Πέτυχε ή όχι η νέα ανάπλαση της πλατείας Συντάγματος;

Η πλατεία Συντάγματος βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο της Αθήνας, απέναντι από τη σημερινή έδρα της Βουλής των Ελλήνων, και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πλατεία στη χώρα. Πρόκειται για το σημαντικότερο κομβικό σημείο του αστικού ιστού της πόλης, χιλιάδες πολίτες και επισκέπτες της πρωτεύουσας τη διασχίζουν καθημερινά. Να θυμίσουμε, επίσης, ότι η αρίθμηση των δρόμων της Αθήνας αλλά και ο υπολογισμός των χιλιομετρικών αποστάσεων σε όλη την Ελλάδα ξεκινούν από την πλατεία Συντάγματος. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα, για τα έργα ανάπλασης που αφορούσαν τη νέα όψη της κάτω πλευράς της πλατείας Συντάγματος υπήρξαν ποικίλες συζητήσεις σχετικά με το αν είναι επιτυχημένα ή όχι αλλά και αν τελικά βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και την κοινωνική συνοχή. Οι κατασκευαστικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν σε μια έκταση τριάμισι στρεμμάτων πυροδότησαν αντιδράσεις και δημιούργησαν πολλά ερωτηματικά ως προς τη λειτουργικότητα του αποτελέσματος. Είναι βιώσιμος ο ανασχεδιασμός του δημόσιου χώρου; Κατά πόσο αναβαθμίζεται αισθητικά η πλατεία με αυτόν; Καλύπτονται οι σύγχρονες ανάγκες με την αναμόρφωσή της;

Ο δήμος Αθηναίων παραθέτει τα δεδομένα του έργου και των παρεμβάσεων στην κάτω πλατεία Συντάγματος, επισημαίνοντας ότι διαθέτει μια εξαιρετική ομάδα ειδικών που παρέχει την πολύτιμη γνώση και εμπειρία της στη διαμόρφωση και αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου. Η συζήτηση περί αισθητικής εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό το στοιχείο της υποκειμενικότητας, ωστόσο όλες οι απόψεις που τίθενται στον δημόσιο διάλογο είναι σεβαστές.

— Γιατί αδυνατείτε να αναμορφώσετε καταλυτικά και προς όφελος όλων την εικόνα των περιπτέρων, τα οποία τελικά μοιάζουν περισσότερο με εμπορικά καταστήματα;

Η εικόνα τον νέων περιπτέρων, που αφορά οριζόντια όλη την πόλη και όχι μόνο το Σύνταγμα, θα αποτελέσει αντικείμενο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και διαβούλευσης. Το περίπτερο του εικοστού πρώτου αιώνα οφείλει να είναι τοπόσημο. Η αυθαίρετη κατάληψη κοινόχρηστου χώρου είναι ένα φαινόμενο που μας βασανίζει, είτε πρόκειται για περίπτερα, είτε για τραπεζοκαθίσματα, είτε για παρκαρισμένα οχήματα σε πεζόδρομους και πλατείες. Μέσω της Δημοτικής Αστυνομίας δίνουμε καθημερινή μάχη και εξαντλούμε την αυστηρότητα, όπου μπορούμε. Ειδικά για τα περίπτερα, από 1/1/22 έως και σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 451 εκθέσεις ελέγχου κατάληψης κοινόχρηστου χώρου, 241 εντολές άρσης και 20 επιχειρήσεις απομάκρυνσης από κλιμάκια της Διεύθυνσης Δημοτικής Αστυνομίας, με αρκετές από αυτές να αφορούν και τα περίπτερα της πλατείας Συντάγματος. Ειδικότερα, για την πλατεία Συντάγματος έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά 12 έλεγχοι, από τους οποίους έχουν προκύψει 4 εντολές άρσης αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστου χώρου. Επιπροσθέτως, έχουν πραγματοποιηθεί 4 επιχειρήσεις απομάκρυνσης αντικειμένων καθ’ υπέρβαση της άδειας κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.

— Ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν αφορά τον τρόπο σχεδιασμού του δημόσιου χώρου την περίοδο αυτή. Κυριαρχεί η αντίληψη ότι αναπλάσεις όπως αυτή γίνονται χωρίς ανοιχτούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, χωρίς δημόσιο διάλογο και χωρίς διαφάνεια. Τι απαντάτε;

Το έργο της κάτω πλατείας Συντάγματος υλοποίησε την επικαιροποιημένη αρχιτεκτονική μελέτη του 1ου βραβείου του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού της ΕΑΧΑ Α.Ε., ο οποίος ξεκίνησε το 1999. Συνεπώς, το συγκεκριμένο έργο είναι αποτέλεσμα αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Ταυτόχρονα, σε λίγες μέρες θα ξεκινήσουν οι εργασίες ανάπλασης της πλατείας Θεάτρου. Πρόκειται για μια μελέτη που επίσης απέσπασε το 1ο βραβείο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, τον οποίο διοργάνωσε η ΕΑΧΑ το 2010. Παράλληλα, συνεργαζόμαστε με τον νικητή του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανάπλαση του κέντρου της Αθήνας που διοργανώθηκε από την Ανάπλαση Α.Ε. το 2019. Η συνεργασία μας αφορά την ανάπλαση του κάτω τμήματος της Ερμού. Συγχρόνως, είμαστε σε επικοινωνία με τους νικητές του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού του 2019 που διοργανώθηκε από την ΕΤΑΔ για την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου του θεάτρου Λυκαβηττού. Στόχος μας είναι να καταφέρουμε να υλοποιήσουμε όσο περισσότερους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς μπορούμε. Αυτήν τη στιγμή, δύο πολύ σημαντικοί αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο ένας αφορά την αισθητική ενοποίηση των πεζοδρόμων στις γειτονιές Πλάκα - Μοναστηράκι και ο άλλος το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών που έχει χωροθετηθεί στην Ακαδημία Πλάτωνα.

Επίσης, με αφορμή την έναρξη κατασκευής της Γραμμής 4 του μετρό συνεννοηθήκαμε με το υπουργείο Υποδομών, την Αττικό Μετρό και την Ανάπλαση Α.Ε. και δεσμευτήκαμε μέσω ενός επίσημου μνημονίου να διεξάγουμε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς για το σύνολο των χώρων στους οποίους πρόκειται να κατασκευαστούν οι νέοι σταθμοί εντός του δήμου Αθηναίων. Οι διαγωνισμοί θα αφορούν τους σταθμούς της πλατείας Κυψέλης, της πλατείας Κολωνακίου, της πλατείας Εξαρχείων, των σταθμών Δικαστήρια, Αλεξάνδρα, Ακαδημία και Ευαγγελισμού. Είναι μια πρωτοβουλία που λάβαμε και θεωρούμε ότι θα αφήσει σημαντική παρακαταθήκη στην πόλη, καθώς δεν είχε προβλεφθεί κάτι σχετικό το 2017, όταν δημοπρατήθηκε το έργο από την προηγούμενη κυβέρνηση.

— Τι προβλέπεται να γίνει με τις γκρι πέργκολες; Γιατί μέχρι στιγμής μοιάζουν άχαρες.

Σήμερα στις πέργκολες βλέπουμε «το σπίτι χωρίς τα έπιπλα». Οι πέργκολες θα διευκολύνουν την οριοθέτηση των τραπεζοκαθισμάτων και το επόμενο διάστημα θα ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες εργασίες για να αναβαθμιστούν αισθητικά και λειτουργικά. Αυτό σημαίνει ότι θα τοποθετηθεί ειδικός φωτισμός αλλά και σύστημα σκίασης για να προστατεύονται οι καθήμενοι από τη βροχή και τον ήλιο. Επιπλέον, σε κάποια σημεία θα τοποθετηθούν ξύλινα διαχωριστικά-κλωστρά, μέσα από τα οποία θα αναδυθούν αναρριχώμενα φυτά, ενώ για την περιμετρική κάλυψη του χώρου των τραπεζοκαθισμάτων θα τοποθετηθούν διακριτικοί ανεμοφράκτες. Επίσης, όσον αφορά τα τραπεζοκαθίσματα, αυτά έχουν σχεδιαστεί και θα είναι ενιαία για όλα τα καταστήματα στο σημείο. Υπάρχει συνεννόηση τόσο με τους καταστηματάρχες όσο και με τους μελετητές του έργου, ώστε να είναι οργανωμένα σε έναν χώρο που δεν θα ενοχλεί την καθημερινή δραστηριότητα της πλατείας, προκειμένου να ενσωματωθούν ομαλά στον νέο σχεδιασμό.

