9 φωτογράφοι εξερευνούν την ελληνική επαρχία
THE PROVINCES
To TAF / the art foundation παρουσιάζει την έκθεση φωτογραφίας The Provinces, που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 19 Απριλίου 2019 στις 20:00 και θα διαρκέσει έως τις 16 Μαΐου.
*
Πώς επάρχεται μια περιοχή από ένα κέντρο (εξουσίας) σε ό,τι αφορά συμπεριφορές και ήθη που επιβάλλονται; Πώς ο επαρχόμενος καταλήγει επαρχιώτης αν δεν θεωρείται αυτόχρημα ως τέτοιος επειδή απλώς απέχει από το κέντρο; Πως με άλλα λόγια η διοικητική υπαγωγή νοείται ως πολιτισμική υποτέλεια ή οπισθοδρόμηση; Πώς κατόπιν κατασκευάζεται το άλλοθι της υποτέλειας-κυριαρχίας και η κατάσταση εξωραϊζεται, μέσω της αναγνώρισης της (εξωτικής) ιδιοπροσωπίας του επαρχόμενου και της αισθητικοποίησης της εγκατάλειψης; Πώς το βιώνουν αυτό οι επαρχόμενοι; Πώς αυτοπροσδιορίζονται, πώς περιγράφουν τον εαυτό, τη ζωή, τον τόπο τους με εικόνες; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που τίθενται από τη θεωρία εδώ και αρκετές πλέον δεκαετίες και που απασχολούν το συλλογικό εγχείρημα The Provinces το οποίο συγκεντρώνει φωτογράφους που δουλεύουν μακριά από την Αθήνα αλλά και κάποιους που έχοντας ως βάση την Αθήνα φωτογραφίζουν συστηματικά μακριά της.
Η έκθεση The Provinces λειτουργεί ως προάγγελος της ομώνυμης ηλεκτρονικής πλατφόρμας που φιλοδοξεί να αναδείξει φωτογραφικές δουλειές από την επαρχία. Αποφεύγοντας τους ευφημισμούς για τις εκτός του κέντρου περιοχές της χώρας συνειδητά γίνεται λόγος για "επαρχία" ή και "επαρχίες" αποσκοπώντας μέσω ακριβώς της χρήσης της λέξης στη δημόσια συζήτηση να γίνει αυτή κατά το δυνατόν ουδέτερη, ελεύθερη από τις αρνητικές της συνδηλώσεις. Στην αναζήτηση συγκλίσεων και αποκλίσεων κέντρου-επαρχίας, των επαρχιών μεταξύ τους, τα παραπάνω ερωτήματα αφετηρίας θα αναδιαμορφώνονται.
Οι φωτογράφοι του The Provinces κινούνται με βάση τις συμβάσεις (υφολογικές, δεοντολογικές) της σύγχρονης τεκμηριωτικής φωτογραφίας. Κοινή αναφορά στη δουλειά τους οι φωτογράφοι του New Topographics και οι επίγονοί τους. Έχει ωστόσο κανείς την αίσθηση ότι αυτή δεν είναι μια γλώσσα δανεική, ότι το θέμα που οι οκτώ φωτογράφοι επιλέγουν δεν θα μπορούσε να απεικονιστεί αλλιώς. Ότι οι επαρχόμενοι κι οι τόποι τους έτσι είναι κι οποιαδήποτε άλλη ματιά πάνω τους θα ήταν χειραγώγηση, προβολές ηγεμονικές ενός κέντρου. Ότι μ' έναν τρόπο οι άνθρωποι αυτοί κάπως έτσι θα μιλούσαν για τον εαυτό τους και τη ζωή τους εκεί.
