Από τα μέσα του 20ού αιώνα, οπότε η γυναίκα, ηθελημένα ή αναγκαστικά, εισήλθε στον εργασιακό στίβο, οι προτεραιότητές της άλλαξαν.
Παλαιότερα, πρώτο της μέλημα ήταν να κάνει οικογένεια και παιδιά.
Αυτό άλλαξε από τη στιγμή που άρχισε να εργάζεται. Μαζί με την εργασία αυξήθηκαν και οι απαιτήσεις. Στην ατζέντα της μπήκαν οι βασικές σπουδές, τα μεταπτυχιακά και η μαγική λέξη «καριέρα». Το όνειρο της οικογένειας μπήκε σε δεύτερη μοίρα και πριν το καταλάβει άρχισε να την κυριεύει ο φόβος ότι μπορεί και να μην προλάβει...
Το ίδιο άγχος, ίσως και μεγαλύτερο, νιώθουν οι γυναίκες οι οποίες, πριν ακόμη γίνουν μητέρες, έρχονται αντιμέτωπες με κάποιας μορφής κακοήθεια και υποβάλλονται σε θεραπείες που, μέχρι πρότινος, θεωρούνταν αποτρεπτικός παράγοντας για την προσπάθεια τεκνοποίησης. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν, βέβαια, και οι άνδρες.
Είναι γνωστό ότι η γονιμότητα έχει χρονικά όρια και ότι οι ογκολογικές θεραπείες προκαλούν βλάβη στη λειτουργία των ωοθηκών και στη γονιμότητα.
Στις γυναίκες η θεραπεία κατά του καρκίνου μπορεί, ανάλογα με την ηλικία και το πρόγραμμα της θεραπείας, να οδηγήσει σε πρόωρη απώλεια της ωοθηκικής λειτουργίας και συνεπώς σε πρόωρη κλιμακτήριο σε ποσοστό 40%-80%. Το πόσο θα επιβαρυνθούν οι γονάδες εξαρτάται από την ηλικία, την κυτταροστατική ουσία που χρησιμοποιείται και το εκάστοτε πρόγραμμα θεραπείας ή την ακτινοθεραπεία. Στους άνδρες η χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μηδενική ή ανεπαρκή παραγωγή κυττάρων σπέρματος, καθώς και σε διαταραχή της παραγωγής ορμονών.
Αυτά τα πολύ σοβαρά προβλήματα μπορούν πλέον να αντιμετωπιστούν, αφού με την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης η γονιμότητα είναι εφικτή παρά τις αντικαρκινικές θεραπείες, με τη λήψη προληπτικών μέτρων. Για παράδειγμα, οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους με τη χρήση αποτελεσματικών πρωτοκόλλων διέγερσης των ωοθηκών πριν από τη χημειοθεραπεία ή και την ακτινοθεραπεία, την κατάψυξη των εμβρύων ή των ωαρίων τους με πολύ υψηλά ποσοστά επιβίωσης μετά την απόψυξη ή μέσω κατάψυξης του ωοθηκικού ιστού τους.
Η εφαρμογή της νέας τεχνικής στην κατάψυξη των ωαρίων και εμβρύων, η τεχνική της «υαλοποίησης» ή vitrification, έχει δώσει νέες δυνατότητες στη διατήρηση της γονιμότητας της γυναίκας. Με τη χρήση αυτής της τεχνικής τα κατεψυγμένα ωάρια έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα φρέσκα ωράρια. Από το 2013, κατά την ASRM (Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής), θεωρείται ασφαλής και αποτελεσματική. Έτσι, μια γυναίκα μπορεί να διατηρήσει τη γονιμότητά της «παγώνοντας» τον χρόνο και να μεταφέρει ή να επιλέξει τη χρονική στιγμή που θα γίνει μητέρα.
Εναλλακτικές λύσεις πριν από την έναρξη αντικαρκινικής θεραπείας:
Για τις γυναίκες:
- Κατάψυξη ωαρίων
- Κατάψυξη ωοθηκικού ιστού
- Εξωσωματική γονιμοποίηση και κατάψυξη εμβρύων
- Ιατρική θεραπεία με τη χρήση GnRH αναλόγων
Για τους άνδρες:
- Κατάψυξη σπέρματος
- Αναρρόφηση ιστού όρχεων και κατάψυξη
- Εξωσωματική γονιμοποίηση και κατάψυξη εμβρύων
Μετά τη θεραπεία για την αντιμετώπιση του καρκίνου η πρώτη δράση είναι να εξεταστεί η γονιμότητα και στη συνέχεια να καθοριστεί ποια θεραπεία απαιτείται και ποιες είναι οι διαθέσιμες επιλογές. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να αξιολογηθεί η γονιμότητα μετά τη θεραπεία του καρκίνου είναι με τη μέτρηση των επιπέδων των ορμονών στο αίμα (FSH, οιστραδιόλη, προγεστερόνη και Antimullerian Hormone). Ένας υπέρηχος των ωοθηκών μπορεί επίσης να είναι χρήσιμος.
Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν –ακόμη και όταν τους χτυπά το πρόβλημα την πόρτα− ότι υπάρχουν αυτές οι δυνατότητες, κάτι το οποίο κάνει ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη συνεργασίας των ογκολόγων με τους γυναικολόγους που έχουν εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αλλά και σωστής ενημέρωσης των ασθενών.
Την άγνοια και ελλιπή ενημέρωση των περισσότερων γυναικών για τις λύσεις που προσφέρει σήμερα η επιστήμη σε αυτό τον τομέα καταδεικνύουν και πρόσφατες μελέτες. Μια διαδικτυακή έρευνα για τη γονιμότητα και τον καρκίνο του μαστού, στην οποία συμμετείχαν 657 γυναίκες κάτω των 40 ετών (δημοσιεύτηκε στο Medscape), έδειξε ότι μία στις δύο γυναίκες (57%) που είχε νοσήσει και θεραπευτεί ανησυχούσε για τη γονιμότητά της στο μέλλον. Μάλιστα, ένα άλλο στοιχείο δείχνει ότι οι 3 στις 10 γυναίκες έβαλαν πιο ψηλά τη δυνατότητά τους να γίνουν μητέρες από την υγεία τους, αφού εξέφρασαν την επιθυμία να προχωρήσουν με μια λιγότερο τοξική θεραπεία για να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, ακόμα κι αν υπήρχε αυξημένος κίνδυνος υποτροπής της νόσου.
Πολύ σημαντικό, πάντως, είναι το στοιχείο που δείχνει ότι η μία στις δύο γυναίκες αισθάνθηκε πιο ήρεμη και πιο σίγουρη γι' αυτό το θέμα μετά από τη συζήτηση που είχε με γιατρούς.
Συμπερασματικά, η συζήτηση των ασθενών με τους γιατρούς τους, καθώς και η συνεργασία μεταξύ των ογκολόγων και των γυναικολόγων με εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι υψίστης σημασίας, αφού μπορεί να προσφέρουν λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν εκατομμύρια γυναίκες.
