Atropa belladonna
Ευθαλεία, κοινώς μπελλαντόνα
Φυτρώνει στα σκιερά μέρη του Ολύμπου, του Παρνασσού και της Οίτης. Η μπελλαντόνα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Στο Μεσαίωνα οι μάγισσες την χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν τα μαγικά τους φίλτρα. Στα ελληνικά βουνά βγαίνει από μόνη της. Προτιμά τα αργιλώδη χώματα.
Πολλαπλασιάζεται με σπόρο στο τέλος του φθινοπώρου. Φυτρώνει μετά από 3 μήνες και κρατάει 3 χρόνια. Ψηλώνει μέχρι 1,5 μέτρο. Τα φύλλα της είναι πλατιά, μαλακά, σε σχήμα οβάλ. Το καλοκαίρι βγάζει λουλούδια, που έχουν σχήμα κουδουνιού. Είναι μαυροκόκκινα, υγρά και σαρκώδη. Ο καρπός της γίνεται κόκκινος και μετά γυαλιστερός μαύρος, σαν κεράσι. Η μπελλαντόνα μυρίζει άσχημα και είναι πολύ τοξική, ιδιαίτερα ο καρπός της. Η ατροπίνη που περιέχει την κάνει να έχει παραισθησιογόνες ιδιότητες.
Claviceps purpurea
Κλαβίτσεψ ο πορφυρός
Πρόκειται για ένα παρασιτικό μανιτάρι που προσβάλλει τα δημητριακά (σίκαλη, κριθάρι, σιτάρι και ορισμένα αγριόχορτα, όπως το κοινό paspalum ή το lolium temulentum, τη γνωστή ήρα). Το σκληρώτιο αυτού του μύκητα είναι η ερυσιβώδης όλυρα. Σκληρώτιο δεν είναι παρά μια ανθεκτική μορφή επιβίωσης του μανιταριού σ’ ένα ορισμένο στάδιο της ζωής του.
Η ερυσιβώδης όλυρα περιέχει μεγάλο αριθμό αλκαλοειδών, μεταξύ των οποίων και δύο που ευθύνονται για τις ψυχοτρόπες ιδιότητες του μανιταριού. Ένα από αυτά, η διαιθυλαμίδη του λυσεργικού οξέως, έγινε παγκόσμια γνωστή με την εργαστηριακή κωδική της ονομασία LSD-25, που της έδωσε ο Albert Hoffman, ο οποίος την ανακάλυψε.
Για τον Hoffman, το μανιτάρι Claviceps purpurea ήταν το μυστικό των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Οι αρχαίοι Έλληνες, υποστήριζε, κατάφεραν να απομονώσουν ένα ψυχοδηλωτικό, από την ερυσιβώδη όλυρα που αναπτυσσόταν πάνω στο σιτάρι ή κριθάρι στις καλλιέργειες στο φημισμένο Ράριο πεδίο.
Στο Μεσαίωνα, η ερυσιβώδης όλυρα προκάλεσε επιδημίες με χιλιάδες θύματα. Οι άνθρωποι που δοκίμαζαν μολυσμένο σικαλένιο ψωμί πάθαιναν δηλητηρίαση, γνωστή με το όνομα εργοτισμός. Ένα άλλο όνομα που της έδιναν ήταν iguis sacer (θεία φωτιά) ή φωτιά του Αγίου Αντωνίου, επειδή αυτός ήταν ο προστάτης άγιος ενός θρησκευτικού τάγματος που ιδρύθηκε με σκοπό τη φροντίδα των θυμάτων του εργοτισμού. (Η σχέση των οραμάτων του Αγίου Αντωνίου με τα ψυχοδηλωτικά οράματα είναι προφανής).
