Στη θορυβώδη λεωφόρο Αμαλίας, απέναντι από τον Εθνικό Κήπο, διασώζεται ένα από τα σημαντικότερα φιλολογικά σαλόνια της γενιάς του '30. Περνώντας την είσοδο της πολυκατοικίας που βρίσκεται στον αριθμό τέσσερα κι ανεβαίνοντας στον πέμπτο όροφο, ανακαλύπτεις την οικία Κατακουζηνού.
Από τα πρώτα λεπτά συνειδητοποιείς ότι απλώνεται μπροστά σου όλη η αστική Αθήνα των περασμένων δεκαετιών. Εδώ ο χρόνος κυλά διαφορετικά και οι χώροι του σπιτιού προσφέρονται για ένα ταξίδι στο παρελθόν.
Μια κατοικία που έχουν επισκεφθεί κατά καιρούς επιφανείς ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες και επιστήμονες, όπως ο Γιώργος Σεφέρης, ο Καμί, ο Φόκνερ, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Tériade, ο Ιονέσκο και ο Henri Cartier-Bresson.
Εδώ απήγγειλαν ποιήματά τους ο Γιώργος Σεφέρης και η Μυρτιώτισσα, εδώ διάβασε αποσπάσματα από τον «Μέγα Ανατολικό» ο Ανδρέας Εμπειρίκος, έπαιξε για πρώτη φορά στο παλιό πιάνο Steinway του σπιτιού τραγούδια από τον «Μεγάλο Ερωτικό» ο Μάνος Χατζιδάκις.
Ο Άγγελος Κατακουζηνός γεννήθηκε στη Λέσβο, ήταν νευρολόγος-ψυχίατρος, ιδρυτής του Ελληνογαλλικού Ινστιτούτου, της Ελληνογαλλικής Πνευματικής Ένωσης και της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.
Η σύζυγός του Λητώ γεννήθηκε στον Πειραιά και αγαπούσε πολύ τη λογοτεχνία. Παντρεύτηκαν τον Νοέμβρη του 1934 και υπήρξαν για σχεδόν πενήντα χρόνια δραστήρια μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας.
Το διαμέρισμα της λεωφόρου Αμαλίας ήταν η συνέχεια της πρώτης τους κατοικίας στην οδό Πινδάρου. Ακόμη και σήμερα, ύστερα από μεγάλη προσπάθεια, η συγκεκριμένη κατοικία αποτυπώνει έναν κόσμο καλλιέργειας, παιδείας και δημιουργίας, όπου οι τέχνες και τα γράμματα κατέχουν πρωταρχική θέση. Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα πολιτιστικό καταφύγιο, ένα σπίτι-μουσείο κι ένα καλλιτεχνικό σημείο συνάντησης.
Στο διαμέρισμα με ξεναγεί η κ. Σοφία Πελοποννησίου-Βασιλάκου, μουσειολόγος, μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού και επιμελήτρια της Οικίας Κατακουζηνού.
Όπως μου λέει η ίδια: «Εδώ απήγγειλαν ποιήματά τους ο Γιώργος Σεφέρης και η Μυρτιώτισσα, εδώ διάβασε αποσπάσματα από τον "Μέγα Ανατολικό" ο Ανδρέας Εμπειρίκος, έπαιξε για πρώτη φορά στο παλιό πιάνο Steinway του σπιτιού τραγούδια από τον "Μεγάλο Ερωτικό" ο Μάνος Χατζιδάκις.
»Tα έργα τέχνης, σχεδόν όλα, είναι δώρα από φίλους, όπως ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γεώργιος Γουναρόπουλος, ο Σπύρος Βασιλείου, η Θάλεια Φλωρά-Καραβία, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Mαρκ Σαγκάλ.
»Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τη συλλογή έργων τέχνης από εκπροσώπους της γενιάς του '30, όλα προσφορά στους Κατακουζηνούς από τους ίδιους τους καλλιτέχνες ως αντίδωρο για τη φροντίδα και της υποστήριξη που τους έδειχναν.
»Βλέπει, επίσης, βιβλία με αφιερώσεις, φωτογραφίες της εποχής και έπιπλα, π.χ. το γραφείο του Κατακουζηνού είμαι σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Στάμο Παπαδάκη (συνεργάτη του Le Corbusier).
