Αυτά που γνωρίζαμε ήδη: Ο Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ) έχει το μονοπώλιο των συγκοινωνιών στην πόλη και επιδοτείται απ' το κράτος. Ταυτόχρονα ταλαιπωρεί τους πολίτες με τις συχνές απεργίες του, προσπάθησε να αυξήσει υπερβολικά τις τιμές των εισιτηρίων και «κλέβει» τα ρέστα μας απ' τα μηχανήματα έκδοσης εισιτηρίων που βρίσκονται μέσα στα λεωφορεία.
Τα υπόλοιπα που υποψιαζόμασταν; Κακοδιαχείριση, αναξιοκρατία, σαφής μείωση του αριθμού των δρομολογίων, άπειρα επιδόματα που πληρώνουμε σε μεγάλο βαθμό εμείς μέσω της επιδότησης απ' το κράτος, απευθείας αναθέσεις, και πάει λέγοντας.
264 σελίδες αποτελούν την έκθεση ελέγχου τον οποίο διενήργησε μικτό κλιμάκιο επιθεωρητών στον ΟΑΣΘ. Ο έλεγχος αφορούσε στη διαχείριση και λειτουργία του ΟΑΣΘ για τις οικονομικές χρήσεις 2011 έως 2015 και σε συγκεκριμένα πεδία για το έτος 2016. Η πολυσέλιδη έκθεση την οποία παρουσίασε τις προηγούμενες μέρες κατ' αποκλειστικότητα το θεσσαλονικιώτικο σάιτ Voria παραδόθηκε στους υπουργούς Μεταφορών και Οικονομικών με την ένδειξη «εμπιστευτικό».
Σταχυολόγησα μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία της έκθεσης. Να σημειωθεί πως με μια πρώτη ματιά δεν αποκαλύφθηκε κάποιο χτυπητό, τεράστιο σκάνδαλο όμως όσα υπάρχουν στις 264 σελίδες επιβεβαιώνουν αρκετές απ' τις υποψίες και πολλούς απ' τους φόβους μας.
Να μερικά απ' όσα μου τράβηξαν την προσοχή:
1. Μειώνονται οι οδηγοί αυξάνονται οι διοικητικοί υπάλληλοι.
Καθώς όλο και λιγότερα λεωφορεία κυκλοφορούν στους δρόμους εξαιτίας της έλλειψης οδηγών, ο ΟΑΣΘ αντί να προσλάβει περισσότερους, μειώνει τον αριθμό τους και προσλαμβάνει διοικητικούς υπάλληλους.
Το διάστημα 2010-2016 το προσωπικό μειώνεται. Συγκεκριμένα το 2010 ο αριθμός των εργαζομένων στον ΟΑΣΘ ήταν 2.625, το 2011 2.674, το 2012 2.599, το 2013 2.528, το 2014 2.393, το 2015 2.337 και το 2016 2.330. Η μεγαλύτερη μείωση (-12,44%) σημειώνεται στην ειδικότητα των οδηγών όπου υπάρχουν αρκετές κενές οργανικές θέσεις. Αντιθέτως υπήρξε αυξητική τάση στους διοικητικούς υπαλλήλους (+15,45%), στο βοηθητικό προσωπικό, στους πωλητές εισιτηρίων οι οποίοι υπερκαλύπτουν τις οργανικές θέσεις.
2. Ανεκτέλεστα δρομολόγια
Οι επιθεωρητές έλεγξαν και εάν υλοποιούνται τα προγραμματισμένα βάσει της σύμβασης δρομολόγια. Από τους ελέγχους οι οποίοι έγιναν στις αρχές Σεπτεμβρίου και στα μέσα Οκτωβρίου 2016 διαπιστώθηκε ότι περίπου το 1/5 των προγραμματισμένων δρομολογίων δεν εκτελούνται «κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων». Συγκεκριμένα, βάσει της σύμβασης ο ΟΑΣΘ υποχρεούται να βγάζει στους δρόμους 520 (+ - 4%) λεωφορεία κατά τη χειμερινή περίοδο. Αντ' αυτού οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι τα λεωφορεία τα οποία κυκλοφορούσαν ήταν από 421 έως 462. Όπως αναφέρουν στην έκθεσή τους η αδυναμία εκτέλεσης των δρομολογίων αποδίδεται στην έλλειψη οδηγών [για την οποία μιλήσαμε παραπάνω] καθώς διαθέσιμα λεωφορεία υπήρχαν στα αμαξοστάσια.
