Ο "θάνατος από αδιαφορία" του φωτογράφου René Robert
Ο 84χρονος καλλιτέχνης, γνωστός για τις εικόνες του με τα είδωλα του φλαμένκο, όπως ο Paco de Lucía, έμεινε επί ώρες πεσμένος στο πεζοδρόμιο χωρίς κανείς να τον βοηθήσει.
Marc Bassets
El País, 28.01.2022
Ο θάνατος του 84χρονου René Robert, του Ελβετού φωτογράφου που απαθανάτισε τους μεγαλύτερους σύγχρονους αστέρες του φλαμένκο, θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα ακόμη στατιστικό στοιχείο που προστίθεται στους περισσότερους από 500 ανθρώπους που πεθαίνουν κάθε χρόνο στους δρόμους της Γαλλίας. Αυτό που κάνει τον Robert να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους άστεγους και μοναχικά θύματα είναι ότι, πρώτον, δεν ήταν άστεγος και, δεύτερον, ήταν ένας διάσημος επαγγελματίας φωτογράφος. Πράγματι, εξαιτίας αυτού, οι φίλοι του μοιράστηκαν τις συνθήκες του θανάτου του.
Στις 19 Ιανουαρίου, λίγο μετά τις 9 το βράδυ, ο Robert έκανε τη νυχτερινή του βόλτα στη γειτονιά της Place de la République του Παρισιού, ένα πολυσύχναστο κέντρο της γαλλικής πρωτεύουσας που είναι σχεδόν πάντα γεμάτο κόσμο. Αλλά μπροστά στο 89 της Rue de Turbigo 89, έπεσε στο έδαφος. Δεν είναι γνωστό αν αυτό συνέβη επειδή γλίστρησε ή ζαλίστηκε.
Και εκεί παρέμεινε: ξαπλωμένος στο πεζοδρόμιο μεταξύ μιας κάβας και ενός κατάστηματος οπτικών, ανίκανος να κινηθεί και μπροστά στα μάτια των Παριζιάνων που γύριζαν σπίτι τους μετά τη δουλειά, των περαστικών που μπαινόβγαιναν στα εστιατόρια και τις καφετέριες, και των τουριστών.
Οι ώρες περνούσαν. Οι δρόμοι άδειασαν. Ο Robert ήταν ακόμα εκεί. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς ότι για τους περαστικούς ήταν απλώς ένας από τους πολλούς ανθρώπους στο Παρίσι, και σε τόσες πολλές πόλεις των πλούσιων χωρών, που ζουν στο δρόμο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συχνά δεν ξέρει κανείς αν κοιμούνται ή αν έχουν πρόβλημα.
Στις 6 το πρωί της 20ής Ιανουαρίου, κάποιος τον είδε και κάλεσε την Πυροσβεστική Υπηρεσία του Παρισιού, η οποία είναι ένας από τους φορείς που παρέχουν στην πόλη ιατρικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Αλλά ήταν πολύ αργά. Είχαν περάσει εννέα ώρες από την πτώση του. Ένα ασθενοφόρο έφτασε. Όταν ο René Robert, ο φωτογράφος των αστέρων του φλαμένκο, όπως ο Camarón de la Isla και ο Paco de Lucía, εισήχθη στο νοσοκομείο Cochin, οι γιατροί δεν μπόρεσαν να τον επαναφέρουν. Η αιτία θανάτου ήταν "υπερβολική υποθερμία", σύμφωνα με την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Με άλλα λόγια, πέθανε από το κρύο.
