Η γαλλική εβδομάδα IV
Η συμβολική της κρεμάλας
...ή της γκιγιοτίνας στη γαλλική εκδοχή
Ο γάλλος φιλόσοφος Alain Brossat θυμίζει πάνω σε ποιά κομμένα κεφάλια θεμελιώθηκε η Δημοκρατία
*
Το 'χασαν τελείως (το κεφάλι τους)
Alain Brossat
Lundimatin#172, 03.01 2019
*
Σχετικά με τις διώξεις που ασκήθηκαν κατά τριών κίτρινων γιλέκων που κατηγορούνται ότι αποκεφάλισαν τον πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Τρία κίτρινα γιλέκα τέθηκαν υπό κράτηση στην Ανγκουλέμ μετά από έρευνα που διέταξε η Εισαγγελία. Θεωρούνται ύποπτοι για συμμετοχή σε σκηνοθετημένο αποκεφαλισμό του Μακρόν κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης που οργανώθηκε στις 21 Δεκεμβρίου και δηλώθηκε όλως τυπικά στη νομαρχία. Κατηγορούνται για "δημόσια πρόκληση διάπραξης εγκλήματος" και "προσβολή προσώπου που εκπροσωπεί την δημόσια αρχή". Η νομάρχης του νομού των Σαράντ που ήταν η πρώτη που σήμανε την επίθεση, κατήγγειλε "γεγονότα που πλήττουν σοβαρά τόσο το πρόσωπο όσο και το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας". 'Επειτα ο Edouard Philippe [ο γάλλος πρωθυπουργός -σ.σ.] πήρε την σκυτάλη, τουιτάροντας.
Για να μην γίνει μισή δουλειά, δημοσιογράφοι του τοπικού Τύπου που είχαν αναφερθεί σ' αυτό το μίνι-γεγονός κλήθηκαν στην αστυνομία ως "εμπλεκόμενοι μάρτυρες" -αν καταλάβαμε καλά, το γεγονός και μόνο ότι "κάλυψαν" την εν λόγω ενέργεια τους καθιστά αντικειμενικά συνεργούς αυτού του υποτιθέμενου αδικήματος.
'Ολοι αυτοί, δημόσιοι λειτουργοί, δικαστές, κυβερνήτες, μπάτσοι, δημοσιογραφίσκοι (κλπ.) που επωμίστηκαν την καταστολή και τον στιγματισμό της αναζωογονητικής αυτής σκηνοθεσίας, αξίζει να κληθούν με τη σειρά τους για μια σοβαρή επίκληση, όχι στο νόμο αλλά στη στοιχειώδη ιστορική γνώση.
Πρώτη γενική παρατήρηση: η εκτέλεση ομοιωμάτων κυβερνώντων, όποιοι κι αν είναι αυτοί, στη διάρκεια δημόσιων εκδηλώσεων ή στις πορείες, είναι, στο πλαίσιο του καθεστώτος της 5ης Δημοκρατίας, μία παράδοση, σχεδόν μία ρουτίνα. Γενικά, οι μισητοί πολιτικοί υπεύθυνοι, για διάφορους, αλλά συνήθως πολύ βάσιμους λόγους, περιφέρονται κρεμασμένοι από την αρχή ως το τέλος της διαδήλωσης, στα στιβαρά χέρια κάποιου συνδικαλιστή, που δεν φαίνεται ωστόσο για καννίβαλος ή για αιμοδιψής. Μόνο οι ηλίθιοι, με πατέντα ή όχι, είναι αυτοί που δεν γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια κρεμάλα, μία γκιγιοτίνα από χαρτόνι (ένα ομοίωμα) και μια αληθινή. Και θα ήταν καλό να μας εξηγήσουν ως προς τι ένα σημαίνον πρόσωπο κρεμασμένο είναι πιο ανώδυνο από έναν αρχηγό κράτους με κεφάλι κομμένο.
Δεύτερη παρατήρηση: στο παραδοσιακό καθεστώς των ποινών, στη Γαλλία και την Αγγλία ιδίως, ο θάνατος δια αγχόνης είναι αυτός που η βασιλική εξουσία και οι εκτελεστές των ποταπών της έργων προορίζουν για τους κοινούς θνητούς, το λαό, την πλέμπα -μέχρι και στα μέσα του 19ου αι. σύμφωνα με το κλασικό βιβλίο του E. P. Thompson, Η διαμόρφωση της αγγλικής εργατικής τάξης, με τη σωρεία των αμέτρητων απαγχονισμών, που συνόδευαν μια προσπάθεια αντιμετώπισης των παρανομιών και των ταραχών. Ο θάνατος με αποκεφαλισμό, αντίθετα, είναι ο ευγενής θάνατος -ένας τρόπος αποκλειστικά για τους ευγενείς, τους γαλαζοαίματους που προσέβαλαν τον βασιλιά ή συνομώτησαν εναντίον του.
Η "πρωταρχική σκηνή" στην οποία αναφέρεται εμμέσως πλην σαφώς η απομίμηση της Ανγκουλέμ, είναι βέβαια η θανάτωση του Κάρολου Α', στις 30 Ιανουαρίου 1649, που σηματοδοτεί συμβολικά το τέλος της απόλυτης μοναρχίας στην Αγγλία και την προσωρινή έλευση της Δημοκρατίας, υπό τον Oliver Cromwell. Κανείς δεν αγνοεί πως το γεγονός αυτό αποτελεί στην ευρωπαϊκή ιστορία μία εναρκτήρια στιγμή για την λαϊκή κυριαρχία.