Papaver sommiferum
Μήκων ή υπνοφόρος, κοινώς παπαρούνα
Η μήκων η υπνοφόρος είναι η γνωστή παπαρούνα, από την οποία βγαίνει το όπιο. Η ονομασία έχει ελληνική προέλευση και σημαίνει χυμός (οπός). Η χρήση του οπίου είναι γνωστή από το 3000 π.χ. Γραπτές αναφορές για τη μήκωνα την υπνοφόρο υπάρχουν στον Ησίοδο και στον Όμηρο.
Στη Φαιστό έχει βρεθεί είδωλο που παριστάνει τη μινωική θεά σε κατάσταση έκστασης, με καρπούς (κωδίες) παπαρούνας να στολίζουν το κεφάλι της. Μάλιστα οι κωδίες παριστάνονται χαραγμένες, όπως γίνεται στην παραλαβή του οπίου. Η παπαρούνα καλλιεργείται στην Ασία, την Ινδία, την Τουρκία.
Στην Ελλάδα φυτρώνει από μόνη της σε λίγα μέρη της Βόρειας Ελλάδας. Τα φυτά ανθίζουν τον Απρίλιο ή Μάιο και οι κωδίες ωριμάζουν τον Ιούνιο. Ενόσω οι καρποί είναι πράσινοι χαράζονται, και ο χυμός που αναβλύζει έρχεται σε επαφή με τον αέρα και πήζει. Το χάραγμα του καρπού γίνεται τις απογευματινές ώρες και η συλλογή του χυμού, που έχει γίνει ρετσίνι, το επόμενο πρωί, πριν από την ανατολή του ήλιου.
Το όπιο περιέχει γύρω στα 30 αλκαλοειδή και το σπουδαιότερο από αυτά είναι η μορφίνη. Αυτή είναι ισχυρό αναλγητικό και παράλληλα εξαρτησιογόνο ναρκωτικό. Από τη μορφίνη παράγεται, ημισυνθετικά, η πέντε φορές ισχυρότερη ηρωίνη. Ένα άλλο παράγωγο του οπίου, η κωδεΐνη χρησιμοποιείται ως αντιβηχικό.
Datura Stramonium
Στραμώνιο
Αναφέρεται σε σανσκριτικά και κινέζικα κείμενα. Η χρήση του ήταν γνωστή από παλιά στους Ινδιάνους του Μεξικού και της Ν. Αμερικής, που ονόμαζαν το φυτό toloachi, δηλαδή θεϊκή νύστα. Στο Μεσαίωνα, οι γυναίκες που ασχολούνταν με μάγια έφτιαχναν με τη datura την «αλοιφή της μάγισσας» και με αυτήν άλειφαν τις μασχάλες τους και άλλα απόκρυφα μέρη του σώματος. Μετά καβαλίκευαν μια σκούπα, περιμένοντας να ταξιδέψουν. Το στραμώνιο φυτρώνει σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Προτιμά ζεστό κλίμα και ελαφρύ χώμα.
Πολλαπλασιάζεται με σπόρο την άνοιξη και ζει ένα χρόνο. Φτάνει το ένα μέτρο ύψος. Τα λουλούδια του είναι λευκά και έχουν το σχήμα της καμπάνας. Οι καρποί του είναι σφαιρικοί με πολλά αγκάθια στην επιφάνεια. Περιέχουν κιτρινωπούς σπόρους, που στη συνέχεια μαυρίζουν. Το στραμώνιο μυρίζει άσχημα, η γεύση του είναι πικρή και προκαλεί ναυτία.
Θεραπευτικά χρησιμοποιούνται τα φύλλα του, που ξεραίνονται και καπνίζονται, εναντίον του άσθματος. Θεωρείται πολύ ισχυρό και επικίνδυνο παραισθησιογόνο. Σε περίπτωση που κάποιος φάει ένα από τα λουλούδια του, νιώθει αμέσως αφόρητη δίψα, ζαλάδες και μετά από έγχρωμες ψευδαισθήσεις περνάει σε σπασμούς και σε κώμα, ενώ μπορεί ακόμα και να πεθάνει.
