Όσο πιστός και καλοπροαίρετος κι αν είναι κάποιος, όσο κι αν μεγάλωσε με τις εικόνες της Μητέρας Τερέζας γενναιόδωρα μοιρασμένες από τα ντοκιμαντέρ της Κρατικής, το 2016, παραμονές της αγιοποίησης της από το Βατικανό, μια κάπως βέβηλη σκέψη του θα τρέχει πίσω από τον Κρίστοφερ Χίτσενς.
Αν ο δημοσιογράφος πίστευε στον Θεό, κι αν ζούσε σήμερα για να δει έναν από τους βασικούς στόχους της κριτικής και των ερευνών του να περιβάλλεται και επισήμως από το Βατικανό με τον πέπλο της αγιοσύνης, τι θα σκεφτόταν; Αλλά δεν πίστευε. Και δεν θα μάθουμε ποτέ, όσο κι αν είναι γοητευτικό το να τον φανταστείς μέσα στα πλήθη των επευφημούντων χριστιανών – σε Ρώμη και Καλκούτα – να μορφάζει απογοητευμένος για την εξέλιξη.
Τι πρέπει να κάνει, όμως, κάποιος για να αγιοποιηθεί; Αρκεί η φαινομενικά ανιδιοτελής, πολύχρονη προσφορά και ένα μάρκετινγκ καλοσύνης, αγάπης και άκρας ταπείνωσης, για να εξασφαλίσει μια θέση, όχι μόνο στον Παράδεισο, αλλά κάπου πιο βολικά, στις συνειδήσεις δισεκατομμυρίων ανθρώπων, που έχουν ανάγκη να πιστέψουν στο σύγχρονο θαύμα;
Τι έλαβε υπ’ όψιν του το Βατικανό, της άπλετης πρόσβασης σε γνώση, τεχνολογία και ακαδημαϊκή πληροφόρηση και σχεδόν 20 χρόνια μετά τον θάνατο της Agnesë Gonxhe Bojaxhiu αποφάσισε ότι η αγιοσύνη της ανήκει; Οι διαδικασίες είχαν ξεκινήσει ήδη από το 2003 και τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β’. Χρειαζόταν ένα διαπιστωμένο θαύμα και αυτό ήταν η αβέβαιη μαρτυρία μίας νεαρής γυναίκας από τη Βεγγάλη. Η Μόνικα Μπεσρά ισχυριζόταν ότι δέσμες φωτός πλαισίωσαν μια φωτογραφία της Μητέρας Τερέζας που είχε στο σπίτι της και ενώ διένυε μία επίπονη περίοδο προβλημάτων υγείας.
Ο επόμενος ισχυρισμός της Μπεσρά, ήταν ότι έπασχε από καρκίνο και από την εμπειρία που βίωσε, εξαφανίστηκαν οι καρκινικοί όγκοι. Τότε το Βατικανό είχε προτιμήσει αυτή την εκδοχή και όχι εκείνη του γιατρού της, Ραντζάν Μουσταφί, που υποστήριξε ότι η 35χρονη υπέφερε από μία σειρά από κύστες (και όχι καρκινώματα), που υποχώρησαν μετά από 9μηνη θεραπεία με συμβατικά φάρμακα… Οι διαδικασίες πάγωσαν, η Μητέρα Τερέζα ανακηρύχθηκε τότε Οσία, μέχρι φέτος, που πιστοποιήθηκε από ομάδα εμπειρογνωμόνων του Βατικανού και το δεύτερο απαιτούμενο θαύμα: ένας άντρας από τη Βραζιλία, με πολλαπλούς καρκινικούς όγκους, θεραπεύθηκε από τη Χάρη της.
Όπως αναφέρει, στο μνημειώδες πλέον άρθρο του “Mommie Dearest”, o Κρίστοφερ Χίτσενς, αποκαλώντας την Μητέρα Τερέζα «θρησκόληπτη» και «απατεώνισσα», εδώ το πραγματικά παράξενο είναι η βιασύνη και η επιμονή του Βατικανού να προχωρήσει στην αγιοποίηση αυτής της γυναίκας.
«Σύμφωνα με μία αδιάψευστη μαρτυρία στην ιταλική εφημερίδα L'EcodiBergamo, ο Γραμματέας του Κράτους του Βατικανού είχε αποστείλει επιστολή σε μια σειρά από γεμάτους επιρροή καρδιναλίους, προκειμένου να επισπεύσουν τις διαδικασίες για την αγιοποίηση της Μητέρας Τερέζας. Η ξεκάθαρη πρόθεση του Πάπα ήταν να ολοκληρωθούν άμεσα οι απαιτούμενες διαδικασίες, προκειμένου να ηγηθεί της τελετής αγιοποίησης όσο ήταν ακόμη ο ζωντανός», έγραφε τότε ο Χίτσενς.