Το συμβολικό του αντίστοιχο, στη γαλλική ιστορία, είναι φυσικά η θανάτωση του Λουδοβίκου 16ου, επίσης με αποκεφαλισμό, ένα γεγονός για το οποίο φιλόσοφοι τόσο αμελητέοι όσο ο Jacques Rancière ή ο Alain Badiou έδειξαν πως ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την έλευση αυτού του νέου πολιτικού καθεστώτος που είναι γνωστό με το όνομα δημοκρατία. Δεν υφίσταται έλευση της εποχής του πολίτη χωρίς βίαια ρήξη με την εποχή του Παλαιού Καθεστώτος, μια ρήξη που θα παραμείνει για πάντα ως ανεξίτηλη εικόνα μέσα από την τελετή αυτή όπου το σώμα του βασιλιά κόπηκε στα δύο.
Θα ζοριζόμασταν πολύ έτσι και προσπαθούσαμε να φρεσκάρουμε τη μνήμη των ανόητων που μας κυβερνούν και όλων των μηχανισμών που τους περιβάλλουν με αυτές τις κοινοτυπίες -αλλά φαίνεται πως ζούμε στην εποχή όπου η ηλιθιότητα των αρχηγών και των 'Υψιστων Πολιτών φτάνει σε τέτοια επίπεδα που καμία υπενθύμιση της στοιχειώδους δημοκρατικής κουλτούρας δεν είναι αρκετή.
Αυτό που καταδεικνύει η σκηνοθεσία της Ανγκουλέμ είναι πολύ ξεκάθαρο: την έντονη επιστροφή, στο φαντασιακό του οργισμένου λαού, της συμβολικής του Παλαιού Καθεστώτος, της αόριστης, αλλά επίμονης έννοιας ενός είδους απολυταρχίας που επανέρχεται στα κρυφά κάτω από τον μανδύα ένος ξέπνεου δημοκρατικού καθεστώτος. Δεν είναι τυχαίο που η κινητοποίηση των κίτρινων γιλέκων πήρε πρώτα αφορμή από τους δυσβάσταχτους φόρους της όποιας μορφής -μια παλιά συνηθισμένη αφορμή Παλαιού Καθεστώτος, που είχε κάποτε αναλυθεί από τον Boris Porchnev και στη συνέχεια από τον Foucault. Η τελετή, περισσότερο χαρούμενη και αγωνιστική (ένα είδος καρναβαλιού) παρά αιμοσταγής και κανιβαλιστική, της θανάτωσης ενός χάρτινου τυράνου, του μικρού πουδραρισμένου μονάρχη χαμένου μέσα στην ανωτερότητά του και το παλάτι του των Ηλυσίων έρχεται να τονίσει, από την πλευρά της λαϊκής πρωτοβουλίας- τη νέο-μοναρχική εκτροπή του προεδρικού καθεστώτος. Είναι κατά βάθος ένος άλλος τρόπος να μας θυμίσει πως το κίνημα των κίτρινων γιλέκων δεν είναι παρά η φυγή στη Βαρέν [ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' και η Μαρία Αντουανέτα συνελήφθησαν στη Βαρέν όταν προσπάθησαν να διαφύγουν -σ.σ.] του Μακρόν του Α'. 'Εχουμε εδώ μία μόνο από τις εκδηλώσεις της ζωντάνιας του λαϊκού φαντασιακού που στρέφεται γύρω από το μοτίβο της επιστροφής στην μοναρχική μορφή, και με το ιδιοφυές "Ε, λοιπόν δώστε τους βιοκαύσιμα - υπογραφή Μπριζίτ Μακρόν" [κατά το "δώστε τους παντεσπάνι" που αποδίδεται -λανθασμένα- στην Μαρία Αντουανέτα - σ.σ.] που γράφτηκε πάνω σε ένα παριζιάνικο τοίχο στην αιχμή των γεγονότων του Δεκεμβρίου, μας δίνει ένα άλλο απτό σημάδι.
Θα βρεθεί ένας ή και περισσότεροι δικαστές για να καταδικαστούν οι τρεις της Ανγκουλέμ σε ποινές φυλάκισης, σε ποινές με αναστολή, σε πρόστιμα, σε υπενθυμίσεις του νόμου, δοκιμασίες (κλπ.);
Ναι, κατά πάσα πιθανότητα, και σύμφωνα με το πνεύμα των καιρών.
Το δυστύχημα είναι πως δεν θα βρεθεί κανείς, την ίδια στιγμή, για να αναγκάσει αυτούς τους αυστηρούς θεματοφύλακες της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης να κάνουν μια γερή επανάληψη του δημοκρατικού τους κατηχητικού. Είναι πολύ κρίμα: θα είχαν μάθει ότι όσο δεν κόβουμε τον βασιλιά στα δύο, θα παραμένουμε ακόμη και πάντα υπηκόοι κι αυτοί καταδικασμένοι να αγοράζουν τις θέσεις τους.
Alain Brossat
Μτφ. Σ.Σ.
Σε ένα προηγούμενο ποστ στο Αλμανάκ (03.06.2017), είχαμε παρουσιάσει το βιβλίο του Alain Brossat Η μεγάλη πολιτιστική αηδία με μια δική του συνέντευξη σε ένα γαλλικό σάιτ.
