Laurent de Sutter
"Η κουλτούρα πάντα αντιστάθηκε στο νόμο, αυτό πάντα έκανε, και αυτό πάντα πρέπει να κάνει"
Μετά από ένα χρόνο με lockdown και δραστικό περιορισμό των ατομικών και συλλογικών ελευθεριών, το ζήτημα της υπακοής στους νόμους που θεσπίστηκαν για το κοινό καλό τίθεται με έντονο τρόπο. Ειδικά στο χώρο της κουλτούρας, όπου η εξέγερση σοβεί και οργανώνεται, με καταλήψεις θεάτρων και κινηματογράφων που αποφασίζεται να ανοίξουν παρά τους κανόνες. Στην εκπομπή της Marie Sorbier, ο φιλόσοφος και καθηγητής Θεωρίας του Δικαίου Laurent de Sutter επανέρχεται στη σχέση μας με τους νόμους και το δίκαιο. Είναι ο φόβος του χάους που μας κάνει να αποδεχόμαστε τους νόμους χωρίς να τους αμφισβητούμε;
Αποσπάσματα από την εκπομπή Affaire en cours της Marie Sorvier
France Culture - 16.03.2021
Η βασική αρχή των κοινωνιών μας, εξηγεί ο Laurent de Sutter, είναι αυτή της εξίσωσης μεταξύ του νόμου, της τάξης και της ειρήνης, σύμφωνα με την οποία το κοινό καλό πρέπει, για να υπάρχει, να πλαισιώνεται από νόμους.
"'Εβρισκα πάντα παράξενη αυτή την εμμονή με τους νόμους. Αποκτάει σε μας παράλογες διαστάσεις, και πίσω από αυτήν την εμμονή υπάρχει ένας πανικόβλητος φόβος του χάους. Λες και το χάος δεν ήταν η βασική μας συνθήκη, και δεν είναι αυτό που κυοφορεί δημιουργικές δυνατότητες".
Laurent de Sutter
"Πίσω από αυτήν την εξίσωση μεταξύ του νόμου και της τάξης, υπάρχει μία άλλη, πολύ λιγότερο αισιόδοξη και θετική, μεταξύ του νόμου και της αστυνομίας, που διασφαλίζει ότι οι δυνατότητες που ενυπάρχουν στο χάος θα ακυρώνονται".
Laurent de Sutter
Στο βιβλίο του Hors la loi. Théorie de l'anarchie juridique (Εκτός Νόμου. Θεωρία της νομικής αναρχίας, εκδ. Les liens qui libèrent 2021), ο Laurent de Sutter ανατρέχει στην εμφάνιση αυτής της επιθυμίας εξάλειψης του χάους και της ιδέας του νόμου στο λεξιλόγιο της δυτικής φιλοσοφίας. Όταν εμφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα, τον πέμπτο αιώνα π.Χ., η ιδέα του νόμου δεν ήταν ιδέα νομικού, αλλά φιλόσοφου. Προκύπτει από την έννοια του νόμου, σύμφωνα με το οποίο θα έπρεπε να δοθεί στην πολλαπλότητα των σχέσεων, των αποφάσεων και των εφευρέσεων μία ανώτερη δομή ώστε να μην μετατρέπονται σε απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες ροές. Έτσι, η κατηγορία του νόμου που επεδίωξε να ελέγξει την ποικιλομορφία και αυτό, ήδη από την ελληνική εποχή, δεν θα μπορούσε παρά να διευρυνθεί κατά την ιστορική εξέλιξη.
Περισσότερο από ένα όργανο διασκέδασης, ο κόσμος του πολιτισμού έχει ένα ρόλο να παίξει για να γνωρίζουμε σε ποιον κόσμο ζούμε και κινούμαστε.
"Βλέπουμε σήμερα πολύ καλά ότι η επιβολή μιας κουλτούρας των νόμων δεν λειτουργεί. Ο πολιτισμός, εάν πρόκειται να υπάρξει, δεν μπορεί παρά να είναι μόνο μια μορφή διαπραγμάτευσης σε σχέση με το είδος της τάξης που οι νόμοι θέλουν να μας επιβάλουν".
