιώργου, το πλάνο μας και η επιμονή απέδωσαν και με το παραπάνω. Είμαι υπερήφανος και πανευτυχής για αυτή την εκπαίδευση».
Όταν τον ρωτάω αν μπορεί ο καθένας μας να εκπαιδεύσει το σκυλί του ή μόνο επαγγελματίας μπορεί να τα καταφέρει μου απαντάει με απόλυτη ειλικρίνεια. «Οι σκύλοι και ειδικότερα οι ηλικιωμένοι χρειάζονται υπομονή, αγάπη και σωστή προσέγγιση.
Για δύσκολες περιπτώσεις, για σκύλους που οι συμβουλές φίλων και γνωστών απέτυχαν, τότε ναι, πρέπει να στραφούμε σε κάποιον επαγγελματία. Δυστυχώς οι περισσότεροι περιμένουν να φτάσουν μέχρι εκεί που δεν πάει άλλο για να στραφούν σε εκπαιδευτή.
Γιατί λέω δυστυχώς; Διότι η εκπαίδευση είναι μια χαρούμενη, γόνιμη και ευχάριστη διαδικασία και όχι η τελευταία ευκαιρία του σκύλου μας. Πολλοί καλώντας έναν εκπαιδευτή αποποιούνται τις ευθύνες τους και δεν βλέπουν το δικό τους μερίδιο. Δεν το λέω για να τους κατηγορήσω, απλώς θα βοηθούσε αν δεν περίμεναν τόσο πολύ.
Θα βοηθούσε τους ίδιους, τον σκύλο και όλη την διαδικασία». Γυρίζω να κοιτάξω τη Σάσα που είναι ξαπλωμένη στο πάτωμα και με μισόκλειστα μάτια γλείφει τη μουσούδα της. «Πόσο διαφορετικά και καλύτερα να αισθανόταν άραγε αν είχαμε διαχειριστεί την εκπαίδευση της πιο ώριμα και υπεύθυνα;» αναλογίζομαι.
«Ποια είναι τα λάθη που κάνουμε συνήθως στην εκπαίδευση;» τον ρωτάω. «Δεν σκεφτόμαστε τι δεν θα μας αρέσει σε μερικά χρόνια. Βλέπουμε μόνο τις πρώτες χαρούμενες και γλυκές μέρες. H άποψη μου είναι πως τα περισσότερα λάθη των σκύλων προκύπτουν λόγω: α)ηλικίας, β)κακού πλάνου βόλτας, γ)αντιφάσεων στο τι ζητάμε» μου εξηγεί.
«Δεν δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο στον σκύλο ώστε να μάθει την εντολή. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται "χρόνος επεξεργασίας" και είναι σημαντικό αλλά και καθοριστικό να έχουμε την υπομονή για να αποτυπώσει αυτό που θέλουμε.
Ξεκινάμε την εκπαίδευση και επειδή βαριόμαστε, θυμώσαμε, δεν μας βγαίνει ο χρόνος ή δεν τα "πιάνει" με τη μια ο σκύλος τα παρατάμε» συμπληρώνει με μια ξεκάθαρη μπηχτή και δικαιολογημένα με κάνει να αισθάνομαι αρκετά ένοχη.
«Δεν δίνουμε βάση στην κοινωνικοποίηση του σκύλου. Οι γνωριμίες με το περιβάλλον (ανθρώπους, σκύλους, αντικείμενα) διαμορφώνουν σημαντικά το χαρακτήρα του και τον βοηθούν να αποκτήσει αυτοπεποίθηση.
Έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις χωρίς πρώτα να έχουμε ζυγίσει την ηλικία, το χαρακτήρα, τις γνώσεις, τις εμπειρίες ή χωρίς καλά-καλά να τον έχουμε διδάξει. Μαλώνουμε τον σκύλο όταν αντιληφθούμε τη ζημιά, δηλαδή εκ των υστέρων.
Δυστυχώς αυτή η μέθοδος δε βοηθά, προσπαθείτε να "συλλαμβάνετε" επ' αυτοφώρω τον σκύλο. Οι σκύλοι όταν διορθώνονται ή επιβραβεύονται on-time τα πάνε εξαιρετικά».
