James Bond: Ξαναβλέπουμε τις 24 περιπέτειες του διασημότερου κινηματογραφικού πράκτορα
Mε αφορμή την πολυανεμενόμενη πρεμιέρα του «Νo time to die» στις ελληνικές αίθουσες βυθιζόμαστε ξανά στο κινηματογραφικό σύμπαν του 007.
Από τον Γιάννη Βασιλείου
Κατά καιρούς πήρε τη μορφή του Σον Κόνερι, του Τζορτζ Λέιζενμπι, του Ρότζερ Μουρ, του Τίμοθι Ντάλτον, του Πιρς Μπρόσναν και του Ντάνιελ Κρεγκ. Kοιμήθηκε με την Ούρσουλα Άντρες, την Μοντ Άνταμς, την Νταϊάνα Ριγκ, την Τζέιν Σέιμουρ, την Μπριτ Έκλαντ, την Καρόλ Μπουκέ, την Εύα Γκριν, ίσως και με μερικούς άντρες, αν πιστέψουμε αυτό που λέει στον Βίκτορ Σίλβα του Χαβιέ Μπαρδέμ στο «Skyfall».
Ήπιε μπέρμπον, Talisker, Dom Perignon, σάκε και, φυσικά, dry Μartini, κουνημένο, όχι ανακατεμένο, εκτός από τις φορές που δεν τον ένοιαζε – βλέπε «Casino Royale». Oδήγησε Bentley, Chevrolet Impala, Lotus Esprit Turbo, BMV Z3 και Aston Martin DB5. Ταξίδεψε στα ωραιότερα μέρη του κόσμου, έσωσε τον κόσμο άπειρες φορές, τις περισσότερες χωρίς καν να τσαλακώσει το καλοσιδερωμένο του πουκάμισο, αντιμετώπισε τον κίνδυνο με φλέγμα και, πάνω απ’ όλα, σταθερά και επί δεκαετίες, τροφοδότησε ορδές σινεφίλ με (ως επί το πλείστον) καλαίσθητη, κοσμοπολίτικη ψυχαγωγία.
Με αφορμή την (καθυστερημένη, λόγω πανδημίας) έξοδο στις αίθουσες του «No time to die», της 25ης επίσημης περιπέτειας του ήρωα στη μεγάλη οθόνη, ανατρέχουμε στις είκοσι τέσσερις προηγούμενες, τις ξαναβλέπουμε με ένα ποτήρι dry Martini ανά χείρας και γράφουμε γι’ αυτές.
ΚΛΙΚΑΡΕΤΕ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1962Dr. NoΠρώτα ακούγεται το «Bond, James Bond» και μετά βλέπουμε το πρόσωπο – και είναι το πρόσωπο του Σον Κόνερι. Ήδη από τον τρόπο που συστήνει τον ήρωα ο Τέρενς Γιανγκ μοιάζει να είχε υπόψη του ότι χτίζει κάτι μυθικό. Και είχε δίκιο. Η δράση είναι πιο απλή (και κάπως γερασμένη), απουσιάζουν πράγματα που έμελλε να γίνουν δομικά στοιχεία του franchise, είναι εκεί όμως ο κοσμοπολιτισμός, η αγέρωχη φιγούρα του Κόνερι και η εικόνα της Ούρσουλα Άντρες με μαγιό, που κόσμησε αμέτρητα δωμάτια.
1963From Russia with LoveΜαζί με το εθιστικό μουσικό θέμα του Τζον Μπάρι, καλωσορίζουμε τον κινηματογραφικό Μποντ, όπως τον ξέρουμε σήμερα, έστω και μέσα από τα πολλά ρετουσαρίσματα που υπέστη. O Ρόμπερτ Σο παραδίδει έναν αντάξιο ανταγωνιστή του 007 σε σώμα και μυαλό, η σεκάνς στο Όριεντ Εξπρές συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κορυφαίες της σειράς, το σινεμά των set-pieces των επόμενων δεκαετιών αποκτά το πατρόν στο οποίο θα πατήσει και ο Μποντ γλιτώνει από τις παγίδες των εχθρών χάρη στα ευφάνταστα γκάτζετ του Q.