3. Υποψίες για «ημετέρους»
Από δειγματοληπτικό έλεγχο που έγινε στις καρτέλες έντεκα υπαλλήλων διαπιστώθηκαν κάποια ευρήματα. Το σημαντικότερο όλων είναι ότι σε κάποιες από τις αιτήσεις πρόσληψης εντοπίστηκε χειρόγραφη σημείωση ότι ο αιτών είναι κάτοχος ποσοστού μετοχής του ΟΑΣΘ (σε μια από τις αιτήσεις) ή συγγενής με εν ενεργεία εργαζόμενο του ΟΑΣΘ (σε τρεις αιτήσεις). Στην έκθεσή τους οι ελεγκτές εκτιμούν ότι αυτές οι σημειώσεις ενδεχομένως να είχαν αντίκτυπο στην προσμέτρηση των προσόντων των υποψηφίων, εν ολίγοις ίσως να έπαιξαν ρόλο κατά την πρόσληψή τους.
Από τον έλεγχο διαπιστώθηκε επίσης ότι κάποιοι προσληφθέντες παρέμειναν στην αρχική θέση τους για διάστημα λιγότερο από έξι έτη όπως προβλέπεται από τον γενικό κανονισμό προσωπικού του ΟΑΣΘ. Ζητείται, δε, να διερευνηθεί εάν η αλλαγή θέσης εργασίας ήταν αποτέλεσμα «εξυπηρέτησης».
4. Ζητήματα έλλειψης ελέγχου
Διαπιστώθηκε ότι σε μια συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχε γίνει αντιληπτό ότι το επαγγελματικό δίπλωμα οδήγησης ενός οδηγού είχε λήξει, ωστόσο, αυτός συνέχιζε να οδηγεί λεωφορεία. Εξ αιτίας αυτής της διαπίστωσης οι ελεγκτές διερωτώνται εάν λειτουργεί μηχανισμός ελέγχου σχετικά με τη λήξη των αδειών οδήγησης που οφείλει να έχει ο ΟΑΣΘ.
Άλλες παρατηρήσεις αφορούν: ελλιπή συμπλήρωση της αίτησης πρόσληψης, ανεπαρκή καταγραφή των υπηρεσιακών μεταβολών των υπαλλήλων, ανεπαρκή έλεγχο ως προς την κατοχή και ανανέωση των απαραίτητων τυπικών προσόντων άσκησης επαγγελματία οδηγού, αναντιστοιχία μεταξύ οργανικών θέσεων και καλυμμένων θέσεων ανά ειδικότητα, επαναπρόσληψη υπαλλήλου το 2011 ο οποίος είχε παραιτηθεί το 2004 κ.ο.κ.
5. Τα επιδόματα που δίνονται
Ο βασικός μισθός των εργαζομένων ανέρχεται περίπου στο 35% των συνολικών αποδοχών και το υπόλοιπο 65% είναι επιδόματα. Συγκεκριμένα, στο προσωπικό κίνησης χορηγούνται 26 επιδόματα, στο διοικητικό προσωπικό 21 και στο προσωπικό συντήρησης 11. (Μερικά απ' τα επιδόματα: Διαχειριστικών λαθών / Ξένων Γλωσσών / Συζύγου / Τηλεφωνήτριας / Ηλεκτρονικού Υπολογιστή / Ειδικό / Εξισωτικό ποσό / Επιτροπών κ.λπ κ.λπ)
Ενδεικτικά, εργαζόμενος με βασικό μισθό 578,27 ευρώ φτάνει με τα επιδόματα στα 2.153,58 ευρώ. Άλλος εργαζόμενος με 868,36 ευρώ βασικό μισθό, με τα επιδόματα φτάνει στα 4.370,90 μικτά!