Hyoscyamus niger
Υοσκύαμος ο μέλας
Στην αρχαία Ελλάδα το ονόμαζαν «βότανο του Απόλλωνα». Για πρώτη φορά στην Ιστορία αναφέρεται σε βαβυλωνιακή πλάκα από άργιλο, της 3ης π.Χ. χιλιετηρίδος, ως αναλγητικό σε χαλασμένα δόντια. Ο Ξενοφών το αναφέρει ως ένα συνηθισμένο ποτό, γνωστό για τις μεθυστικές του ιδιότητες.
Φυτρώνει σχεδόν σ’ όλη την Ελλάδα. Φτάνει σε ύψος τα 60 εκατοστά και ζει μέχρι 2 χρόνια. Έχει βελούδινη όψη, τα φύλλα του είναι οβάλ, και τα λουλούδια του χρώμα βιολετί. Οι καρποί του μοιάζουν με κάψουλες και έχουν μέσα πολλούς γκρίζους σπόρους. Μαζεύεται τον Απρίλιο-Μάιο, πριν ανθίσει. Τα φύλλα του γίνονται σκόνη ή καπνίζονται. Ο υοσκύαμος είναι δυνατό καταπραϋντικό, με υπνωτικές ιδιότητες και αρκετά επικίνδυνο.
Ο Αππιανός στα «Ρωμαϊκά» του γράφει ότι οι Πομπηιανοί δηλητηριάσαν το στρατό του Καίσαρα ρίχνοντας μεγάλες ποσότητες υοσκύαμου στο ποτάμι δίπλα στο οποίο στρατοπέδευσαν οι αντίπαλοι τους. Στον «Άμλετ» το φάντασμα του πατέρα λέει, σε κάποια στιγμή, στον Άμλετ: «Ο θείος σου ήλθε κρυφά το απόγευμα που κοιμόμουνα και μου έσταξε στο αυτί, από ένα μπουκαλάκι, χυμό του καταραμένου υοσκύαμου».
Mandragora officinalis
Μανδραγόρας
Γνωστός από την αρχαιότητα για τις ευφορικές και τις παραισθησιογόνες ιδιότητές του. Οι αρχαίοι Έλληνες τον έτρωγαν ή τον ανακάτευαν με κρασί. Ο Ξενοφών αναφέρει ότι οι σκούροι ζουμεροί καρποί του παρομοιάζονταν με σταφύλια, τόσο για την εμφάνιση τους όσο για τις υπνωτικές τους ιδιότητες.
Υπάρχει η άποψη ότι στις γιορτές του Βάκχου στην Αθήνα και αργότερα στην Ρώμη οι συμμετέχοντες έρχονταν σε έκσταση με μανδραγόρα. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα, τον χρησιμοποιούσαν σε μαγικές τελετές και του αποδίδανε ιδιαίτερες αφροδισιακές και προστατευτικές ιδιότητες. Η ανθρωπόμορφη ρίζα του, έλεγαν, βγαίνει από τις κρεμάλες, επειδή βλασταίνει από το σπέρμα του κρεμασμένου, καθώς αυτό πετάγεται τη στιγμή του θανάτου.
Ο μανδραγόρας φυτρώνει στην Κρήτη, τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και σ’ ορισμένα νησιά. Ζει πολλά χρόνια. Τα φύλλα του είναι μακρουλά, με κυματιστή περιφέρεια. Δεν έχει σχεδόν καθόλου στέλεχος, με αποτέλεσμα τα φύλλα να βγαίνουν σχεδόν από τη βάση του. Τα λουλούδια του έχουν σχήμα καμπάνας και είναι διαφόρων χρωμάτων: λευκά, κόκκινα, μοβ και γαλάζια. Ο καρπός του μοιάζει με μήλο και έχει υπόγλυκη γεύση.
σχόλια