Ωστόσο, δεν ήταν μόνο ο Χίτσενς με τα ντοκιμαντέρ, τις έρευνες, τα βιβλία του και την ενοχλητική για πολλούς ρητορική της αθεΐας του. Τον δικό του δρόμο είχαν βαδίσει κι άλλοι, δημοσιογράφοι και αρχικά καλόπιστοι εθελοντές, ακολουθώντας κατά πόδας την πολυσυζητημένη φιλάνθρωπη διαδρομή της «Αγίας των Φτωχών», τις συναντήσεις και τους στενούς – κάποτε εξαρτημένους – δεσμούς της με δικτάτορες και αμφιλεγόμενες πολιτικές προσωπικότητες, με ηγέτες του καπιταλιστικού συστήματος και της διαχείρισης των νημάτων της παγκόσμιας οικονομικής ιστορίας.
Στις 22 Αυγούστου του 2005, ο δημοσιογράφος του “Channel 5”, Donal MacIntyre δημοσιεύει στο ηλεκτρονικό περιοδικό Νewstatesman.com μία έρευνα με τίτλο «Η άθλια αλήθεια πίσω από την κληρονομιά της Μητέρας Τερέζας» και δεν είναι τίποτε άλλο από το οδοιπορικό του στα ορφανοτροφεία της λατρεμένης του Βατικανού και συγκεκριμένα στο ορφανοτροφείο “Daya Dan”. O ίδιος είχε εξασφαλίσει πρόσβαση σε αυτό, αφού πρώτα δηλώθηκε ως εθελοντής, μαζί με άλλους, ανθρώπους της προσφοράς και πεπεισμένους για το ανιδιοτελές έργο της Μητέρας Τερέζας, απ’ όλο τον κόσμο: Ιταλοί, Σουηδοί, Αμερικανοί, Βρετανοί έτοιμοι να λιώσουν στα πόδια τους, προκειμένου να κρατήσουν καθαρά και υγιή τα ορφανά εκείνης της τρώγλης στην καρδιά της Καλκούτας.
O MacIntyre θα μείνει για μία εβδομάδα στο ορφανοτροφείο για να καταγράψει τη βρωμιά, το στοίβαγμα δεκάδων παιδιών σε έναν θάλαμο και σε λιγοστά κρεβάτια, την ανυπαρξία νερού και φαγητού, την παρασκευή φαρμάκων με γυμνά χέρια, ανάμεσα σε ακαθαρσίες και τρελαμένους από την εξάντληση εθελοντές. Τα παιδιά και ειδικά αυτά που έπασχαν από διανοητική καθυστέρηση δένονταν στα κρεβάτια τους με λουριά και οι τοίχοι για χρόνια άβαφτοι και βρώμικοι κοσμούνταν μόνο από τις φωτογραφίες της «Μητέρας Όλων», μιας γυναίκας που, όπως ανέφερε στα ρεπορτάζ και τα ντοκιμαντέρ του είχε τολμήσει να τοποθετήσει τον εαυτό της σχεδόν σε θέση ισοϋψή με την Παναγία…
Ο δημοσιογράφος Ian O’ Doherty από την εφημερίδα “Irish Independent” η εθελόντρια Mary Loudon και ομάδα γιατρών, μεταξύ των οποίων και ο Robin Fox, επίσης είχαν πολλά να αποκαλύψουν για τις κλινικές της Μητέρας Τερέζας στην Καλκούτα, εκεί που μία βελόνα ένεσης αντιστοιχούσε σε δεκάδες ασθενείς, εκεί που οι ιατρικές πρακτικές μύριζαν μεσαίωνα και πόνο και εκεί που αυτές οι συνθήκες, αντιμετωπίζονταν με μότο χριστιανικού ασκητισμού: «Υποφέρετε. Αυτό σημαίνει ότι ο Ιησούς σας φιλά και η Χάρη του ακουμπά το σώμα σας»…
Η Loudon, όμως, που ως εθελόντρια είχε διαβεί ανάμεσα στον πόνο που αποθηκευόταν στις κλινικές της Μητέρας Τερέζας είχε απολύτως διαφορετική άποψη. Σοκαρισμένη, μετά την επιστροφή της, έγραφε: «Εκεί, όλοι οι πάσχοντες είναι με ξυρισμένα κεφάλια. Παλιά ή άχρηστα νοσοκομειακά φορεία χρησιμοποιούνται ως κρεβάτια. Δεν υπάρχουν καρέκλες. Δεν υπάρχουν παυσίπονα. Η ιατρική περίθαλψη προσφέρεται με πρωτόγονους τρόπους. Αν και υπάρχουν τεράστια χρηματικά ποσά, οι δαπάνες ακόμη και για τα στοιχειώδη, σχεδόν απαγορεύονται. Αντίθετα, η επίκληση της φτώχιας και της εξαθλίωσης λαμβάνει χώρα για να προκληθεί οίκτος και ακόμη μεγαλύτερη κινητοποίηση για δωρεές. Δεν υπάρχει θέρμανση στους θαλάμους ούτε τον χειμώνα. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί ασθενείς, καθώς και μοναχές να υποφέρουν από φυματίωση».
