Επιζώ! Και θα δουλέψω κι αύριο. Έχω λόγους να παραπονιέμαι; Έχω. Θα έπρεπε να παραπονιέμαι; Θα έλεγα όχι. Λες να έχω το Σύνδρομο της Στοκχόλμης και να εμφανίζω συμπάθεια και συμπόνοια προς στους εργοδότες μου; Λες να μεγαλώνω και να μαλακώνω; Ή να φοβάμαι να ξαναρχίσω από την αρχή, να σπάσω τη νωχελική ρουτίνα, τη γλυκιά comfort zone; Μήπως πάντα δεν είναι το θέμα ο εαυτός μας, η ιστορία που λέμε στον εαυτό μας, η οπτική της σκέψης μας; Όπως είπε ο Βίκτορ Φρανκλ: «Αν δεν είναι στα χέρια σας να αλλάξετε μια κατάσταση που σας προκαλεί πόνο, μπορείτε πάντα να επιλέξετε τη στάση με την οποία αντιμετωπίζετε αυτό το πόνο». Όσο προσπαθώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ κάθε μέρα και να μαθαίνω από τα λάθη μου, την παλεύω.

Βαγγέλης, 29

Ναι, την παλεύω! Μετά από σχεδόν 4 χρόνια σε μια δουλειά που σιχαινόμουν και μου ρουφούσε κάθε γραμμάριο της ψυχής μου, στάθηκα ανέλπιστα τυχερή και βρήκα μια δουλειά όπου επιτέλους είμαι καλά. Εντάξει, σίγουρα έχει τα πάνω της και τα κάτω της, αλλά τουλάχιστον, ρε φίλη, με εκτιμάνε! Και ως άνθρωπο και ως εργαζόμενο. Και αυτό είναι ανεκτίμητο. Ελπίζω να συνεχίσει έτσι.

Μαρία, 30

Είναι πολύ βαρετά, αλλά για τη φάση που βρίσκομαι νομίζω καλύτερα βαρετά πάρα πιεστικά.

Γεωργία, 26

Τώρα την παλεύω σε αυτή τη δουλειά, αλλά πολλά χρόνια πίσω, στην πρώτη μου δουλειά που ήταν με ένσημα, μόλις που είχα τελειώσει με τον στρατό, σε ένα μαγαζί με καταδυτικό εξοπλισμό, όπου γούσταρα πολύ, ο τότε εργοδότης άρχιζε να βγάζει τον χαρακτήρα του, που ήταν πολύ άσχημος. Όταν έφτιαχνα βιτρίνες και είχα τελειώσει τη δουλειά μου τα διέλυε όλα και μου έλεγε να τα ξανακάνω από την αρχή. Θυμάμαι και να πετάει πράγματα σε συγγενικό του πρόσωπο. Τέτοιο περιβάλλον, τοξικό, γεμάτο μπούλινγκ. Τώρα πια, μετά από πολλές δουλειές που έχω κάνει και χρόνια εμπειρίας, ξέρω πώς να προσαρμοστώ και πώς να διαχειριστώ ανθρώπους και καταστάσεις. Απλά το πιο σωστό είναι, όταν ξεπερνάνε τα όρια, να φεύγεις και πάντα θα υπάρχει κάτι άλλο να βρεις να κάνεις.

Γρηγόρης, 28

Είμαι δασκάλα γιόγκα και μου αρέσει πολύ η δουλειά μου. Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι ότι έχω να ξυπνήσω από τα χαράματα για να πάω στους εκπαιδευόμενους και το γεγονός ότι πρέπει να κάνω μεγάλες αποστάσεις με το αμάξι. Αυτό είναι κάτι που με κουράζει, αλλά σε γενικές γραμμές το απολαμβάνω καθώς κάνω αυτό που μου αρέσει και είμαι αφεντικό του εαυτού μου.

Δώρα, 29

Άλλες φορές την παλεύω, άλλες όχι. Γενικά είμαι ικανοποιημένη με την εταιρεία στην οποία δουλεύω. Το ωράριο συγκριτικά με άλλες δουλειές μού δίνει τη δυνατότητα να δουλεύω εξ αποστάσεως και οι οικονομικές απολαβές είναι σχετικά ικανοποιητικές. Το αντικείμενο εργασίας είναι αυτό που με κουράζει πολλές φορές επειδή έχει αδιάκοπη επαφή με πελάτες. Αν μπορούσε να αλλάξει αυτό, θα ήμουν αρκετά ικανοποιημένη. Επιπλέον, θεωρώ ότι το οκτάωρο είναι παρά πολλές ώρες και ότι θα έπρεπε γενικά να μειωθεί.

