Skating SKG
Οι σκεϊτάδες της Nέας Παραλίας
(της Θεσσαλονίκης)
Φωτογραφίες – κείμενο
Νίκος Τασούλας
Μάρτιος 2019
Τους πρωτοείδα στις αρχές Νοεμβρίου, όταν ξεκινούσα την οπτική εθνογραφική μελέτη του θαλάσσιου μετώπου της πόλης για τη διπλωματική μου στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Ήταν ένα τσούρμο από αγόρια που έκαναν εντυπωσιακά κόλπα με τα πατίνια τους στο προαύλιο ενός εγκαταλειμμένου μαγαζιού στην Νέα Παραλία. Αποτραβηγμένο από την παραθαλάσσια περασιά, τον ποδηλατόδρομο και την αλέα με τα παγκάκια, σε μια ημιπεριφραγμένη περιοχή 5-6 στρεμμάτων μεταξύ παραλιακής και λεωφόρου Μ. Αλεξάνδρου με θέα τον Θερμαϊκό, το πάλαι ποτέ μεγάλο Δημοτικό Αναψυκτήριο, πρώην Θεσσαλονίκη Παλλάς, Interni και, πιο πρόσφατα, Maison Crystal, ιδιοκτησία του Δήμου Θεσσαλονίκης, παραμένει κλειστό και ανεκμετάλλευτο από το 2013. Οι σκεϊτάδες άρχισαν να το χρησιμοποιούν σαν σημείο συνάντησης και προπόνησης μόλις πριν από λίγους μήνες. Με DΙΥ (do-it-yourself) παρεμβάσεις προσωρινού χαρακτήρα έχουν μετατρέψει τον υπαίθριο χώρο του μαγαζιού σε αυτοσχέδιο skatepark, όπου εξασκούν τις δεξιότητές τους σε διάφορα "κόλπα" (tricks) όταν ο καιρός το επιτρέπει.
Η αυθόρμητη χρήση του πρώην Δημοτικού Αναψυκτήριου ως χώρου άθλησης και εναλλακτικής ψυχαγωγίας ήρθε να καλύψει την ανάγκη των σκεϊτάδων για ειδικά πάρκα και πίστες. Ελλείψει τέτοιων χώρων, τα παιδιά με τα τετράτροχα πατίνια χτενίζουν τους δρόμους της πόλης ανιχνεύοντας κατάλληλα σημεία για σκέιτ. Το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που στήθηκε στη Νέα Παραλία το 1973 αποτελεί εδώ και δεκαετίες το άτυπο επίκεντρο των αθλητικών τους δραστηριοτήτων: "ο αδριάντας υψώνεται ηρωικά πάνω από τους σκεϊτάδες που ακροβατούν ξυστά γύρω από το βάθρo" παρατηρεί ο Μαρκ Μαζάουερ (Θεσσαλονίκη: Πόλη των φαντασμάτων, Αλεξάνδρεια, 2006). Το ότι η λεία μαρμάρινη επιφάνεια του εκτεταμένου βάθρου και τα σκαλοπάτια περιμετρικά του μπορούσαν να αποτελέσουν μια βολική – έστω και περιορισμένη από πλευράς δυνατοτήτων - υποδομή για skateboarding, ήταν μια λανθάνουσα δυνατότητα του χώρου που (πιθανότατα) δεν είχε προβλεφθεί από τους σχεδιαστές του.
Σύμφωνα με τον θεωρητικό του αστικού χώρου Ανρί Λεφέβρ, ο χώρος αναπαράγεται μέσα από κοινωνικές πρακτικές. Η περίπτωση της χρήσης του περιβάλλοντος χώρου του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως χώρου για πατίνι δείχνει τον τρόπο με τον οποίο ο αστικός χώρος παράγεται τόσο "από πάνω" (μέσα από αποφάσεις θεσμικών οργάνων, προτάσεις ειδικών, κινήσεις επενδυτικών κεφαλαίων κλπ.) όσο και "από κάτω", μέσα από τη χρήση και την οικειοποίησή του από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες όπως είναι οι ευρηματικοί σκεϊτάδες. Στο μέτρο που ο αστικός χώρος διεκδικείται από διαφορετικούς δρώντες με διαφορετικούς στόχους, η διαπραγμάτευση του δημόσιου χώρου είναι πράξη πολιτική. Ο πολιτικός αυτός χαρακτήρας αποτυπώνεται και στην περίπτωση της κατάργησης του skatepark στο τέως πάρκο Οδυσσέα Φωκά. Στο πλαίσιο της ανάπλασης της Νέας Παραλίας, το εξειδικευμένο πάρκο για σκέιτμπορντ που υπήρχε εκεί από το 1985 καταργήθηκε και – παρά τις διαμαρτυρίες των σκεϊτάδων που έχασαν τη μοναδική πίστα από μπετόν στην πόλη - αντικαταστάθηκε από το Πάρκο των σκύλων. Το τελευταίο θεωρείται κατά κοινή ομολογία αποτυχημένο, καθώς, λόγω του αναποτελεσματικού σχεδιασμού του, δεν έχει συναντήσει τις ανάγκες ούτε των ζώων, ούτε των ιδιοκτητ(ρι)ών τους. Έκτοτε, τα επανειλημμένα αιτήματα των σκεϊτάδων προς την τοπική αυτοδιοίκηση για τη δημιουργία ενός νέου, άρτιου πάρκου παραμένουν ατελέσφορα, παρά το γεγονός ότι το έργο είναι σχετικά χαμηλού κόστους. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι με τις υπάρχουσες συνθήκες η χρήση του Maison Crystal ως πάρκου για σκέιτ είναι ζωτικής σημασίας για την κοινότητα των σκεϊτάδων της Θεσσαλονίκης.