Στους χώρους αυτούς που ο McIntyre είχε χαρακτηρίσει κάτι «λίγο καλύτερο από έναν υπόνομο», οι εικόνες που κοσμούν τους τοίχους είναι πολύ πιο φλύαρες απ’ οποιοδήποτε δημοσιογράφο ή εθελοντή: στα ορφανοτροφεία, τα γηροκομεία, τις κλινικές και τα ιδρύματα της οι τοίχοι είναι ντυμένοι με τη μορφή της. Όχι με χαρούμενες ζωγραφιές παιδιών, όπως θα περίμενε κανείς σε ιδρύματα για ανήλικα, όχι με απεικονίσεις που αρμόζουν σε ιδρύματα χριστιανικής προσφοράς και αλληλεγγύης, αλλά με γιγαντιαίες δικές της εικόνες, από ταξίδια και συναντήσεις της με ισχυρούς του κόσμου, ένα ξεκάθαρο σημειολογικό κρεσέντο της εικόνας που η ίδια είχε για τον εαυτό της και είχε περάσει και στους μισθοφόρους της, αλλά και στα εκατομμύρια κόσμου που είχαν πειστεί για την ανιδιοτέλεια, την ταπεινότητα και την προσφορά της.
Όλα αυτά και ενώ οι έρευνες είχαν ακολουθήσει και τη διαδρομή των διασυνδέσεων της με το βρώμικο χρήμα και ανθρώπους του πλούτου, με κατηγορίες υπεξαιρέσεων και ξεπλύματος να σκάνε στην ποδιά της με τον ίδιο παφλασμό δωρεών από δικτάτορες της Αφρικής και της Βόρειας Αμερικής και αμερικανούς μεγαλο-απατεώνες. Η σχέση με τον δικτάτορα της Αϊτής Jean – Claude Duvalier, τον αυτοαποκαλούμενο ημίθεο και μάγο του βουντού (!), όσο κι αν περιβλήθηκε με την παραβολή του Ιησού που συναναστρεφόταν πόρνες, παραβατικούς και δολοφόνους, ποτέ δεν αιτιολογήθηκε επαρκώς, κυρίως για ποσά των υπεξαιρέσεων από τα ταμεία της χώρας του, που τέθηκαν στη διάθεση της.
Η στωικότητα της και το πνεύμα συγχώρεσης δεν ήταν επίσης αρκετά για να δικαιολογήσουν τη στάση της απέναντι στον τραπεζίτη Τσαρλς Κίτινγκ, που τελικά βρέθηκε ενώπιον της αμερικανικής δικαιοσύνης και ενώ από την ακροαματική διαδικασία προέκυψε πλέον ότι μεταξύ άλλων ξεπλυμάτων είχε παραχωρήσει στη Μητέρα Τερέζα ποσό μεγαλύτερο του 1 εκ. δολαρίων. Το ποσό αυτό δεν επιστράφηκε ποτέ, ακόμη κι όταν η «Αγία των Φτωχών» κλήθηκε από την εισαγγελία να πράξει τα δέοντα και ηθικά.
«Οι πλούσιοι έχουν έλλειμμα συνείδησης και αγαπούν να αντισταθμίζουν αυτή την έλλειψη στέλνοντας της χρήματα», είχε γράψει εν πλήρη συνειδήσει ο Χίτσενς. Και φυσικά είχε δίκιο.
Η ίδια με το ίδιο καλοσυνάτο και πράο ύφος διακήρυττε τη συγχώρεση, την αγάπη και την αλήθεια του πόνου που φτάνει στους ανθρώπους ως δώρο Θεού. Στον «Άγγελο της Κόλασης», το άλλο ντοκιμαντέρ του Χίτσενς για το πραγματικό πρόσωπο και έργο της Μητέρας Τερέζας, αναφέρεται η εμμονική, οπισθοδρομική προσήλωση της, στη μαθητεία του πόνου και της εγκράτειας, με τις καλόγριες του τάγματος της κατάφτωχες να ζητιανεύουν φαγητό και τις σχεδόν κομπογιαννίτικες απόψεις της για την επιστήμη, τις ασθένειες, την άμβλωση και τις ανθρώπινες σχέσεις να ακούγονται πλατιά σε ευρύτατο κοινό και να μην ανοίγει ρουθούνι.
