Στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, Μια μαρτυρία για τα χρόνια της δικτατορίας
'Ενα βιβλίο του
Γιάννη Σεργόπουλου
Στις εκδόσεις Πόλις
Παρουσίαση του βιβλίου την Παρασκευή 13 Δεκ. στις 19.00 στον Πολυχώρο του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
"Μόλις σε πέντε λεπτά από το κελί βρεθήκαμε σ' έναν άλλο κόσμο. Στις καφετέριες δεν έπεφτε καρφίτσα, χαλασμός κυρίου. Οι παρέες έσκαγαν στα γέλια, τα ζευγαράκια σφιχταγκαλιάζονταν, τα γκαρσόνια ιδροκοπούσαν να περάσουν τους φορτωμένους μεταλλικούς δίσκους πάνω από τα κεφάλια των θαμώνων, ο λαχειοπώλης με το κοντάρι του τριγυρνούσε πουλώντας ελπίδες, οι βιτρίνες κατάφωτες με ελκυστικά ρούχα, βουή ανθρώπων που διασκεδάζουν, διαβάτες αφηρημένοι και αμέριμνοι που περπατούν στο οδόστρωμα και ο καλός οδηγός μας αντί για το βάρβαρο κλάξον χτυπάει για προειδοποίηση την πόρτα του αυτοκινήτου με το χέρι του, που κρέμεται απέξω. Και εγώ, ισχνός, τρομοκρατημένος, υποτίθεται αγωνιστής της ελευθερίας, όμως ποιας ελευθερίας, αυτών των ανυποψίαστων; Μα ήδη είναι ελεύθεροι και ευτυχισμένοι. Πίνουν τις μπύρες τους και τα ουίσκι τους, έχουν τα λεφτά τους, ζουν τους έρωτές τους, είναι μια χαρά. Τι θέλω εγώ να παραστήσω; Γιατί καταδικάστηκα να βασανίζομαι εξαιτίας των εμμονών μου;" (βλ. σελ. 124-125)
'Ενας εικοσάχρονος φοιτητής νομικής σκέφτεται, μαθαίνει, ενεργεί, βασανίζεται ανελέητα για την ελευθερία. Μέλος του φοιτητικού κινήματος κατά της Χούντας, συλλαμβάνεται ξαφνικά, σχεδόν κινηματογραφικά, στο πεζοδρόμιο της Ακαδημίας και Ζωοδόχου Πηγής, οδηγείται στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, τρώει το ξύλο της χρονιάς του, βασανίζεται συστηματικά για έναν χρόνο, εξευτιλίζεται ξανά και ξανά από τους εσατζήδες, αλλάζει κελιά, άγνωστους χώρους κράτησης και βασανιστές χωρίς να ξέρει όλο αυτό το διάστημα γιατί κατηγορείται, πόσο θα διαρκέσει η κράτησή του, χωρίς να δει κάποιο ένταλμα σύλληψης ή κατηγορητήριο, χωρίς να έχει πρόσβαση σε συνήγορο ή επικοινωνία με τους δικούς του, χωρίς να έχει τα στοιχειώδη δικαιώματα ενός σημερινού κρατουμένου.
Σε πρώτη ανάγνωση, το βιβλίο Στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, Μια μαρτυρία για τα χρόνια της δικτατορίας (εκδόσεις Πόλις, Οκτ. 2019) του νομικού Γιάννη Σεργόπουλου, διαβάζεται -λόγω και της σεβαστής χρονικής απόστασης από τα γεγονότα - σαν μια μαρτυρία για την ανελευθερία και την ωμή βία του δικτατορικού καθεστώτος, την οργάνωση και τη δράση του φοιτητικού κινήματος, την προσωπική συμμετοχή του συγγραφέα στον αντιδικτατορικό αγώνα, την καταγραφή της βίας και του εξευτελισμού που υπέστη. Λιτά, σεμνά και χωρίς ίχνος ηρωισμού, ο Γιάννης Σεργόπουλος επαναπροσεγγίζει την ιστορία της νεότητάς του και μαζί την ιστορία της χώρας από την αρχή της δικτατορίας, την πρώτη κατάληψη της Νομικής, το Πολυτεχνείο, την Κύπρο και την πτώση της χούντας, εντάσσοντάς τα μες σε ένα ευρύτερο διεθνές ιστορικό πλαίσιο, εξηγώντας τα και φωτίζοντάς τα.