6. Παροχή σε είδος
Διαπιστώθηκε ότι την περίοδο 2011-2015 καταβλήθηκαν άλλα 2. 438.071,56 ευρώ υπό μορφή «παροχής σε είδος» (δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης με τα λεωφορεία του ΟΑΣΘ). Το ποσόν αυτό δεν αποτυπώθηκε στις οικονομικές καταστάσεις, γεγονός που στέρησε από το ελληνικό δημόσιο ποσόν 280.486,03 ευρώ από την μη απόδοση ΦΠΑ.
Επίσης, άσχετο αλλά ενδεικτικό: Κατά τον επιτόπιο έλεγχο των αποθηκών στα αμαξοστάσια Φοίνικα και Σταυρούπολης διαπιστώθηκαν διαφορές αποθεμάτων που καταμετρήθηκαν με αυτά τα οποία ήταν εγγεγραμμένα στα βιβλία αποθήκης. Οι μεγαλύτερες διαφορές αφορούσαν εργαλεία.
7. Μπαράζ απευθείας αναθέσεων
Η ανάθεση των εργασιών παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών γίνονται ως «απευθείας συμβάσεις με διαπραγμάτευση», κάτι που όμως προβλέπεται στον Κανονισμό Προμηθειών τον οποίο έχει αποδεχθεί το ελληνικό δημόσιο.
Το μεγαλύτερο μέρος παροχής αυτών των υπηρεσιών για το διάστημα 2010-2015 εμφανίζονται να παρέχουν στον ΟΑΣΘ εταιρίες εκπροσωπούμενες από τα ίδια άτομα, μεταξύ των οποίων και πρώην γενικός διευθυντής του Οργανισμού καθώς και πρόσωπα του άμεσου συγγενικού περιβάλλοντός του.
Από τον έλεγχο διαπιστώθηκε επίσης ότι μια συγκεκριμένη εταιρεία σύναπτε συμβάσεις με τον ΟΑΣΘ διετούς διάρκειας και τιμολογούσε τις υπηρεσίες της μετά τη λήξη της σύμβασης κάτι, που σύμφωνα με τους ελεγκτές «αντίκειται στις διατάξεις της αρχής της αυτοτέλειας των χρήσεων».
(Οι επιθεωρητές αναφέρουν πως πολλές από αυτές τις υπηρεσίες θα μπορούσαν να παρασχεθούν από υπαλλήλους του ΟΑΣΘ.)
Από τον δειγματοληπτικό έλεγχο που έγινε στην κατηγορία δαπανών «Γενικές δαπάνες υπηρεσιών και προμήθειας υλικών, ανταλλακτικών και αναλωσίμων» διαπιστώθηκε ότι οι περισσότερες συμβάσεις έργου γίνονταν με απευθείας αναθέσεις, ανεξαρτήτως του ύψους του προϋπολογισμού του έργου. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι πολλές συμβάσεις παρατείνονταν, έως τέσσερα έτη μετά τη λήξη τους, με τους ίδιους οικονομικούς όρους. Αυτό προβλέπεται στον Κανονισμό Προμηθειών του ΟΑΣΘ αλλά για «ειδικές περιπτώσεις», όμως οι ιθύνοντες έκαναν καθολική επίκληση αυτής της παραγράφου. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνουν οι ελεγκτές στην έκθεσή τους «μια διαδικασία που θα αναμενόταν να επιλέγεται σε ειδικές και έκτακτες περιπτώσεις άμεσης ανάγκης, αποτελεί πρακτική που ακολουθείται κατά κόρον από τον Οργανισμό».
Επιπλέον οι επιθεωρητές υπογραμμίζουν ότι «η σωρεία διαδοχικών συμβάσεων με κοινό θεματικό περιεχόμενο, με συχνή ανάθεση στον ίδιο ανάδοχο, αντί διαγωνιστικών διαδικασιών, θέτει ερωτήματα ως προς τη διασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού και ορθολογικής χρήσης των πόρων του ΟΑΣΘ».
8. Οι ελεγκτές επισημαίνουν επιπλέον τα εξής:
- Το έργο της συντήρησης της τηλεματικής, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 400.000 ευρώ ετησίως, ανατέθηκε με απευθείας ανάθεση ενώ θα μπορούσε να γίνει διαγωνισμός. Επιπλέον, η σύμβαση με τη συγκεκριμένη εταιρεία ενώ αρχικά παρατάθηκε για δύο χρόνια στη συνέχεια η παράταση ίσχυσε για 4ετια, με τους ίδιους όρους.