1964GoldfingerΣταθερά στις κορυφαίες προτιμήσεις φαν και κριτικής, ο «Χρυσοδάκτυλος», με τον θάνατο δι’ ασφυξίας με… χρυσή μπογιά, τις κορόνες της Σίρλεϊ Μπάσεϊ στους τίτλους αρχής, το λέιζερ που απειλεί τον «ανδρισμό» του ήρωα, την Aston Martin DB5, που θα επανεμφανιστεί στο franchise άλλες πέντε φορές, και τα δολοφονικά puns που εκτοξεύει ο 007 καθώς εξολοθρεύει τους κακούς, παραμένει, δεκαετίες μετά, ανάμεσα στις μεγάλες δόξες του σινεμά της απόδρασης. Όπως και το Pussy Galore στην κορυφή των αδιανόητων γυναικείων ονομάτων της σειράς.
1965ThunderballΤο Νασάου γίνεται το ιδανικό σκηνικό για μια περιπέτεια στην οποία κυριαρχεί το υγρό στοιχείο. Το «Thunderball» είναι διάσημο για τις υποβρύχιες σκηνές του, οι οποίες διαρκούν λίγο παραπάνω απ’ όσο θα έπρεπε, κάτι που το καθιστά στα μάτια μας το έλασσον έργο της περιόδου Κόνερι, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό – που δεν σημαίνει και πολλά, όλα τους είναι υποδείγματα ανώδυνης ψυχαγωγίας. Ο Μποντ ερωτοτροπεί ακόμα περισσότερο, ενώ η ολική εμφάνιση της νέμεσής του, του ιθύνοντα νου της Spectre, Μπλόφελντ, που ασκεί τα καθήκοντά του πάντοτε καθισμένος, με τη λευκή του γάτα στα γόνατα, ήταν μια ταινία κοντά.
1967You Only Live TwiceΟι εμπνεύσεις του Ρόαλντ Νταλ στο σενάριο –ναι, του αγαπημένου συγγραφέα παιδικών βιβλίων, όπως η «Ματίλντα» και ο «Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας»‒, με αποκορύφωμα το κρησφύγετο του Μπλόφελντ μέσα σε ηφαίστειο, είναι το αλατοπίπερο σε μία από τις πιο νόστιμες ταινίες της σειράς, με έναν Ντόναλντ Πλέζανς απολαυστικά σιχαμερό στον ρόλο του ηγέτη της Spectre και τα έγχορδα του Τζον Μπάρι να πρωταγωνιστούν, κερδίζοντας με το σπαθί τoυς μια θέση στο ψηλότερο βάθρο της easy listening δισκογραφίας.
1969On Her Majesty’s Secret ServiceH καλύτερη ταινία Μποντ «if you accept it as a whole and not just get hung up about George Lazenby», λένε οι Tindersticks στο αφηγηματικό «Chocolate» τους. Δύσκολο, όμως, να παραβλέψεις τον Λέιζενμπι, οι Μποντ είναι προσωποκεντρικές περιπέτειες, στηρίζονται στον βασικό τους χαρακτήρα και ο Λέιζενμπι δεν έχει τη στόφα του πρωταγωνιστή, είχε και την ατυχία να βρεθεί ανάμεσα σε Κόνερι και Ρότζερ Μουρ και η διαφορά κλάσης γίνεται ακόμα εμφανέστερη. Εντύπωση προξενεί το γρήγορο, κοφτό μοντάζ στις σκηνές δράσης. H ταινία ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της σε αυτόν τον τομέα, σκηνοθέτες όπως ο Τόνι Σκοτ ή ο Πολ Γκρίνγκρας πρέπει να την είδαν εκατό φορές πριν περάσουν πίσω από την κάμερα.
1971Diamonds Are ForeverΟ Σον Κόνερι επιστρέφει άρον άρον και επανέρχεται φουριόζος σε μια ορμητική, βάναυση εισαγωγή, όπου βρίσκει τον Μπλόφελντ (ή, τουλάχιστον, έτσι νομίζει), παίρνει την εκδίκησή του γι’ αυτό που έκανε στον προηγούμενο Μποντ και δίνει τη σκυτάλη στη Σίρλεϊ Μπάσεϊ, για να ερμηνεύσει το ωραιότερο τραγούδι της σειράς. Και κάπως έτσι ο άνθρωπος που συνδέθηκε όσο κανείς άλλος με την εικόνα του ατσαλάκωτου πράκτορα 007, αυτός ο γοητευτικός Σκωτσέζος με το παχύ σίγμα και το ανασηκωμένο φρύδι, αποχαιρετά επισήμως το franchise – ανεπισήμως θα επανέλθει στα ’80s με το εκτός σειράς «Never say never again», επιβεβαιώνοντας πως ο τίτλος αυτής της περιπέτειας θα μπορούσε να αναφέρεται στον ίδιο.