Laurent de Sutter
Το θέμα δεν είναι να προσφύγουμε στην πολιτική ανυπακοή, την οποία ο Laurent de Sutter ορίζει ως σύμπτωμα της δυσλειτουργίας των νόμων, και η οποία, υπό αυτή την έννοια, δεν αποτελεί βιώσιμη εναλλακτική λύση απέναντι στην επιβληθείσα τάξη. Αντιθέτως, όσο περισσότερη πολιτική ανυπακοή υπάρχει, τόσο πιο υποχρεωτική γίνεται η παραπομπή στο νόμο. Ο φιλόσοφος υποστηρίζει μία κουλτούρα του δεσμού, η οποία μέσα σε ένα είδος αταξίας θα ήταν σε θέση να αναπτύξει τεχνικές εφευρέσεις επιτρέποντας την εκμετάλλευση της ποικιλομορφίας και της πληθώρας των καταστάσεων και των σχέσεων. Τεχνικές εφευρέσεις που θα φέρουν το όνομα "δικαιώματα", ένας όρος που πολύ συχνά κακώς εξομοιώνεται με το νόμο.
"Το δίκαιο επέτρεψε τη δημιουργία μιας εξαιρετικής συσπείρωσης κατά της τήρησης των νόμων. Το δίκαιο είναι η εφεύρεση μη νομικών θεσμών όπως ο γάμος, η πατρότητα, τις δικαιοπραξίες. Δεν υπήρξε ποτέ φυσικός νόμος που να επιτρέπει την ύπαρξη συμβάσεων. Όχι, αυτές είναι τεχνικές εφευρέσεις του δικαίου".
Laurent de Sutter
"'Οταν μιλάμε για νομική κουλτούρα, πρέπει να την κατανοήσουμε ως κουλτούρα της εφεύρεσης απέναντι στον πειρασμό να περιορίσουμε τον πολιτισμό σε μια αυστηρά έννομη τάξη".
Laurent de Sutter
Η διαφορά μεταξύ του δικαίου και του νόμου αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία καθώς συχνά την ξεχνάμε, μας υπενθυμίζει ο Laurent de Stutter. Στην αρχαία Ρώμη, ξεχώριζαν τις lex, τους κανόνες και τις νόρμες που επιβάλλονται στις ανθρώπινες συμπεριφορές, αυτό δηλαδή που πρέπει να είναι ο κόσμος, από το ius, τη ρίζα της λέξης "νομικός", που σημαίνει την εφεύρεση λειτουργιών και θεσμών.
"Αυτοί οι θεσμοί οι οποίοι, προκειμένου να λειτουργούν μέσα σε ένα πλαίσιο νόμων, ξοδεύουν το χρόνο τους με το να κάνουν το νόμο να ψεύδεται και να παρεκκλίνει προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις".
Laurent de Sutter
Επικαλούμαι αυτήν την ικανότητα για εφεύρεση που έχουμε χάσει καθώς επιθυμούμε να ελέγξουμε με το νόμο το περιβάλλον και το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε. Ζητώ να συμφιλιωθούμε με την αποτυχία κάθε τάξης, η οποία ήταν αναμενόμενη, για να ξαναβρούμε το δυναμικό των σχέσεων και αυτού που ονομάζεται "χάος", αλλά που μπορούμε επίσης να ονομάσουμε "γεγονός", "έκπληξη", ή ακόμα καλύτερα, "δυνατότητα".
Laurent de Sutter
Υπό αυτούς τους όρους, οι καταλήψεις των θεάτρων στη Γαλλία δεν αποτελούν απόπειρα επανεφεύρεσης. Για τον Laurent de Sutter, εναπόκειται στους νομικούς να είναι οι παράγοντες αυτής της εφεύρεσης, αντί να φοβούνται την τάξη των νόμων ή να βολεύονται με αυτήν.
"Οι νόμοι είναι πάντα στα δεξιά και το δίκαιο έχει μια περίεργη τάση να βρίσκεται στα αριστερά. Οι καταλήψεις των πολιτιστικών ιδρυμάτων είναι απολύτως ενδεικτικές του διαζυγίου μεταξύ της αξίωσης για μια κουλτούρα των νόμων και της πραγματικότητας μιας κουλτούρας που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να περιοριστεί σε αυτήν. Η κουλτούρα αντιστέκεται στο νόμο γιατί, εξ ορισμού, είναι αυτό που πάντα έκανε και πάντα πρέπει να κάνει".