»Ακόμα, διατηρήθηκαν όλα τα χαρακτηριστικά της εποχής, ακόμα και τα χρώματα στους τοίχους (διαλεγμένα από τον Γιάννη Τσαρούχη), με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας τόπος μνήμης στο κέντρο της Αθήνας».
Πράγματι, στα δωμάτια του διαμερίσματος εντυπωσιάζουν οι «εποχές» του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, τα έργα του Γιάννη Τσαρούχη, τα «φιλιά» του Γουναρόπουλου, το ψηφιδωτό με τη γοργόνα στο μπάνιο, φτιαγμένο από τον Σπύρο Βασιλείου, προσωπικά αντικείμενα αλλά και το έργο της Βικτώριας Καρβούνη, που παρουσιάζει το τελευταίο σημείωμα του Άγγελου Κατακουζηνού προς τη σύζυγό του, αντιγραμμένο από 150 διαφορετικά άτομα, ενώ δίπλα στα σημειώματα κρέμεται ένα φόρεμα της γυναίκας του Λητώς.
Ενώ παρατηρούμε τα σημειώματα και το φόρεμα στην ντουλάπα των Κατακουζηνών, ακούγεται ένα γαλλικό τραγούδι που μιλά για τη «ζωή που φεύγει».
Στη συνέχεια, πηγαίνουμε στο «πράσινο» δωμάτιο και στέκομαι σε μια αφίσα στην πόρτα που δείχνει ότι όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα το 1963, ο στρατηγός και Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Γαλλίας Charles de Gaulle ζήτησε να τον προϋπαντήσει ο Άγγελος Κατακουζηνός.
Αργότερα, η κ. Πελοποννησίου- Βασιλάκου μου λέει: «Τα χρόνια πέρασαν και μετά τον θάνατο του Άγγελου Κατακουζηνού το μαγευτικό διαμέρισμα της Αμαλίας 4 άρχισε να χάνει τη λάμψη του.
»Η κατάσταση επιδεινώθηκε ύστερα και από τον θάνατο της Λητώς Κατακουζηνού το 1997. Τα τελευταία 15 χρόνια έζησε χωρίς να έχει ούτε τη διάθεση ούτε την οικονομική άνεση να διατηρήσει την οικία.
»Η Λητώ, όμως, προτίμησε να στερηθεί υλικά πράγματα παρά να πουλήσει αυτήν ή τα υπάρχοντά της. Και θέλησε, σύμφωνα με τη διαθήκη της, να παραμείνει η οικία Κατακουζηνού ένας τόπος μνήμης και έμπνευσης για τις επόμενες γενιές».
Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε μια συνέντευξή του στο «Έθνος», όταν τον είχαν ρωτήσει ποιον θεωρεί «επιτυχημένο άνθρωπο», ο Άγγελος Κατακουζηνός είχε απαντήσει: «Μία είναι η συνταγή για την επιτυχία. Αφού χαράξεις τον δρόμο που έταξες στον εαυτό σου και που ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία σου, στον χαρακτήρα σου και στις ψυχοδιανοητικές σου ικανότητες, πρέπει να τον διαβείς χωρίς παρεκκλίσεις και παρεκτροπές και να προσπαθήσεις με όλες σου τις δυνάμεις να φτάσεις στο τέρμα που εσύ έχεις προκαθορίσει.
»Προσωπικά, είτε από ψυχική ιδιοσυστασία είτε από χαρακτήρα και αγωγή, πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μια δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή».
Όση ώρα περιπλανιέμαι στη γοητευτική κατοικία διαπιστώνω ότι σε κάθε γωνία του σπιτιού υπάρχει και μια νοσταλγική ιστορία, ενώ το μπαλκόνι με την υπέροχη θέα στον Εθνικό Κήπο, τη Βουλή και τον Υμηττό αποτελεί μία από τις τελευταίες στάσεις στο αθηναϊκό «Μουσείο της Αθωότητας».
«Η διαφορά με όσα περιέγραψε ο Ορχάν Παμούκ είναι ότι αυτό βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία αγάπης» προσθέτει η κ. Πελοποννησίου-Βασιλάκου. Βγαίνοντας ξανά στη λεωφόρο Αμαλίας και στην κανονικότητα της πόλης, διαπιστώνω έκπληκτος ότι σε τόσο μικρή απόσταση από την πλατεία Συντάγματος στέκει επιβλητικά ένας ανεκτίμητος χώρος αναμνήσεων.