1973Live and Let DieΤη σκυτάλη από τον Κόνερι παίρνει ο Ρότζερ Μουρ, ο τηλεοπτικός «Άγιος», ο οποίος θα φέρει στον χαρακτήρα μια meta διάσταση. Ήδη από την πρώτη αυτή ταινία, όπου ο Μποντ είναι σκληρότερος απ’ όσο στη συνέχεια της εποχής Μουρ, ο Bρετανός ηθοποιός μοιάζει να μας κλείνει διαρκώς το μάτι, να μας λέει με σιγουριά «μην ανησυχείτε, όλα είναι υπό έλεγχο και γνωρίζετε κι εσείς ότι είναι υπό έλεγχο και ότι θα πάνε καλά στο τέλος». Αυτό για κάποιους αφαιρεί κάτι από την αίσθηση του κινδύνου, μα για άλλους ενισχύει το fun της υπόθεσης. Είμαστε με τους δεύτερους.
1974The Man with the Golden GunΘα το δεις συχνά να κάνει παρέα με τους ελάσσονες Μποντ στις σχετικές λίστες αξιολόγησης, αλλά το φιλμ έχει έναν από τους πιο συναρπαστικούς κακούς της σειράς, τον σερ Κρίστοφερ Λι, που υποδύεται τον πληρωμένο δολοφόνο Σκαραμαγκά, τον άνθρωπο που, εκτός από το χρυσό πιστόλι, φημολογείται ότι έχει και τρεις θηλές. Ευτυχώς, ο σκηνοθέτης Γκάι Χάμιλτον δεν μας αφήνει με την απορία. Αξίζει να επισημάνουμε και τη φωτογραφία της ταινίας. Tα χρώματα μοιάζουν λίγο πιο ουδέτερα, λίγο πιο κοντά στο αμερικανικό σινεμά των ’70s – αν και ακολουθεί μια συγκεκριμένη φόρμουλα, η σειρά αφουγκραζόταν (και) το αισθητικό ρεύμα της εποχής της.
1977The Spy Who Loved MeΟι funky ήχοι του Mάρβιν Χάμλις στο σάουντρακ υπαγορεύουν και τις διαθέσεις αυτής της περιπέτειας του 007. Το φιλμ ξεκινά με μια καταδίωξη με σκι, η οποία ολοκληρώνεται με τη θεαματικότερη κασκάντα όλου του franchise – ο κασκαντέρ πηδά από μια πλαγιά με σκι στη χαράδρα και έπειτα ανοίγει ένα αλεξίπτωτο και προσγειώνεται στο έδαφος. Για πολλούς το κορυφαίο entry της περιόδου Μουρ, εδώ συστήνεται ο Σαγόνιας, ο πανύψηλος, σχεδόν άτρωτος μπράβος με τη μεταλλική οδοντοστοιχία, τον οποίο υποδύεται ο γλυκύτατος γίγαντας Ρίτσαρντ Κίελ.
1979MoonrakerΜε δεδομένο ότι στηρίζεται σε μία από τις χειρότερες ιδέες που ακούστηκαν ποτέ σε pitching room στούντιο –να στείλουμε τον Μποντ στο Διάστημα–, η ταινία είναι πολύ καλύτερη απ’ όσο θα περίμενες, κυρίως επειδή ο σκηνοθέτης Λιούις Γκίλμπερτ αγκαλιάζει στοργικά το camp στοιχείο και στήνει μια σειρά από αρμοστά εξωφρενικές σκηνές δράσης, όπως η καταδίωξη με τις γόνδολες στη Βενετία. Την παράσταση κλέβουν τα φρύδια του Μάικλ Λόνσντεϊλ στον ρόλο του κακού Ντραξ.
1981For Your Eyes OnlyΠιο μετρημένο σε σχέση με τις τρεις προηγούμενες ταινίες του Μουρ –γι’ αυτό και όχι τόσο αξιομνημόνευτο, θα λέγαμε εμείς‒, με την Καρόλ Μπουκέ να θέτει σοβαρή υποψηφιότητα για τον τίτλο του ομορφότερου Βond girl και με γυρίσματα στην Κέρκυρα και στα Μετέωρα, τα οποία οι μοναχοί προσπάθησαν ανεπιτυχώς να εμποδίσουν και να στείλουν τον «έκφυλο» Βρετανό πράκτορα σπίτι του. Σύμφωνα με δήλωσή του, ο Ρότζερ Μουρ προσπάθησε να τους μεταπείσει, λέγοντάς τους πως κάποτε υπήρξε άγιος, μα δεν τα κατάφερε – ο Βρετανός ηθοποιός υπήρξε μέγιστος ατακαδόρος. Πάντως, το ελληνικό στοιχείο είναι και ο λόγος που το φιλμ κρατά μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του εγχώριου κοινού.