- Τα ίδια ισχύουν και για την ανάθεση του έργου της μηχανογράφησης και συστήματος ηχητικής αναγγελίας στάσεων, προϋπολογισμού επίσης περίπου 400.000 ευρώ ετησίως. Επιπροσθέτως, εδώ διαπιστώθηκε επιπλέον δαπάνη 40.000 ευρώ ετησίως για αμοιβή μηχανικού η οποία, σύμφωνα με τους ελεγκτές, θα μπορούσε να ενσωματωθεί στη συνολική παροχή υπηρεσιών από τον ανάδοχο και να μην επιβαρύνει περαιτέρω τον ΟΑΣΘ.
- Κάποιες συμβάσεις έχουν ημερομηνία έναρξης προγενέστερη από την ημερομηνία υπογραφής τους και σύμφωνα με τους ελεγκτές «χρήζουν διερεύνησης επαρκούς τυπικής επικύρωσης».
9. «Σπάσιμο» εργολαβίας
Διαπιστώνεται επίσης ότι γίνεται «κυκλική ανάθεση» συμβάσεων, στους ίδιους αναδόχους, με απευθείας αναθέσεις. Επίσης, επισημαίνεται ότι την ίδια ημερομηνία υπογράφονται δυο και τρεις συμβάσεις με τον ίδιο ανάδοχο, για παρεμφερές έργο, ενώ θα μπορούσε να γίνει μια εργολαβία και να ανατεθεί με δημόσιο διαγωνισμό. Παρατηρείται, δηλαδή, «σπάσιμο» της εργολαβίας και ανάθεση όλων των επιμέρους έργων στην ίδια εταιρεία. Για παράδειγμα, στις 10 Δεκεμβρίου 2009 υπογράφηκαν τρεις συμβάσεις με τον ίδιο ανάδοχο οι οποίες αφορούσαν: υποστήριξη λογισμικού τηλεματικής (203.186 ευρώ), υποστήριξη για τη λειτουργία του συστήματος τηλεματικής (80.750 ευρώ) και συντήρηση εξοπλισμού τηλεματικής (126.103 ευρώ). Δηλαδή ένα έργο συνολικού προϋπολογισμού 410.039 ευρώ το οποίο αφορούσε την τηλεματική «έσπασε» στα τρία και ανατέθηκε στην ίδια εταιρία, με τρεις διαφορετικές συμβάσεις, υπογεγραμμένες την ίδια ημέρα.
10. Έξοδα για τα ιδιωτικά αυτοκίνητα μελών του Δ.Σ.
Από τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι περιλαμβάνονταν στα «διάφορα έξοδα διοίκησης» αποδείξεις ύψους 5.000 ευρώ κατ' έτος, που αντιστοιχούσαν σε δαπάνες για καύσιμα τα οποία προορίζονταν για τα ιδιωτικά αυτοκίνητα δύο μελών του δ.σ. του ΟΑΣΘ.
Επίσης, υπήρχαν δαπάνες οι οποίες είναι καταχωρισμένες με αποδείξεις λιανικής, ενώ θα έπρεπε να υπάρχουν τιμολόγια (ενδεικτικά βρέθηκαν περίπου 50.000 το 2014 και 14.000 το 2015).
11. Τα αυτόματα μηχανήματα δεν δίνουν ρέστα στους πολίτες (και τα χρήματα τα καρπώνεται ο ΟΑΣΘ)
Από τη μη επιστροφή χρημάτων σε όσους εκδίδουν εισιτήριο από τα αυτόματα μηχανήματα μέσα στα λεωφορεία ο ΟΑΣΘ ωφελήθηκε το 2015 436.270,49 ευρώ, το 2014 429.020,30 ευρώ και το 2013 453.784,22 ευρώ.
*Η διεύθυνση του ΟΑΣΘ θα σχολιάσει τα ευρήματα των επιθεωρητών όταν θα έχει στα χέρια της τα επίσημα έγγραφα.
