Η χαρά του Χαρίτωνα δεν κρυβόταν όταν μας υποδέχτηκε στο Fat Cat Spraystore στου Ψυρρή - το πολυαναμενόμενο βιβλίο του για την ιστορία του ελληνικού γκράφιτι είχε μόλις έρθει από το τυπογραφείο. Ο Χαρίτωνας Τσαμαντάκης, ο οποίος ασχολείται με το γκράφιτι από πιτσιρικάς, πάλευε να το εκδώσει μόνος του τα τελευταία επτά χρόνια. Τελικά, τα κατάφερε και ο πρώτος τόμος, από το 1984 ως το 1994, κυκλοφορεί πλέον από τις εκδόσεις futura σε μια πολύ όμορφη έκδοση, έχοντας ένα λιτό εξώφυλλο από σκληρό χαρτόνι με ανάγλυφο ένα μπουκάλι σπρέι. Στις 160 σελίδες του μπορείς να βρεις πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό από εκείνη την εποχή και συνεντεύξεις από τους πρώτους γκραφιτάδες. Οι λάτρεις της τέχνης του γκράφιτι θα απολαύσουν την κάθε του σελίδα και θα έχουν στη συλλογή τους ένα διαχρονικό αρχείο. Ξεκινάει με μια διακριτική εισαγωγή του Χαρίτωνα σχετικά με την προσωπική του εμπειρία και συνεχίζει με την πιο ιστορική και επιστημονική προσέγγιση του Ορέστη Πάγκαλου, ο οποίος επιμελήθηκε την έκδοση.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ο πρώτος τόμος, γιατί το αρχικό πλάνο ήταν να εκδοθεί η ιστορία του ελληνικού γκράφιτι από 1984 μέχρι το 2000, την εποχή δηλαδή πριν από το κινητό και το Ίντερνετ. Λόγω οικονομικών δυσκολιών και έλλειψης χρηματοδοτών, ο Χαρίτωνας αποφάσισε να το εκδώσει σε τέσσερις τόμους. «Όταν μου ήρθε η ιδέα, δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα μου έπαιρνε επτά χρόνια. Όλο το υλικό το μάζεψα μέσα σε δύο χρόνια και ήμασταν έτοιμοι να το στήσουμε, αλλά ήρθε η κρίση και όλα πάγωσαν. Όμως, δεν το έβαλα κάτω. Προέρχομαι από τον χώρο του γκράφιτι και το αγαπώ πολύ. Ήθελα να δημιουργήσω ένα αρχείο για μας και για τις επόμενες γενιές. Με αποκαλούσαν γραφικό γιατί κάθε χρόνο έλεγα ότι θα κυκλοφορήσει, αλλά τελικά δεν τα κατάφερνα. Όλο κάτι πήγαινε στραβά. Προσπαθούσα να μαζέψω τα λεφτά με φεστιβάλ, πάρτι, βάζοντας από την τσέπη μου. Βοήθησαν και πολύ οι προπληρωμές, υπήρχαν άνθρωποι που πίστεψαν στο βιβλίο πριν καν το δουν. Όταν το είδα πρώτη φορά μπροστά μου, έβαλα τα κλάματα» λέει και περιεργάζεται με καμάρι το βιβλίο.
Ήταν πολύ έντονο το συναίσθημα να βλέπω τύπους που έμοιαζαν με τον Γαρδέλη από το "Ρόδα τσάντα και κοπάνα" να χορεύουν break dance στην πλατεία Συντάγματος και να βάφουν με σπρέι σε απομονωμένες περιοχές και εγκαταλελειμμένα κτίρια για να μην τους πιάσουν.