Στην Ελλάδα η αξιολογική γεωγραφία που ισχύει σε άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Ιταλία και συνολικά στην Ευρώπη με τον φτωχό, προβιομηχανικό Νότο να αντιδιαστέλλεται στον Βορρά δεν υφίσταται. Για παράδειγμα περιοχές με οικονομία κυρίως αγροτοκτηνοτροφική υπάρχουν τόσο στον Νότο όσο και στον Βορρά. Η Κρήτη αποτελεί το θέμα τριών φωτογράφων της έκθεσης: Ο Πάνος Χαραλαμπίδης και η Μαίρη Χαιρετάκη στο Cornucopia φωτογραφίζουν στο Οροπέδιο Λασιθίου τοπία κι ανθρώπους που έχουν κάτι ονειρικό κι απόκοσμο, έναν περίκλειστο κόσμο με μυθικό παρελθόν και ισχυρά ερείσματα στην παράδοση. Έναν κόσμο που δείχνει παρόλα αυτά ευάλωτος. Ο Δημήτρης Μπαρούνης στο Pure South συλλαμβάνει μια αντίστοιχη Κρήτη που δύσκολα φαντάζεσαι ότι θα πόζαρε έτσι -μετωπικά κι αφοπλιστικά- μπροστά σε κάποιον που δεν θα γνώριζε καλά τους κώδικές της. Η Πελοπόννησος του Χρήστου Σωτηρόπουλου συνδυάζει την παρθένα φύση με το παράλογο. Στα σχεδόν ειδυλλιακά τοπία φυτρώνουν ανεξήγητες ανθρώπινες κατασκευές ή αντικείμενα που σαν τον θάνατο στο Et In Arcadia Ego του Poussin απευθύνονται στον περιπατητή σε πρώτο πρόσωπο. Η Δύση (The Idea of West) της Ελένης Μουζακίτη και του Χρήστου Ροντογιάννη, η περιοχή Μεσολογγίου-Αμβρακικού την οποία εξερευνούν με συμπληρωματικές ματιές (η Μουζακίτη "απέξω" ο Ροντογιάννης "από μέσα"), εκτός από δοκίμιο με τεκμηριωτικές φιλοδοξίες αποτελεί και μια απόπειρα αναστοχασμού πάνω στην ιδέα της Δύσης όπως αυτή μας στοιχειώνει μέσα από κινηματογραφικές και φωτογραφικές εικόνες. Στο Time Stopped η Φωτεινή Παπαχατζή κινήθηκε από τη μια κι από την άλλη πλευρά των βορείων συνόρων της χώρας, στην περιοχή της Αλμωπίας και του Novaci αναδεικνύοντας κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και στην ουσία ανύπαρκτα όρια. Η καλλιέργεια του καπνού που επιβιώνει δίπλα σε τουριστικές δραστηριότητες δείχνουν δύο κοινωνίες σε μετάβαση. Ο Τάσος Ζωίδης (Days that Got Away) κινείται στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Αναζητά ανθρώπινα ίχνη μέσα στο φυσικό περιβάλλον, ίχνη που μιλούν για μια ιδιάζουσα σχέση των ανθρώπων εδώ με τον χώρο που τους περιβάλλει και φαίνεται να υπονοεί ότι η σχέση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαίνουσα για τον προσδιορισμό της ταυτότητάς τους. O Έβρος του Νίκου Ζωάκη αποκτά βάρος και μνημειακότητα όχι τόσο μέσω των αδιατάραχτων υδάτινων επιφανειών όσο ίσως μέσα από τις συναντήσεις με μεμονωμένα αντικείμενα που ο φωτογράφος καταγράφει σαν (ανθρώπινες) παρουσίες. Τα φωτογραφίζει όλα αυτά από την απόσταση που "μετράμε" κάποιον που πλησιάζουμε στην ερημιά, λίγο πριν του μιλήσουμε.