Από το 2014, που το κτίριο του Maison Crystal νομιμοποιήθηκε και τυπικά, μέχρι σήμερα, έχουν συζητηθεί αρκετές προτάσεις για την αξιοποίησή του. Προτάσεις όπως αυτή που προβλεπόταν από το σχέδιο ανάπλασης της Νέας Παραλίας: να απομακρυνθεί το υπάρχον κτίσμα και να γίνει εκεί (άλλος) ένας θεματικός κήπος, ο Κήπος του Ίσκιου που θα διέθετε και αναψυκτήριο. Άλλοι πολιτικοκοινωνικοί δρώντες είχαν προτείνει να γίνει εκεί ένα κέντρο πολιτισμού, ένα ναυταθλητικό κέντρο ή ένας παιδικός σταθμός. Διαχρονικά, οι διαφορετικές δυνατές χρήσεις του Maison Crystal έχουν διχάσει πολλά δημοτικά συμβούλια και οδηγήσει σε μακροχρόνια απραξία. Ωστόσο, στις 5 Φεβρουαρίου 2019 το μαγαζί και οι υπαίθριοι χώροι του εκμισθώθηκαν σε ιδιώτη έπειτα από δημοπρασία με τιμή εκκίνησης 260.000 €/χρόνο. Πλειοδότρια είναι η εταιρεία Dimera του επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη, η οποία απέκτησε το δικαίωμα εκμετάλλευσης του πρώην Maison Crystal για έξι συν τρία χρόνια, με αρχικό ενοίκιο 262.500€ το χρόνο.
Σε μια πόλη όπως η Θεσσαλονίκη, με αισθητό το έλλειμμα δημόσιων χώρων, η εκμίσθωση του Maison Crystal σε ιδιώτη ως «αναψυκτηρίου» είναι μια κίνηση χωρίς φαντασία και αυτό γιατί από την παραλία δε λείπουν τα καφέ ή τα μπαρ. Μόνο στη Λεωφόρο Νίκης (Παλιά Παραλία) λειτουργούν 39 μαγαζιά αναψυχής. Από πλευράς προσπελασιμότητας, οι χώροι αυτοί δεν είναι ούτε δημόσιοι, ούτε ιδιωτικοί, αλλά υβριδικοί. Εκεί μπορεί να πάει ο καθένας και να πιει το ποτό του και να αγναντεύει τη θάλασσα, αρκεί να μπορεί να πληρώσει το λογαριασμό. Η κατανάλωση ποτού ή φαγητού αποτελεί προϋπόθεση για την κατανάλωση χώρου.
Αντίθετα, η Νέα Παραλία παραμένει, στο μεγαλύτερο μέρος της, δημόσια. Εκεί υπάρχουν λιγότερα μαγαζιά και περισσότερος δημόσιος χώρος για περπάτημα, τρέξιμο, ποδήλατο, ηλεκτροκίνητο πατίνι, βόλτα με την αλογάμαξα, παγκάκια, καντίνες κλπ. Στη Νέα Παραλία μπορεί να έρθει κανείς με σπόρια ή με έναν καφέ στο χέρι και να καθίσει σε ένα παγκάκι με θέα τον Θερμαϊκό, ή να περπατήσει με άνεση. Αν πάλι θέλει, υπάρχουν καντίνες που τις καλές μέρες βγάζουν πλαστικά τραπεζάκια στον ήλιο. Με αυτή την έννοια, η Νέα Παραλία είναι περισσότερο δημόσια και πιο λαϊκή από την παλιά.