Ο αρχικός τόμος είναι αφιερωμένος στα πρώτα χρόνια του γκράφιτι στην Ελλάδα, μια εποχή που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν καν ότι υπήρχε το γκράφιτι, από το 1984 ως το 1994. Στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στην Καβάλα και στη Δράμα τα αλάνια της εποχής που χόρευαν break dance έβλεπαν φωτογραφίες σε περιοδικά από τη Νέα Υόρκη. Τα b-boys πόζαραν και στον τοίχο πίσω τους είχαν ζωγραφισμένα κάτι βελάκια με σπρέι. «Πρέπει κι εμείς να το κάνουμε» έλεγαν και κάπως έτσι ξεκίνησαν. Έπαιρναν ό,τι σπρέι κυκλοφορούσε τότε στην αγορά ?του αυτοκινήτου ήταν το πιο συνηθισμένο? και έβαφαν. «Ο αρχικός σκοπός του βιβλίου ήταν να αποδείξω ποιοι είναι οι πραγματικοί old school-άδες του ελληνικού γκράφιτι» λέει ο Χαρίτωνας. «Όσοι ξεκινήσαμε να βάφουμε το 1995, τώρα αποκαλούμαστε old school-άδες, αλλά δεν είμαστε. Κανείς δεν ήξερε ότι τη δεκαετία του 1980 υπήρχαν παιδιά που έβαφαν και ουσιαστικά είναι και αυτοί που το ξεκίνησαν. Για να βρω το φωτογραφικό υλικό, τους αναζήτησα και ήταν μεγάλη η χαρά μου που τους γνώρισα. Οι περισσότεροι είναι τώρα οικογενειάρχες, με απλές, καθημερινές δουλειές και δεν έχουν καμία σχέση με το γκράφιτι. Το χαίρονται αυτό που συμβαίνει τώρα στην πόλη και ζηλεύουν λίγο γιατί αυτοί τότε έβαφαν με σπρέι αυτοκινήτου, ενώ τώρα υπάρχουν ειδικά σπρέι, βαλβίδες, μαγαζιά, τα πάντα».
Πολλοί ιστορικοί τέχνης έχουν πλησιάσει τον Χαρίτωνα για να το αγοράσουν γιατί το υλικό που έχει συλλέξει είναι δυσεύρετο και φωτίζει τις απαρχές του ελληνικού γκράφιτι. «Το καλό σε αυτούς τους κύκλους είναι ότι πάντα υπάρχει κάποιος που έχει το ψώνιο με τη φωτογραφία. Όταν άρχισα να μαζεύω το υλικό, δεν το πίστευα» λέει. «Ήταν πολύ έντονο το συναίσθημα να βλέπω τύπους που έμοιαζαν με τον Γαρδέλη από το "Ρόδα τσάντα και κοπάνα" να χορεύουν break dance στην πλατεία Συντάγματος και να βάφουν με σπρέι σε απομονωμένες περιοχές και εγκαταλελειμμένα κτίρια για να μην τους πιάσουν».
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι περισσότεροι από τους πρώτους γκραφιτάδες σταμάτησαν να βάφουν και για μερικά χρόνια το γκράφιτι στην Ελλάδα ελαττώθηκε πολύ. Το μεγάλο «μπαμ» έγινε πάλι το 1995 με τους TXC και τη χιπ-χοπ μουσική. Το κίνημα τότε έγινε πιο μαζικό από ποτέ και στην Αθήνα υπάρχουν ακόμη σημεία όπου μπορείς να βρεις γκράφιτι από τότε. Οι επόμενοι τρεις τόμοι της ιστορίας του ελληνικού γκράφιτι θα είναι αφιερωμένοι σ' εκείνη την εποχή. «Το υλικό υπάρχει και είμαστε έτοιμοι να το στήσουμε, αλλά λείπει η χρηματοδότηση. Ελπίζουμε να τα καταφέρουμε από τις πωλήσεις του πρώτου και ίσως με τη βοήθεια κάποιου χορηγού που θα δεχτεί να μας στηρίξει. Αυτήν τη φορά πιστεύω ότι δεν θα μου πάρει επτά χρόνια». Το βιβλίο θα διατίθεται σε κεντρικα βιβλιοπωλεια σε όλη την Ελλάδα, στο Fat Cat spraystore στο Μοναστηράκι και στα γραφεία των εκδόσεων futura στα Eξάρχεια.
Info:
Η παρουσίαση του βιβλίου «Η ιστορία του γκράφιτι στην Ελλάδα» θα γίνει την Πέμπτη 14/04, στις 17:00, στο Fat Cat Spraystore, Πιττάκη 6, στο Μοναστηράκι.
