Ιζολιάτσια, το Νταχάου του Ντόνετσκ
Jean-Yves Potel
En attendant Nadeau - 23 Μαρτίου 2022
Στην ανατολική Ουκρανία, η οποία ελέγχεται από το 2014 από αυτονομιστές που υποστηρίζει η Ρωσία, ο πόλεμος στο Ντονμπάς δεν αφορά μόνο τις τακτικές συγκρούσεις με τον ουκρανικό στρατό. Συνοδεύεται κι από ένα ολόκληρο σύστημα καταστολής κατά των πολιτικών αντιπάλων ή μαχητών της αντίστασης, που επιφέρει φυλακίσεις, βασανιστήρια, εξόντωση. Μαθαίνουμε από τη μαρτυρία του Στάνισλαβ Ασέγιεφ, ο οποίος κρατήθηκε για 28 μήνες σε ένα από τα κέντρα βασανιστηρίων αυτού του "καθεστώτος", ποια τάξη και ποιες μεθόδους θέλει να επιβάλλει ο Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία για να την υποτάξει.
Ο Στάνισλαβ Ασέγιεφ, ένας νεαρός Ουκρανός μπλόγκερ και δημοσιογράφος, είχε παραμείνει στην κατεχόμενη επαρχία του Ντονέτσκ. Με ψευδώνυμο, έγραφε για τον πόλεμο στον Τύπο του Κιέβου μέχρι που απήχθη από άγνωστους δράστες στις 2 Ιουνίου 2017. Έξι εβδομάδες αργότερα, στις 16 Ιουλίου, οι αρχές της αυτοανακηρυχθείσας Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ επιβεβαίωσαν ότι τον κρατούσαν. Κατηγορούμενος για κατασκοπεία, είχε μεταφερθεί σε μια ειδική φυλακή που είχε δημιουργηθεί στις εγκαταστάσεις ενός πρώην κέντρου σύγχρονης τέχνης στο Ντονέτσκ, της Ιζολιάτσια. Απελευθερώθηκε τον Δεκέμβριο του 2019, στο πλαίσιο ανταλλαγής κρατουμένων, μετά από διεθνή εκστρατεία υποστήριξης.
Ο Ασέγιεφ έγραψε στην Πράγα, αμέσως μετά την κράτησή του, για όσα είχε βιώσει. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ντοκουμέντο που αναφέρεται σε μια μυστική φυλακή που ο συγγραφέας παρομοιάζει με στρατόπεδο συγκέντρωσης, μια φυλακή που λειτουργεί υπό τον έλεγχο της ρωσικής FSB (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας) και που έχει χαρακτηριστεί από τα πρώην θύματά της ως το "Νταχάου του Ντονέτσκ". Ένα από τα δέκα, ίσως και πολύ περισσότερα, κέντρα βασανιστηρίων, που δημιουργήθηκαν στην περιοχή. Την ημέρα της άφιξής του μαζί με άλλους κρατούμενους, όπως γράφει, "μας κατεβάζουν τον έναν μετά τον άλλον. Κάποιοι έχουν τα χέρια τους δεμένα με αυτοκόλλητες ταινίες, τα δικά μου είναι αλυσοδεμένα. 'Ολοι έχουν στο κεφάλι τους μια σακούλα". Κατά τη διάρκεια της εικοσιοκτάμηνης κράτησής του, δεν αποχωρίστηκε ποτέ τη σακούλα αυτή, ούτε και στο κελί του: "Το φως στα κελιά δεν σβήνει ποτέ, ούτε καν στη μέση της μέρας. Μόλις ανοίγει η πόρτα, όλοι πετάγονται από τα κρεβάτια τους, βάζουν μια πλαστική σακούλα στο κεφάλι και γυρίζουν προς το παράθυρο, με τα χέρια πίσω από την πλάτη." Τα πάντα είναι οργανωμένα ώστε να παρακολουθείται κάθε κίνηση και κάθε σκέψη του κρατουμένου: κάμερες τον παρακολουθούν νύχτα μέρα, και οι συγκρατούμενοι του, παγιδευμένοι στον ίδιο μηχανισμό, φροντίζουν να τον υπονομεύουν, όπως κι ο ίδιος φέρεται άλλωστε απέναντι στους άλλους. Κάθε χειρονομία πρέπει να είναι σύμφωνη με έναν άγραφο, τρομερά βίαιο "κώδικα": κανόνες της ζωής στη φυλακή που καθορίζουν τις συμπεριφορές, λέξεις που πρέπει να λέγονται ή να μην λέγονται, προσβολές, βλέμματα ή προσφωνήσεις που πρέπει να σέβεσαι. Παράλογοι κανόνες που όλοι εσωτερικεύουν.