Σε μια δεύτερη ανάγνωση, ωστόσο, το βιβλίο γιγαντώνεται, αναδεικνύοντας το βάρος της σπουδαιότητάς του, εκπληρώνοντας την κύρια αποστολή του: Η ανελευθερία ενός νέου ανρώπου είναι η μεγαλύτερη φυλακή, η στέρηση θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών είναι ο μεγαλύτερος βασανισμός ενός φωτεινού μυαλού, πιο σφοδρός, πιο βίαιος, πιο ανυπόφορος και από τον ίδιο τον σωματικό πόνο που του προκάλεσαν κάποιοι συνάνθρωποι, συμπολίτες της ίδιας πόλης. Στο πρόσωπο του φοιτητή νομικής εκφράζεται με έναν τρόπο συγκινητικό το δικαιικό δέον κι ο ατομικός του αγώνας για ελευθερία, δημοκρατία και δικαιώματα, οπως διδάσκονται στα μαθήματα και αποτυπώνονται σε εθνικά και διεθνή νομικά κείμενα, γίνεται σύμβολο γενναιότητας και χρέους.
Ο νέος Γιάννης Σεργόπουλος είναι πάντα σοβαρός, σκέφτεται πολύ και μιλάει όσο χρειάζεται, ρουφά τον κόσμο μέσα από τα βιβλία των υπογείων των βιβλιοπωλείων του κέντρου, τις εφημερίδες και τα μάτια του, καταγράφει μες το μυαλό του όλα τα σχετικά με την τιμή και την αξιοπρέπεια, ανασαίνει ελεύθερος μες στο ανελεύθερο καθεστώς, παθιάζεται, κάνει λογικά όνειρα, έχει συνείδηση. Υπέρμαχος της δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας και των θεμελιωδών αρχών του δικαίου, αισθάνεται λεξη προς λέξη όσα προστάζει και προστατεύει η επιστήμη του, θαυμάζει γενναίους άνδρες (μεταξύ τους τον Παναγούλη και τον Μαγκάκη) και με ένα πρωτόγνωρο θάρρος ανοίγεται στον κόσμο. Ακόμη και μες τη μοναξιά του κελιού του, την τρομερή εκείνη χωρίς τέλος απομόνωση μεταξύ ζωής και θανάτου δεν χάνει την αυτοκυριαρχία του, δεν δειλιάζει, δεν μετανιώνει.
Ποιος ξαναπερπατά εκείνους τους πρώτους της ζωής του δρόμους;
"Οι φοιτητές δεν έχουν ενταχθεί στην παραγωγή, έχουν μια ιδιόμορφη ανεξαρτησία, έχουν ως πνευματικό οχυρό τις αίθουσες διδασκαλίας και δεν καταχωρίζονται ευδιάκριτα με ταξικές αναλύσεις. Αυτό τους δίνει ένα προνόμιο στον τομέα της αμφισβήτησης, αλλά, όπως απέδειξε η διεθνής εμπειρία, δεν μπορούν να αποτελέσουν μόνοι τους φορέα κοινωνικής ανατροπής" γράφει ο συγγραφέας. Κι όμως, σχεδόν 50 χρόνια μετά, η απόσταση του χρόνου εύκολα διαλύεται. Γιατί πέρα από τα ιδεολογικά, πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της γενιάς του Πολυτεχνείου, πέρα από τις πολλαπλές επιδράσεις του φοιτητικού κινήματος στην κοινωνία και τη ζωή των 50 αυτών ετών, το βιβλίο είναι πρωτίστως ένας ύμνος στους νέους ανθρώπους, μια ακριβής μελέτη στη διαμόρφωση της συνείδησης, στον ανθρώπινο αγώνα.
"Ποιος είναι άραγε δίπλα μου;" ρωτά ο φοιτητής.
Ακολουθώ νοητά το δρομολόγιο αυτού του βιβλίου. Ύστερα, περπατώ στ' αλήθεια σκοπίμως στους δρόμους του. Από τη Σαριπόλων, τις σκάλες του παλιού κτιρίου της Νομικής ως την Κάνιγγος και από κει ως το πάρκο Ελευθερίας. Με συνταράσσει η εικόνα ενός νέου που αγωνίζεται, που είναι 20 χρονών και αγωνίζεται, που είναι φοιτητής νομικής και αγωνίζεται για όλα όσα γράφουν τα βιβλία, όλα όσα θεωρήσαμε αυτονόητα στις σπουδές μας, με συγκινούν οι άνθρωποι που αγωνίζονται όσο τίποτε άλλο στη ζωή μου.
Τιμώ το βιβλίο αυτό του συναδέλφου Γιάννη Σεργόπουλου και πιστεύω βαθιά στη γραφή του, γιατί με έναν τρόπο αξιοπρεπή και μετρημένο, καταφέρνει μέσα από τη διήγηση της ζωής του, να πει δυνατά πως η ελευθερία είναι πρωτίστως ο πιο σημαντικός ατομικός αγώνας "το άλφα και το ωμέγα στη ζωή του ανθρώπου, ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής. Ελευθερία και ευτυχία είναι τελικά αξεχώριστες η μία από την άλλη".
Νίκη Κόλλια