— Πολλές αντιδράσεις εκφράστηκαν και για τα δέντρα, κάποια από τα οποία φαίνονται να έχουν ξεραθεί. Επίσης, τα καινούργια δενδρύλλια σε πόσα χρόνια θα είναι σε θέση να αναπτυχθούν πάνω από τις πέργκολες για να προσφέρουν την τόσο επιθυμητή σκίαση;

Στο Σύνταγμα έχουν φυτευτεί κουτσουπιές και γρεβιλέες και στα δέντρα αυτά δεν έχει παρατηρηθεί κάποιο πρόβλημα ξήρανσης. Από την αρχή η προσπάθειά μας ήταν να εξευρεθούν τα πλέον υγιή και μεγάλα δέντρα, ενώ για τη φύτευσή τους τοποθετήθηκαν ειδικά συστήματα στο υπόστρωμα που θα τα βοηθήσουν να αναπτυχθούν καλύτερα. Η κουτσουπιά είναι ένα μεσογειακό δέντρο που ήδη χρωματίζει αθηναϊκές γειτονιές. Είναι φυλλοβόλο δέντρο, που σημαίνει ότι το φθινόπωρο τα φύλλα του κιτρινίζουν και τον χειμώνα πέφτουν. Αυτό έχει αξία γιατί επιτρέπουν περισσότερη ηλιοφάνεια τους χειμερινούς μήνες και λιγότερη τους καλοκαιρινούς. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα χρειαστούν λίγα χρόνια για να φτάσουν σε ένα μέγεθος που επιθυμούμε. Οι γρεβιλέες που φυτεύτηκαν στις πλαϊνές σειρές της πλατείας αναπτύσσονται ακόμη πιο γρήγορα.

— Αρκετοί αναφέρονται και στην αποσπασματικότητα στον σχεδιασμό της πλατείας, λόγω της απουσίας μιας γενικότερης στόχευσης, με τη χρήση των υλικών, λόγου χάρη: γιατί μάρμαρο σε μια πόλη που ταλαιπωρείται από τις υψηλές θερμοκρασίες; Πώς έγινε η επιλογή;

Ο σχεδιασμός της κάτω πλατείας που υλοποιείται σήμερα αποτελεί μέρος της αρχιτεκτονικής λύσης που είχε κερδίσει τον διαγωνισμό του 1999 τόσο για το πάνω όσο και για το κάτω τμήμα. Η διαφορά είναι ότι όταν υλοποιήθηκε η ανάπλαση πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, έγινε μόνο στην πάνω πλατεία και όχι στο κάτω τμήμα. Εφαρμόζουμε μια βραβευμένη και ενιαία αρχιτεκτονική λύση.

Όσον αφορά τα υλικά, αυτά επιλέχθηκαν γιατί είναι κοινά τόσο με τα μάρμαρα της πάνω πλατείας όσο και με τον πεζόδρομο της Ερμού που καταλήγει σε εκείνο το σημείο. Στην προηγούμενη κατάσταση, η Ερμού κατέληγε σε άσφαλτο, ενώ στα πεζοδρόμια υπήρχαν εκατέρωθεν φθαρμένες τσιμεντόπλακες.

Σε μια περίοδο που το φαινόμενο του καύσωνα εντείνεται, είναι πολύ σημαντικό το ότι οι συγκεκριμένες πλάκες έχουν κατασκευαστεί από «ψυχρά» υλικά, δηλαδή συνίστανται για χρήση σε αστικό περιβάλλον με υψηλές θερμοκρασίες. Στον δήμο Αθηναίων είμαστε ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι στο θέμα της ακραίας ζέστης, γι’ αυτό η χρήση ψυχρών υλικών είναι οριζόντια στα έργα που εκτελούμε. Αυτό σημαίνει ότι τα ψυχρά υλικά δεν τοποθετούνται μόνο στο Σύνταγμα αλλά και στα υπόλοιπα έργα που αφορούν πλατείες και πεζόδρομους στην πόλη.