Έτσι, λοιπόν, η επαναλειτουργία του πρώην Δημοτικού Αναψυκτήριου από τον Ιβάν Σαββίδη είναι κομβικής σημασίας για το χαρακτήρα της Νέας Παραλίας. Έπειτα από μια μακρά περίοδο διαφιλονίκησής του από διαφορετικές ομάδες, ο χώρος περνάει σε ιδιωτική χρήση και επιχειρηματική εκμετάλλευση. Το πρώτο αποτέλεσμα της ιδιωτικοποίησης του χώρου θα είναι η «έξωση» των σκεϊτάδων από το Maison Crystal. Αυτοί, έχοντας χάσει άλλη μια μάχη με το κεφάλαιο και έχοντας απωλέσει έναν ζωτικό χώρο, θα αναγκαστούν να υποχωρήσουν στον Μέγα Αλέξανδρο όπου θα δημιουργηθεί ένας συνωστισμός από πατίνια και ποδήλατα. Ελλείψει κατάλληλου χώρου, πολλοί σκεϊτάδες θα φύγουν από την παραλία και θα σκορπίσουν (πάλι) στους δρόμους της πόλης όπου οι συνθήκες είναι λιγότερο ασφαλείς για τους ίδιους, ενώ οι φθορές που θα προκληθούν σε διάφορα σημεία της πόλης από τα πατίνια θα πολλαπλασιαστούν. Αυτό θα ισοδυναμεί με μια οπισθοδρόμηση στην πρώτη περίοδο του σκέιτμπορντ στις ΗΠΑ, όταν ακόμα λεγόταν σερφ του πεζοδρομίου (sidewalk surfing). Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω περιθωριοποίηση της κοινότητας και της κουλτούρας των σκεϊτάδων της Θεσσαλονίκης αντί για τη συμπερίληψη και τη δημιουργική ενσωμάτωσή τους.
Τα τελευταία χρόνια, έχοντας εξελιχθεί από μια απειλητική αναδυόμενη υποκουλτούρα σε ένα δημιουργικό τρόπο ζωής και δημοφιλές άθλημα-θέαμα που αγγίζει όλο και μεγαλύτερο κοινό, το skateboarding είναι παγκοσμίως σε φάση ενσωμάτωσης και εμπορευματοποίησης. Από ένα εξω-θεσμικό δημοφιλές άθλημα των αστικών κέντρων που το έκαναν κυρίως παιδιά χαμηλο-μεσαίων τάξεων με ήπια παραβατικές συμπεριφορές και αισθήματα κοινότητας και αλληλεγγύης, έφτασε να συμπεριληφθεί στα εαρινά Ολυμπιακά αθλήματα ξεκινώντας από τους αγώνες του Τόκιο το 2020. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια το άθλημα γνωρίζει μια κοινωνική διάχυση και προς τις πιο εύπορες τάξεις τόσο από την πλευρά των αθλητών όσο και από την πλευρά των θεατών.
Η ενεργή παρουσία των σκεϊτάδων στη Νέα Παραλία συνεισφέρει παραγωγικά στον πολυπολιτισμικό ιστό της πόλης. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τη μοναδική διακριτή κοινότητα που συνάντησα κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου στην παραλιακή λωρίδα και πιστεύω ότι αυτή η "διαφορετικότητα" απαιτεί την προσοχή μας. Όπως η βιοποικιλότητα ενδυναμώνει τα οικοσυστήματα και τα κάνει σταθερότερα και ανθεκτικότερα, έτσι και η πολιτισμική ποικιλότητα συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη του συμβολικού κεφαλαίου και τη συνεκτικότητα μιας κοινωνίας. Σε μια παραλία γεμάτη από καφέ-μπαρ, θεματικούς (απεριποίητους) κήπους και παιδικές χαρές, ένα skatepark θα αποτελούσε έναν ισχυρότερο πόλο έλξης απ' ό,τι ένα ακόμα αναψυκτήριο. Με νεο-φιλελεύθερους όρους αλά Richard Florida, ένα skatepark και η ενεργή παρουσία των σκεϊτάδων θα μπορούσαν να αναδειχτούν σε καταλύτη αστικού εξευγενισμού προσελκύοντας άλλου τύπου κοινό και επενδύσεις στην περιοχή.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης μπορεί ακόμα να παίξει αποφασιστικό ρόλο στο ζήτημα αυτό: μπορεί επιτέλους να συζητήσει με τους σκεϊτάδες για την κατασκευή ενός υποδειγματικού πάρκου, το οποίο θα λειτουργήσει σαν πρότυπο σημείο αναφοράς όχι μόνο για τους ντόπιους αλλά και για νέους/νέες από την ευρύτερη περιοχή και το εξωτερικό. Προγραμματισμένοι αγώνες και skating events θα προσελκύσουν ακόμη περισσότερο κόσμο στο πάρκο και στην πόλη. Οι σκεϊτάδες θα βελτιώσουν τις επιδόσεις τους μέσα από την επικοινωνία, την ανταλλαγή και το συναγωνισμό μεταξύ τους. Το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει ένα νέο, θεαματικό άθλημα που δεν έχει ακόμα εμπορευματοποιηθεί όσο άλλα δημοφιλή σπορ όπως το ποδόσφαιρο ή η φόρμουλα 1. Και μιλώντας για ποδόσφαιρο, πήγε πάλι το μυαλό μου στον Ιβάν Σαββίδη και τα υποτιθέμενα γρήγορα αντανακλαστικά της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ένα αναψυκτήριο δίπλα σε ένα σκέιτπαρκ... Το να πίνω τη μπύρα μου και να χαζεύω τους σκεϊτάδες να κάνουν τα κόλπα τους με φόντο το ηλιοβασίλεμα του Θερμαϊκού δεν θα με χαλούσε καθόλου.