Ιωάννα, 29

Λοιπόν. Γενικά την παλεύω με τη δουλειά μου. Είναι απαιτητικός εργοδότης, με πολύ υψηλά στάνταρντ, αλλά αυτό από μόνο του είναι και πρόκληση. Αν προσθέσουμε στην εξίσωση πως ζω στο Βερολίνο, όπου γενικά τα πράγματα είναι καλύτερα, όχι μόνο μισθολογικά, θα έλεγα πως είμαι ευχαριστημένος από τον χώρο εργασίας μου. Θα ήθελα να βελτιώσω το work life balance μου, αλλά αυτό είναι περισσότερο δικό μου θέμα, όχι του εργοδότη. Γενικά καλά, μια χαρά!

Κώστας, 30

Δουλεύω εδώ και 14 μήνες σε μια μεγάλη εταιρεία τηλεφωνικής εξυπηρέτησης και η πίεση που υφιστάμεθα είναι πολύ ψυχοφθόρα. Θα μου πεις, σε μια εποχή που ζούμε για την ποσότητα, τουτέστιν για τα νούμερα και όχι για την ποιότητα, δηλαδή για την ουσιαστική εξυπηρέτηση του πελάτη, λογικό να βρισκόμαστε σε αυτόν τον φαύλο κύκλο ως εργαζόμενοι. Πέρα από την πίεση των υψηλά ιστάμενων, που κάποιος εννοείται τους βάζει το μαχαίρι στον λαιμό για να βρεθεί η εταιρεία ψηλά στα στατιστικά, υπάρχει και το θέμα του μισθού. Καθαρά 568 ευρώ προς το παρόν, που δεν φτάνει για τίποτα, ειδικά αν μένεις μόνος σου. Από την άλλη, πέρα από τα αρνητικά, υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις. Το τμήμα μου έχει πολύ καλούς συναδέρφους και team leaders που μας βοηθούν σε ό,τι χρειαστούμε. Εν κατακλείδι, στο ερώτημα «αν την παλεύω εκεί που δουλεύω», η απάντηση είναι «όχι», αλλά ευτυχώς υπάρχουν εξαιρέσεις που σώζουν κάπως τη φάση.

Αφροδίτη, 25

Είμαι εκπαιδευτικός, δουλεύω στα σχολεία εδώ και εννιά χρόνια και δυστυχώς έχω αρχίσει να πιστεύω πως το επάγγελμα αυτό με κουράζει αρκετά και δεν το απολαμβάνω όπως τις πρώτες χρονιές. Τα πράγματα έχουν δυσκολέψει πάρα πολύ και πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, οι εκπαιδευτικοί καλούμαστε να κάνουμε παραπάνω πράγματα καθώς τα σχολεία είναι υποστελεχωμένα και, τελικά, η κατάσταση εκεί είναι δυστυχώς καθρέφτης της κοινωνίας.

Ελένη, 32

Θεωρώ ότι το μεγαλύτερο ποσοστό θα πουν «όχι» ή «έτσι κι έτσι», λίγοι θα πουν «ναι» και ο λόγος είναι απλός: οι συνθήκες εργασίας σε συνδυασμό με τη νοοτροπία του Έλληνα. Π.χ. όσοι δουλεύουν σε τηλεφωνικά κέντρα καταλαβαίνουν απόλυτα. Άτομα σαν και εμένα –είμαι μηχανολόγος μηχανικός–, που προσπαθούν έχουν ιδιωτικές επιχειρήσεις στη χώρα, δεν την παλεύουν από την άποψη των πολλών εξόδων. Έχεις να πληρώσεις τόσα πολλά για να μη δεις αυτό που δημιούργησες να βάζει λουκέτο. Πολλές φορές θα πεις «δεν την παλεύω άλλο», αλλά συνεχίζεις όσο αγαπάς αυτό που κάνεις, αλλά πρέπει να αλλάξουν πολλά ώστε να πούμε κάποια μέρα ότι την παλεύουμε όλοι στις δουλειές μας.