Ο Ασέγιεφ περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια αυτόν τον κώδικα, και τον φόβο που εμπνέει. Πράγματι, σημειώνει, "αν καταφέρουν να ενσταλάξουν μέσα σου το αίσθημα του παραλυτικού τρόμου, θα γίνεις ένας εύπλαστος πηλός που θα μπορεί κανείς να το κάνει ό,τι θέλει. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση που ο φόβος κακομεταχείρισης ή βασανιστηρίων εμποδίζει το άτομο να εκτελέσει ακόμη και την εντολή που θα του επέτρεπε φαινομενικά να αποφύγει την κακομεταχείρισή του. Στην περίπτωση αυτή, ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με την πλήρη παράλυση της θέλησής του". Ο Ασέγιεφ παραθέτει διάφορα παραδείγματα μεταχείρισης, όπως αυτό εδώ, που θεωρείται στην Ιζολιάτσια "η ελαφρύτερη τιμωρία": γυμνός, πρέπει να "σταθείς μπροστά στον τοίχο", δηλαδή, σύμφωνα με τον κώδικα, "να ακουμπήσεις τα χέρια σου στον τοίχο πάνω από το κεφάλι σου και να παραμείνεις σε αυτή τη θέση"· σε χτυπούν τότε από πίσω "με ένα σωλήνα στα γεννετικά σου όργανα μέχρι να φουσκώσουν και να μοιάσουν με του βοδιού". Μετά από πολλούς μήνες αυτού του είδους της μεταχείρησης, πείστηκε ότι όλοι τους είχαν φτάσει σε μια κατάσταση "ψυχολογικού κώματος" που σταδιακά μετατρεπόταν σε "παθολογική αδιαφορία".
Εκεί στηρίζεται το συστήμα βασανιστηρίων της Ιζολιάτσια που καταστρέφει τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων. Αυτό το μέρος διευθύνεται από κάποιον Palych, που αποκαλείται "εγκληματίας νούμερο ένα", και "το απόλυτο κακό". Ο ίδιος εξάλλου κατέληξε σε ένα από τα κελιά που παρακολουθούσε στην οθόνη του γραφείου του. Ήταν "ένας παθολογικός σαδιστής", γράφει ο Ασέγιεφ, "ένας βιαστής, ένας δήμιος και ένας κλασικός ψυχοπαθής αλκοολικός και, ταυτόχρονα, ένας εξαιρετικός ψυχολόγος και χειριστής με κάποια αίσθηση του χιούμορ". Απολάμβανε τη δύναμή του, και χαιρόταν ειδικά να προκαλεί τον πόνο: "Στην αίθουσα ελέγχου του αποφασιζόταν η τύχη του καθένα".
Ένα κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στις σεξουαλικές πρακτικές σε αυτή τη φυλακή, όπου υπήρχε ένας μικρότερος αριθμός γυναικών όλων των ηλικιών. "Αλίμονο στις γυναίκες που βρίσκονταν στην Ιζολιάτσια με τους συζύγους ή τους φίλους τους: σε αυτή την περίπτωση, ο Palytch τις εκβίαζε ανοιχτά με αντάλλαγμα την ασφάλεια του αγαπημένου τους" για να πάρει αυτό που ήθελε. Πράγματι, ενώ κάποιες βιάζονταν από ομάδες φρουρών, το αφεντικό της Ιζολιάτσια είχε τις δικές του ιδιαίτερες απολαύσεις. "Σεξομανής, απόλυτα διεστραμμένος", εξευτέλιζε τους άνδρες εξαναγκάζοντάς τους σε διάφορες πρακτικές, αποκαλώντας τους "αδερφές", ενώ αναζητούσε νεαρές γυναίκες για προσωπική του τέρψη. Περνούσε από τα ντους των γυναικών, έμπαινε μέσα "προσφέροντας τη βοήθειά του για να πλύνει το σημείο ανάμεσα στα πόδια ή για στοματικό σεξ, πάντα σε πλήρη θέα όλου του διαδρόμου". Έψαχνε για "υπάκουα" κορίτσια μεταξύ των νεότερων: αν μια κοπέλα δεν καταλάβαινε τι ήθελε - κάθε βράδυ οι άνδρες του τού "προετοίμαζαν" γυναίκες για τη νύχτα - μεταφερόταν σε ένα κελί όπου έπρεπε να μείνει για ώρες με το κεφάλι της μέσα σε μια ασφυκτική σακούλα. "Με τον τρόπο αυτό, της έδιναν να καταλάβει ότι στο κελί των "υπάκουων" υπήρχε τηλεόραση, τουαλέτα, ακόμη και κλιματισμός".
Ο Στάνισλαβ Ασέγιεφ συνοψίζει την εμπειρία του από την Ιζολιάτσια με την εξής παρατήρηση: "Για δύο χρόνια μέσα σε αυτούς τους τοίχους, οι άνθρωποι έτρωγαν ξύλο, βιάζονταν, βασανίζονταν. Τους έβαζαν να παλεύουν μεταξύ τους και στοιχημάτιζαν, τους ανάγκαζαν να γαβγίζουν, τους ταπείνωναν ή τους βασάνιζαν με ηλεκτρικό ρεύμα. Και τώρα προστέθηκε και ο οίκος ανοχής". Ως ενσάρκωση μιας ακραίας μορφής κυριαρχίας πάνω στους ανθρώπους. Βλέπει σ' αυτόν τον "εντελώς παράλογο" τόπο την απόδειξη της παραληρηματικής διαταραχής των εισβολέων.