Κώστας Ιωαννίδης
Ιστορικός της τέχνης
Συμμετέχουν οι φωτογράφοι: Τάσος Ζωίδης, Νίκος Ζωάκης, Ελένη Μουζακίτη, Δημήτρης Μπαρούνης, Φωτεινή Παπαχατζή, Χρήστος Ροντογιάννης, Χρήστος Σωτηρόπουλος, Πάνος Χαραλαμπίδης & Μαίρη Χαιρετάκη
Επιμέλεια: Κώστας Ιωαννίδης, Νικόλ Λεβέντη και The Provinces
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη πλατφόρμα: https://the-provinces.com
Εγκαίνια έκθεσης: Παρασκευή 19 Απριλίου 2019, 20.00
Διάρκεια: 19.04 – 16.05.19
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Κυριακή, 12.00 – 20.00
Διέυθυνση: Νορμανού 5, 105 55 Αθήνα
Είσοδος Ελεύθερη
www.theartfoundation.gr
* * *
Τάσος Ζωϊδης
Days that got away
2016-2019
Στην ελληνική επαρχία οι άνθρωποι έχουν μια πολύ διαφορετική σχέση με το τοπίο, σε αντίθεση με αυτή των αστικών κέντρων. Έννοιες όπως η μοναξιά, η απομόνωση, η ελευθερία, η οικογένεια και η νοσταλγία βρίσκονται σε ένα συνεχή διάλογο. Οι αλλαγές στο τοπίο γίνονται μέρος της ιστορίας και διαμορφώνουν μια ασαφή πολιτιστική ταυτότητα. Η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη είναι η δική μου αναφορά, ο τόπος στον οποίο ζω, εξερευνώ και τεκμηριώνω. Ένας τόπος με μία ιδιαίτερη ανθρωπογεωγραφία και ένα μεταβαλλόμενο οικονομικό τοπίο. Σε ορισμένες περιοχές η τουριστική βιομηχανία ανθίζει λόγω των επισκεπτών από τις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων. Ταυτόχρονα, άνθρωποι που πλήττονται από την οικονομική κρίση επιστρέφουν πίσω στο σπίτι τους, στη γη των οικογενειών τους, ενώ άλλοι φεύγουν για να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Ως κάτοικος αυτής της περιοχής με απασχολούν όλα τα παραπάνω.
*
Χρήστος Ροντογιάννης
Living in the west
2016-2019
Λόγω της καθημερινής δουλειάς μου καλύπτω σε εβδομαδιαία βάση οδικώς ένα μεγάλο κομμάτι της επαρχίας στη δυτική Ελλάδα. Μέσω αυτής της ευκαιρίας καθημερινά παρατηρώ το περιβάλλον της περιοχής του Αμβρακικού, την αλλαγή που υφίσταται, έρχομαι σε επαφή με τους ανθρώπους του. Φωτογραφίζω συνήθως στην ευρύτερη περιοχή του Αμβρακικού αυτό πάνω στο οποίο ο άνθρωπος άλλοτε έμμεσα και άλλοτε άμεσα αφήνει το δικό του στίγμα.
*
Χρήστος Σωτηρόπουλος
Aloofland
2015- 2018
Περιπλανώμενος στην ελληνική εξοχή, μπορεί κάποιος να συναντήσει τοπία τα οποία η ανθρώπινη παρέμβαση έχει μετατρέψει σε θραύσματα ενός ασυνάρτητου και αμφίσημου κόσμου.
Έχοντας μεγαλώσει σε ένα μικρό χωριό της Πελοποννήσου, αυτά τα μέρη μου είναι οικεία, όμως ακόμα δυσκολεύομαι να καταλάβω την αιτία της ύπαρξής τους. Μοιάζουν να έχουν μείνει ημιτελή, όχι τόσο ως κατασκευές αλλά ως εγκαταστάσεις που αναζητούν ταυτότητα. Κάποια μπορεί να έχουν χάσει το σκοπό τους με το πέρασμα του χρόνου ενώ κάποια άλλα φαίνονται να μην είχαν ποτέ έναν. Έτσι, σαν σύνολο αντανακλούν μία αφανή πολιτισμική όψη της σύγχρονης ελληνικής επαρχίας.
Ίσως κάπου στην πορεία να χάθηκε η αίσθηση του ουσιαστικού και το αποτέλεσμα να κατέληξε περιττό και παράλογο. Τόσο που το μόνο που μένει είναι μόνο η περιέργεια του διαβάτη για έναν κόσμο που δεν επιδέχεται εύκολη ερμηνεία.
Αφήνοντας πίσω το τοπίο ο περιηγητής (καθώς και εγώ ο ίδιος) βλέπει τη φύση να κάνει την εμφάνισή της στωικά διεκδικώντας το χώρο και εκεί που κάποτε οτιδήποτε ήταν δυνατό απομένει η αισθητική μίας γενιάς που κανένας δεν ενδιαφέρεται να επαναπροσδιορίσει.