Φέρνω με λύπη στην μνήμη μου όλες εκείνες τις φορές που έβαλα τις φωνές στην Σάσα, που την έβγαλα στην αυλή για να την τιμωρήσω και που την απείλησα πως θα φάει ξυλιές με την εφημερίδα, αν δεν αλλάξει συμπεριφορά.
«Αυτό που σαν γενική αρχή οφείλουμε να κάνουμε είναι να είμαστε σωστοί και δίκαιοι μαζί τους. Να τους βγάζουμε βόλτες, να τους δίνουμε απλόχερα αγάπη και να τους οριοθετούμε όπου χρειάζεται» με συμβουλεύει ο εκπαιδευτής και με κάνει να σκέφτομαι πόσα πράματα θα πρέπει να αλλάξω πρώτα εγώ στη συμπεριφορά μου ώστε να δω αλλαγές και στο σκυλί.
Σταδιακά με το να αρχίσω να την φέρνω σε επαφή με ήσυχα σκυλιά, να την βγάζω μικρές βόλτες για να ξεκουράζεται ψυχολογικά, να παίρνω λιχουδιές μαζί μου, να την παρακολουθώ και να μη μιλάω στο κινητό, να του μάθω μερικές νέες εντολές ώστε να μπορώ να ελέγχω τη συμπεριφορά του, να τροποποιήσω με λίγα λόγια την δικιά μου καθημερινότητα.
«Ξέρετε, η πλειοψηφία των πελατών μου, ανεξαρτήτως ηλικίας σκύλου, καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα «Βασίλη, εμείς την θέλαμε περισσότερο την εκπαίδευση από ότι ο σκύλος τελικά» χαριτολογεί.
Αντιλαμβάνομαι πώς όλη αυτή η διαδικασία είναι αρκετά ζόρικη και απαιτεί πολύ προσωπικό χρόνο τον οποίο δεν είμαι σίγουρη αν μπορώ να διαθέσω. Δίπλα μου συνεχίζει να βρίσκεται σωριασμένη στο πάτωμα με κλειστά μάτια η Σάσα. Ανασαίνει βαριά και έχει απλώσει τα πόδια της κοντά στα δικά μου.
Την κοιτώ και η εικόνα της από τότε που ήταν μια μικρή αθώα, εύπλαστη, χνουδόμπαλα μου έρχεται στο μυαλό. Τότε που υπήρχε η δυνατότητα να της μάθω πώς να εμπιστεύεται και να δέχεται τον έξω κόσμο. Τότε που μπορούσα με λίγη υπομονή παραπάνω να την κάνω να αισθάνεται ασφάλεια και όχι φόβο δημιουργώντας γερές βάσεις.
«Οι σκύλοι είναι πανέξυπνα και προσαρμοστικά ζώα και αν εμείς αλλάξουμε, κατανοήσουμε τι δεν κάναμε καλά ή που υστερούσε ο σκύλος μας, τότε οι πιθανότητες να αλλάξουμε τις συνήθειες του αυξάνονται θετικά, αρκεί να το προσπαθήσουμε.
Αξίζει να το δοκιμάσουμε και δεν το λέω σαν εκπαιδευτής, μιλάω σαν φιλόζωος που έχω την ευθύνη να δώσω στον σκύλο μου όσο καλύτερα, χαρούμενα, γεμάτα και ποιοτικότερα χρόνια μπορώ. Ο σκύλος, μην το ξεχνάτε, έχει μόνο εμάς» είναι τα τελευταία λόγια του κ. Μπορομπόκα.
Η σκέψη ότι μπορώ αναλαμβάνοντας τις ευθύνες μου να θέσω εκ νέου τις βάσεις ώστε να αποκτήσει η Σάσα ποιοτικότερη και πιο χαρούμενη ζωή με νέες, καλύτερες συνήθειες και μεγαλύτερη ασφάλεια, ακόμα και αν έχουν περάσει αρκετά τα χρόνια, με κάνει να αναθεωρήσω εκείνη την καταδικαστική αμερικάνικη φράση και να της αφιερώσω όλη την προσοχή που χρειάζεται.
Και ποιος ξέρει; Mπορεί τελικά στην προσπάθεια μου να αλλάξω έστω και λίγο το γέρικο σκυλί προς το καλύτερο, να καταφέρει να με αλλάξει εκείνο πολύ περισσότερο.
σχόλια