Όσοι δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν το 1979 με την προσγείωση του Νόμπελ Ειρήνης στα χέρια της, βίωναν πραγματικό ψυχικό πόνο, κάθε φορά που η Μητέρα Τερέζα άρθρωνε απαντήσεις σε σοβαρές ερωτήσεις, κατά τη διάρκεια όλων των χρόνων που ακολούθησαν. Με την υπερέκθεση του «φιλάνθρωπου έργου» της στα φώτα της δημοσιότητας και την περιβολή της σεπτής εικόνας της στα media, σταδιακά η κρούστα σύγχρονης απτής αγιοσύνης είχε αρχίσει να ραγίζει.
Επικριτές της όπως ο Michael Hakeem πριν από χρόνια είχε επισημάνει τη σκληροπυρηνική φονταμενταλιστική βιοθεωρία που διέτρεχε κάθε κύτταρο της Μητέρας Τερέζας, ένα είδος αυθυποβολής με τρομακτική επιρροή στα πλήθη «που αντιμετώπιζε τον πόνο, την ταλαιπωρία και την απόγνωση ως την ωραιότερη εκδήλωση ταύτισης με το μαρτύριο του Ιησού στον Σταυρό».
Ακόμη και έτσι, όμως, το πλέγμα ισχυρού marketing διατηρήθηκε γύρω από τη μορφή της μέχρι το βαθύ γήρας, όπου τη βρήκε ο θάνατος: τα άρθρα του Χίτσενς είχαν προκαλέσει θόρυβο, είχαν κινήσει το ενδιαφέρον, είχαν βάλει συναδέλφους του και εθελοντές στη διαδικασία της αναζήτησης, είχαν βγάλει σκελετούς από τη ντουλάπα δεν επηρέασαν όμως το τάμα του Βατικανού προς το πρόσωπο της.
Σήμερα, που αγιοποιείται, εκείνος δεν υπάρχει πια, νικημένος από τον τιμωρό καρκίνο –κατά την σεπτή άποψη της, πάντα – ήδη από το 2011.
«Αν ακολουθηθεί το παράδειγμα της, ακόμη πιο πολλοί οι φτωχοί και οι ασθενείς του κόσμου. Ήταν μία φανατισμένη, μία φονταμενταλίστρια και απατεώνισσα και μια εκκλησία που επισήμως προστατεύει αυτούς που κακοποιούν τους αθώους, μας δίνει ακόμη ένα ξεκάθαρο σημάδι της πραγματικής της θέσης απέναντι σε ηθικά και δεοντολογικά ζητήματα», κατέληγε το ιστορικό άρθρο του.
Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του, το ίδιο αυτό άρθρο δεν σηκώνει την παραμικρή επικαιροποίηση. Όμως, - για να μιλήσουμε – βιβλικά, ο διάβολος είναι με το μέρος του ελαττώματος. Δεν καταλαβαίνει ούτε από επιστήμη, ούτε από έρευνα – όπως αυτή που εκπόνησε πριν από 3 χρόνια ομάδα ιστορικών του Πανεπιστημίου της Οττάβα, για το πραγματικό ποιόν της σημερινής αγίας.
Για την ιστορία, η μελέτη του Serge Larivée, της Genevieve Chenard και της Carole Sénéchal εστίαζε με ντοκουμέντα στο επιδραστικό μάνατζμεντ και στις εξαιρετικές δημόσιες σχέσεις που το Βατικανό ενορχήστρωσε και έθεσε την υπηρεσία αυτής της μικροσκοπικής, πρακτικά αγράμματης γυναίκας, δημιουργώντας ένα κοσμο-είδωλο ικανό να προσηλυτίζει και να παρακινεί κόσμο προς τον δρόμο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ακόμη και μετά το τέλος της ζωής της. Επί ματαίω, βεβαίως, και απ’ ότι αποδεικνύεται με τη σημερινή ανακήρυξη της σε Αγία.
Κόντρα στην αγαπημένη ρήση του Λίνκολν, μπορείς να κοροϊδέψεις πολύ κόσμο, για πολύ καιρό, αρκεί να έχεις τους υπηρέτες του δόγματος με το μέρος σου.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 3.9.2016