Aloof: μη φιλικό και προσεγγίσιμο, ψυχρό και απόμακρο.
*
Δημήτρης Μπαρούνης
Pure South
2013-2019
Το άλλο πρόσωπο της Κρήτης, γνωστό κυρίως από αφηγήσεις που τείνουν να γίνουν μυθιστορηματικές, αθέατο στον απλό επισκέπτη. Γη και άνθρωποι σε πλήρη αλληλεπίδραση. Ήθη και έθιμα, συχνά πρωτόγονα, που αντέχουν στον χρόνο. Είναι δύσκολο να βιώσει κανείς αυτή την Κρήτη αν δεν ζήσει στο νησί. Συνήθως, μένει στην εικόνα που έχει σχηματίσει από τις τουριστικά αναπτυγμένες περιοχές. Ακόμη και στην περίπτωση που πολιτογραφηθεί Κρητικός όμως, όταν έρθει η ώρα να περιγράψει τον αγροτικό νότο, ο μύθος εισχωρεί στην πραγματικότητα, τα σκοτεινά τελετουργικά στην καθημερινότητα. Η ιστορία ενός "ξένου" διαφέρει από την ιστορία κάθε ντόπιου, ακόμη και του πιο νέου. Μοιάζει ταυτόχρονα φανταστική και πραγματική.
*
Ελένη Μουζακίτη
Heading West
2015-2019
Η δυτική και βορειοδυτική Ελλάδα ήταν μεταξύ των 21 φτωχότερων περιφερειών στην Ευρωπαϊκή Ένωση με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2016 όταν ξεκίνησα να φωτογραφίζω συστηματικά στις λιμνοθάλασσες του Μεσολογγίου και του Αμβρακικού κόλπου. Αυτό όμως που μου τράβηξε το ενδιαφέρον ήταν η ιδιαιτερότητα του τοπίου, η ενέργεια και η αύρα του τόπου καθώς και το γεγονός ότι μου θύμιζε κάποιες φωτογραφίες του Walker Evans ή του Stephen Shore ή ίσως την ατμόσφαιρα που υπήρχε στην ταινία του Visconti, Θάνατος στη Βενετία. Βέβαια τις περιοχές αυτές συνήθως δεν τις επισκέπτονται εστέτ ενώ οι ντόπιοι δεν απασχολούνται ακόμη συστηματικά στον τουρισμό. Κάποιοι από αυτούς είναι ψαράδες, ευγενικοί και συνάμα συνεσταλμένοι, στα μάτια μου τουλάχιστον. Προσπαθώντας όμως να βρω ένα νόημα για τις φωτογραφίες μου και ένα νόημα για τον τόπο μου, θυμάμαι αυτά που έγραφε ο Ian Jeffrey για τις φωτογραφίες που έκανε ο P.H. Emerson στο Νόρφολκ της Αγγλίας. "Το μήνυμα του Νόρφολκ ήταν κρίσιμο για το εγχείρημα του Έμερσον. Δεν επρόκειτο απλώς για μια όμορφη τοποθεσία. Στα μάτια των πιστών του, το Νόρφολκ φάνταζε ως ο τελευταίος θύλακας αρχαίας ζωής της Αγγλίας". Η Δυτική Ελλάδα μοιάζει να είναι η Ανατολική Αγγλία μου. Ένας μακρινός - απόμακρος κόσμος, ένα είδος ρομαντικής φαντασίωσης για το τοπίο.
*
Νίκος Ζωάκης
Secrets of Delta
2018-2019
Στις φωτογραφίες μου μιλώ για τον Έβρο που ξεκινάει το ταξίδι του από τον ομφαλό της Θρακικής γης και καταλήγει στα νερά του Αιγαίου.Το ποτάμι ποτίζει την διψασμένη γη, δημιουργεί κήπους και θρέφει τους ανθρώπους αλλά και αφανίζει στα φουσκωμένα και θολά νερά του άμοιρες και κυνηγημένες ψυχές. Εδώ στο Δέλτα, στο τέλος του ταξιδιού του, ο Έβρος απλώνεται μέσα σε μαιάνδρους από καλαμιές και μοιάζει να σιωπά. Όταν βρεθείς εδώ, σε διακατέχει μια ψυχική αβεβαιότητα, μια θλιμμένη αίσθηση, μια αμφιθυμία που οσφρίζεται παντού την φθορά, σαν την μυσταγωγία της ζωής και του θανάτου. Εδώ ο ποταμός -σαν τον Ερμή- κουβαλά και αφήνει μπροστά στον ταξιδιώτη, "σημάδια" που καλείται να διαβάσει.