Ο Michel Mompontet, ο δημοσιογράφος φίλος του Robert, τον περιγράφει σαν έναν "διακριτικό" άτομο. "Ήταν πολύ προσεκτικός με όλους, αστείος, αλλά άνθρωπος λιγομίλητος. Μιλούσε με απαλή φωνή. Όπως πολλοί φωτογράφοι, δεν του άρεσε να μιλάει πολύ. Φορούσε πάντα καπέλο. Για χρόνια, είχε πάντα ένα τσιγάρο στο στόμα, μετά όμως το έκοψε. Ήταν πολύ κομψός, σε στυλ φλαμένκο, με ένα πουά μαντήλι. Μία κομψότητα τόσο ηθική όσο και φυσική. Όταν τον έβλεπες, αναρωτιόσουν: "Ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος;". Είναι κάποιος σημαντικός;"
Ο Mompontet γνώρισε τον Robert στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Και οι δύο ήταν τακτικοί θαμώνες στις συναυλίες φλαμένκο στο Παρίσι: Camarón, Lole y Manuel, Enrique Morente, Paco de Lucía. "Αυτός ο κοντός και διακριτικός άνθρωπος ήταν πάντα με τους καλλιτέχνες, ήταν φίλος τους και τους φωτογράφιζε", λέει ο Mompontet. "Επειδή ήταν πολύ στενός φίλος με τον Paco de Lucía, για παράδειγμα, μέσω εκείνου, στα 20 μας χρόνια, ερχόμασταν κοντά στους καλλιτέχνες. Το αστείο είναι ότι δεν μιλούσε σχεδόν καθόλου ισπανικά, ήξερε λίγα, αλλά οι καλλιτέχνες τον καταλάβαιναν. Ήταν μια περίεργη γλώσσα, ένα μείγμα γαλλικών και ισπανικών που δεν ήταν ούτε γαλλική ούτε ισπανική".
Ο René Robert είχε στενή σχέση με όλους τους τραγουδιστές, τους κιθαρίστες και τους χορευτές. Τους φωτογράφιζε από τη δεκαετία του 1960, όταν ανακάλυψε το φλαμένκο σε ένα κλαμπ στη Rive Gauche όπου σύχναζαν ο Πάμπλο Πικάσο και άλλοι Ισπανοί που ζούσαν στο Παρίσι. Το κλαμπ ονομαζόταν Le Catalan.
Διάττοντες αστέρες και μεγάλα ονόματα, μέτριοι καλλιτέχνες και ιδιοφυΐες του φλαμένκο, όλοι καταγράφηκαν με το φωτογραφικό φακό του Robert. Πάντα σε ασπρόμαυρο. "Στο ασπρόμαυρο, υπάρχει μια τραγική πλευρά που μοιάζει πιο κατάλληλη για το φλαμένκο απ' ό,τι το χρώμα", είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στη μουσική ιστοσελίδα Musique Alhambra. Στην ίδια συνέντευξη, όταν ρωτήθηκε τι αναζητούσε στις φωτογραφίες του, απάντησε: "Περιμένω δυνατές στιγμές, όταν η έκφραση βρίσκεται στο αποκορύφωμά της [...]. Είναι η ακραία πλευρά των καλλιτεχνών του φλαμένκο που με συγκινεί".
Οι φωτογραφίες του εμφανίζονται στα βιβλία Flamenco, La Rage et la Grâce και Flamenco Attitudes, ενώ χιλιάδες άλλες φωτογραφίες του δόθηκαν επίσης στη Γαλλική Εθνική Βιβλιοθήκη το 2021. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο deflamenco.com, ο Mompontet περιέγραψε το αρχείο ως "έναν πραγματικό θησαυρό για τους λάτρεις του φλαμένκο, αλλά και για όλους τους λάτρεις της εικαστικής τέχνης". Χάρη στον Mompontet, η είδηση του θανάτου του Ρομπέρ τράβηξε την προσοχή του κοινού και είχε αντίκτυπο πέρα από τον κύκλο των φίλων του και τη Γαλλία.
Την Τρίτη, ο Mompontet μίλησε στη δημόσια γαλλική τηλεόραση για το θάνατο του φίλου του, τον οποίο, όπως λέει, σκότωσε η αδιαφορία. "Προτού δώσω μαθήματα σε άλλους και κατηγορήσω κανέναν, πρέπει να απαντήσω σε μια ερώτηση που με κάνει να νιώθω άβολα: είμαι 100% σίγουρος ότι αν είχα βρεθεί μπροστά στην ίδια σκηνή, με έναν άνθρωπο στο έδαφος, θα είχα σταματήσει; Δεν θα προσπερνούσα ποτέ έναν άστεγο που θα έβλεπα ξαπλωμένο μπροστά σε μια πόρτα; Το να μην είμαι 100% σίγουρος είναι ένα βάσανο που με ακολουθεί. Αλλά βιαζόμαστε, βιαζόμαστε, έχουμε τη ζωή μας και αποστρέφουμε το βλέμμα μας", είπε.
Ο Mompontet διηγείται επίσης πώς, μετά από αναζήτηση μερικών ημερών, βρέθηκε το άτομο που πρόσεξε τον άνδρα στο έδαφος και κάλεσε την Πυροσβεστική. Ήταν ένας άστεγος της γειτονιάς που δεν ήθελε να αποκαλύψει το όνομά του.