Γιάννης, 29

Και ναι και όχι. Μετά από περισσότερα από 10 χρόνια προϋπηρεσίας, τα λεφτά είναι επιτέλους κάπως καλά αλλά υπάρχει και εδώ η κουλτούρα του hustle σε σημείο που αν φεύγεις στην ώρα σου σε στραβοκοιτάνε, άσχετα από το αν έχεις ολοκληρώσει τη δουλειά σου. Επιπλέον επειδή το αφεντικό είναι πολύ μεγάλο όνομα, οφείλουμε να κάνουμε «τεμενάδες» σε ό,τι ηλίθια ιδέα του έρθει να μας επιβάλει, ακόμα και αν αυτή η ιδέα βάζει π.χ. την υγεία μας σε κίνδυνο (βλ. εποχές Covid). Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στον εργαζόμενο για κανέναν λόγο παρόλο που η δουλειά όλη βγαίνει και με το παραπάνω. Όλα αυτά τα έχω ζήσει παντού, λίγο πολύ, απ’ όπου έχω περάσει, ωστόσο τουλάχιστον εδώ υπάρχει ένας καλούτσικος μισθός για να παρηγοριέμαι. Εν συντομία, την παλεύω μεν αλλά κι αυτό κατάντια δεν είναι;

Καλλιόπη, 31

Όχι!

Αντιγόνη, 30

Δεν την παλεύω καθόλου, κάνω σέρβις και δουλεύω στο μπαρ ενός μαγαζιού παραλιακά. Η δουλειά είναι ασταμάτητη και τα αφεντικά αδίστακτα. Με βάζουν από βραδινές βάρδιες, πρωί, κάτι που είναι παράνομο. Είμαι πάρα πολύ κουρασμένη αλλά χρειάζομαι τα λεφτά γιατί έχω νοίκι να πληρώνω. Στην πρώτη ευκαιρία θα φύγω.

Χρύσα, 24

Δούλευα με πρόσφυγες τα τελευταία 5 χρόνια, είμαι κοινωνική λειτουργός. Οι ιστορίες που ακούμε καθημερινά από ανήλικους πρόσφυγες, οι εμπειρίες τους από τον πόλεμο, είναι πολύ δύσκολες να τις διαχειριστείς. Εγώ αισθάνθηκα ότι είχα αναλάβει περισσότερες ευθύνες από όσες έπρεπε και ότι δενόμουν πολύ συναισθηματικά με το κάθε παιδί που αναλάμβανα. Μετά από τρεις απόπειρες αυτοκτονίας ενός παιδιού 15 χρονών ταράχτηκα τόσο πολύ που αποφάσισα να παραιτηθώ. Δεν την πάλευα άλλο και τώρα ψάχνω δουλειά ως εποχιακή σερβιτόρα.

Ευγενία, 27

Όχι, γι’ αυτό και παραιτήθηκα. Δούλευα σε μια καφετέρια ως σερβιτόρα και μια μέρα που έκλεινα ταμείο το αφεντικό ήρθε από πίσω μου και μου έπιασε τα οπίσθια. Αμέσως τον έσπρωξα και του πέταξα την ποδιά στη μούρη κι έφυγα.

Υρώ, 24

Έχω εργαστεί σε δώδεκα διαφορετικές ειδικότητες στην εικοσαετή επαγγελματική μου σταδιοδρομία. Κατάρτιση έχω μόνο σε τρεις από αυτές τις ειδικότητες. Οι τομείς είναι ο ιδιωτικός και ο δημόσιος. Τα αντικείμενα είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Αλλά σε κανένα μέχρι στιγμής δεν την παλεύω. Πολλές ώρες, χωρίς άδειες, ο μισθός δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μου για μια εξέλιξη κοινωνική, ηθική, οικονομική. Ο όρος «δεν την παλεύω» στον εργασιακό τομέα είναι ένα ελληνικό κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα. Δεν θα υπάρξει αλλαγή, αν δεν αλλαχθεί πλήρως το ελληνικό εργασιακό πρότυπο που έχει ριζωθεί βαθιά. Αν υπάρξει μια ολική επανεκκίνηση, μόνο τότε θα την παλεύουμε στην εργασία μας και δεν θα ανθίζει η μετανάστευση.

Χρήστος, 35

Και ναι και όχι. Είμαι κομμωτής και δουλεύω από τα 19 μου στον χώρο. Έχω αλλάξει πολλά κομμωτήρια και πολλά πόστα μέχρι που άνοιξα τη δική μου επιχείρηση. Θέλει πολλή υπομονή και εργατικότητα για να μπορέσεις να διατηρήσεις ένα δικό σου μαγαζί. Αυτό με έχει κουράσει, όπως επίσης η ορθοστασία και οι τενοντίτιδες στα χέρια, κάτι που με έχει εξαντλήσει. Μόνο στην καραντίνα κατάφερα και ξεκουράστηκα. Δεν ξέρω πόσο θα συνεχίσω να το κάνω, θα ήθελα να βγω σύντομα στη σύνταξη.