*
Φωτεινή Παπαχατζή
Time stopped
2014
"κι όπως μιλούσε, τα φτερά του άνοιγαν πού και πού,
Σαν να' χε σκοπό να πετάξει, κι έπειτα έκλειναν ξανά"
Έτσι που να μας μπει η υποψία ότι μιλάμε μ' έναν άγγελο.
...η συνειδητοποίηση της αρετής που κρύβει ο άνθρωπος ή η Φύση,
το μοίρασμα της καθάριας και γνήσιας χαράς διώχνουν το μούδιασμα από τις κλειδώσεις μας, μας κάνουν λυγερούς και κεφάτους,
μας θεραπεύουν από την ασθένεια που μας ταλαιπωρούσε χωρίς να ξέρουμε τι είναι.
Henry David Thoreau, Walden, 1854
Η πραγματιστική διάσταση της γεωργίας και συγκεκριμένα η επιδίωξη της τροφής υποβαθμίζεται στον επισκέπτη του χωραφιού. Η γεωργία γίνεται μια συμβολική και υπερβατική δραστηριότητα, μια άσκηση στην ηθική του διαμοιρασμού αληθινής και γνήσιας χαράς.
*
Πάνος Χαραλαμπίδης & Μαίρη Χαιρετάκη
Cornucopia
2014-2019
To "cornucopia" (κέρας της Αμάλθειας) αποτελεί μία καλλιτεχνική μελέτη επάνω στη φευγαλέα ταυτότητα του οροπεδίου Λασιθίου. Το οροπέδιο, βρίσκεται σε υψόμετρο 840m στο νησί της Κρήτης και αποτελεί ένα φυσικό φρούριο με μία ιδιαίτερα γόνιμη πεδιάδα, περιστοιχισμένη από βουνά. Αρχικά κατοικήθηκε τη Νεολιθική περίοδο και αποτέλεσε σημαντικό τόπο για το Μινωικό πολιτισμό. Αυτή η πλούσια γη που η αφθονία της έθρεψε τους κατοίκους της Κρήτης για αιώνες, είναι ο ίδιος τόπος, όπου σύμφωνα με το μύθο γεννήθηκε – σε μία σπηλιά του – ο Δίας και σύμφωνα με ένα δεύτερο μύθο, αποτελεί το νυφικό κρεβάτι της Ευρώπης. Το οροπέδιο έχει τους δικούς του ρυθμούς στον 21ο αιώνα. Το ίδιο μέρος, όπως και άλλες Ελληνικές αγροτικές περιοχές, βρίσκεται σε κρίση, πολύ πριν την γενικευμένη οικονομική ύφεση. Αντιμέτωπος με τις συνεχώς επιδεινούμενες συνθήκες, ο συρρικνούμενος πληθυσμός αναπτύσσει τις δικές του άμυνες, δημιουργώντας συχνά τους δικούς του στεγανούς κόσμους.
Καθώς η Ευρωπαϊκή Ήπειρος καλπάζει προς ένα άγνωστο μέλλον, οι δύο φωτογράφοι επιλέγουν να αναζητήσουν τη σύγχρονη εικόνα ενός χαμένου κρίκου της μυθολογίας της Ευρώπης, διερευνώντας παράλληλα την πιθανότητα ύπαρξης μίας αναλλοίωτης ταυτότητας του τόπου, η οποία βρίσκεται στα όρια του φανταστικού. Λειτουργώντας μέσα σε μία διαδικασία συνεχούς επαναπροσδιορισμού της σχέσης τους με το οροπέδιο, συνθέτουν ένα παζλ, μία ακούσια προσωπική φωτογραφική διαδρομή, ελεύθερης ερμηνείας.