Πάνος, 37

Ούτε κατά διάνοια! Δουλεύω τρία ντελίβερι και δεν τη παλεύω σε κανένα. Το μόνο που μου φτιάχνει το κέφι λίγο είναι που τρώω τσάμπα σουβλάκια.

Δημήτρης, 28

Δεν την πάλευα στην Ελλάδα γιατί τα ωράρια είναι πολύ σκληρά και η δουλειά έχει πολύ ξύλο. Μόνο σέρβις, μπαρ και καμαριέρα έχω κάνει. Έφυγα πριν από τρία χρόνια από ένα νησί που ήμουν και δεν άντεχα καθόλου το ανυπόφορο κλίμα και πήγα στη Βιέννη. Τελικά ούτε εδώ την παλεύω γιατί έχει πολλή πίεση, πάλι σε καφέ είμαι. Τουλάχιστον τα λεφτά είναι αξιοπρεπή και τα ωράρια τηρούνται. Δεν ξέρω για πόσο ακόμα θα δουλεύω σε επιχειρήσεις άλλων, θέλω να κάνω κάτι δικό μου.

Νεφέλη, 27

Δεν την παλεύω σε καμία δουλειά. Θέλω να γίνω εισοδηματίας.

Γιώργος, 25

Όποιος έχει δουλέψει σε κουζίνα εστιατορίου ξέρει πώς είναι να μην την παλεύει. Οπότε, όχι, δεν την παλεύω καθόλου, πολύ τοξικό κλίμα και πολλή δουλειά.

Κώστας, 25

Κάνω δύο δουλειές, στη μία την παλεύω στην άλλη όχι. Είμαι μουσικός και κάνω ιδιαίτερα σε παιδιά, κιθάρα, κάτι που αγαπάω και μου αρέσει πολύ, αλλά δουλεύω και σε ένα σουπερμάρκετ στην αγορά φρούτων, κάτι που βαριέμαι και αισθάνομαι ότι μου τρώει χρόνο από δημιουργικά πράγματα. Έχουμε ανάγκη όμως τα λεφτά και δεν μπορώ να παραιτηθώ.

Μιχάλης, 30

Νόμιζα ότι την πάλευα αλλά συνειδητοποίησα ότι δεν αντέχω καθόλου τη φύση της δουλειάς ούτε το τοξικό περιβάλλον. Είμαι σερβιτόρα σε ένα μεγάλο μπαρ και πριν από πέντε μήνες έμεινα έγκυος και αναγκάστηκα να σταματήσω. Όταν έκατσα σπίτι και ξεκουράστηκα κατάλαβα ότι δεν θέλω άλλο να κάνω αυτή τη δουλειά, κουράστηκα και δεν θεωρώ ότι μου δίνει χαρά στη ζωή. Δεν θα ξαναγυρίσω πίσω στο σέρβις, αποφάσισα να κάνω μαθήματα αισθητικής και να απολαμβάνω τη δουλειά που κάνω.

Αλεξία, 31

Το μόνο που με χαλάει στη δουλειά μου είναι ότι πρέπει να ξυπνάω πάρα πολύ νωρίς. 5 το πρωί έχω ήδη ετοιμαστεί για να πάω να ανοίξω το μαγαζί. Δουλεύω σε έναν φούρνο στη γειτονιά μου, τα λεφτά είναι ok και οι πελάτες πολύ καλοί. Μου αρέσει αυτό που κάνω, αλλά δεν μπορώ να ξενυχτίσω γιατί πρέπει να ξυπνάω νωρίς.

Ελπίδα, 22

Αποφάσισα να παραιτηθώ από τη δουλειά μου σε μια ασφαλιστική γιατί δεν άντεχα άλλο να πρήζω τον κόσμο, γι’ αυτό ξεκίνησα αυτό που πάντα ήθελα να κάνω, βιντεάκια στο YouTube με χιουμοριστικό περιεχόμενο. Τα λεφτά δεν είναι καλά, αλλά δεν με νοιάζει καθόλου, βολεύομαι και με τα λίγα, τουλάχιστον κάνω αυτό που αγαπώ και δεν έχω να λογοδοτήσω σε καμία εταιρεία για το αν έφερα τα κέρδη που θέλουν.

Δημήτρης, 32

Όχι, δουλεύω σε ένα νηπιαγωγείο και κάθε μέρα ακούω παιδιά να τσιρίζουν, να φωνάζουν, να κλαίνε και να τα κάνουν πάνω τους. Κάθε μέρα γυρνάω σπίτι ζαλισμένη, με πονοκέφαλο. Δεν την παλεύω άλλο.

Μαρίνα, 27

Από την Άννα Κόκορη

Development: Παπαστεργίου Άγγελος