1983OctopussyΑν και θα το περίμενες αλλιώς με τέτοιο τίτλο, το φιλμ συνιστά περισσότερo επιστροφή στο ανεξάντλητο fun του «The spy who loved me» παρά στην camp εξτραβαγκάντζα του «Moonraker». Ο Τζον Γκλεν ενορχηστρώνει με επαγγελματισμό τη δράση, ο Μποντ βρίσκεται ακόμα και να ξιφομαχεί σε μια απίθανη σκηνή καταδίωξης που φαντάζει παρμένη από τον σπιλμπεργκικό εξωτισμό του «Ιντιάνα Τζόουνς», ενώ η Μοντ Άνταμς επιστρέφει για να υποδυθεί ένα από τα πιο καλογραμμένα και αξέχαστα Βond girls.
1985A View to a KillΟ Ρότζερ Μουρ έχει μεγαλώσει και φαίνεται, ο Κρίστοφερ Γουόκεν ως προϊόν ενός ναζιστικού πειράματος είναι ένας έκτακτος κακός, η Τάνια Ρόμπερτς με διαφορά το πιο ανέκφραστο Βond girl, ο casting director πετυχαίνει διάνα επιλέγοντας για τον ρόλο του κακού sidekick την Γκρέις Τζόουνς. Βέβαια, αυτός ο (κατά γενική ομολογία) υπέροχος τύπος που λεγόταν Ρότζερ Μουρ θα διαφωνούσε μαζί μας. Τόσο δύστροπη και αντισυναδελφική ήταν η Τζόουνς στα γυρίσματα, που στο βιβλίο του «Bond on Bond» ο Μουρ χαρίζει στη φωτογραφία της τη λεζάντα «she who shall remain nameless».
1987The Living DaylightsΟ κλασικής θεατρικής παιδείας Τίμοθι Ντάλτον αντικαθιστά τον Ρότζερ Μουρ και δείχνει αρκετά μαζεμένος. Είναι και τέτοια η φυσιογνωμία του που, εδώ που τα λέμε, περισσότερο μια θέση στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ θα του ταίριαζε παρά το κουστούμι του Μποντ. O βετεράνος πια Τζον Γκλεν τιμά και πάλι το ψωμί του, ενώ το θέαμα αναβαθμίζεται σημαντικά από τις μελωδίες του εξαιρετικά φορμαρισμένου εκείνη την περίοδο Τζον Μπάρι – προσέξτε ότι ακόμα και για μια άχαρη σκηνή, όπου απλώς μεταφέρουν όπλα και ναρκωτικά από το ένα βαν στο άλλο, εκείνος έχει συνθέσει ολόκληρη σουίτα.
1989Licence to KillΣε μια προσπάθεια της παραγωγής να δοκιμάσει κάτι καινούργιο στη συνταγή, στο «License to kill» o πράκτορας Μποντ καταχράται την «άδεια να σκοτώνει» και τα βάζει με έναν έμπορο του κολομβιανού καρτέλ και τα τσιράκια του, για να εκδικηθεί τη βάναυση επίθεσή τους στον φίλο του και πράκτορα της CIA Φέλιξ Λάιτερ. Ίσως το πιο βίαιο και αμοραλιστικό «Μποντ» ‒ ο στόχος ήταν ένα θέαμα πιο κοντά στη «βρόμικη» δράση των ’80s, όπως τη δίδαξαν εταιρείες σαν την Cannon. Tο κοινό πάντως είπε όχι και o 007 μπήκε σε τεχνητό κώμα για έξι χρόνια.
1995GoldeneyeΗ πρώτη φορά που ο Βρετανός σκηνοθέτης Μάρτιν Κάμπελ θα αναστήσει το franchise – η επόμενη ήταν μία δεκαετία μετά, με το «Casino Royale»–, ένας άνθρωπος που ξέρει να σκηνοθετεί συναρπαστικές, ευδιάκριτες σκηνές δράσης. Η Τίνα Τέρνερ περνά καθυστερημένα πίσω από το μικρόφωνο, ο Ντέιβιντ Άρνολντ αντικαθιστά επάξια τον Τζον Μπάρι στο score, ενώ η Γεωργιανή εκτελέστρια της Φάμκε Γιάνσεν, που σκοτώνει προκαλώντας ασφυξία με τα πόδια της, κλέβει την ταινία.
1997Tomorrow Never DiesEίχε την όψη, είχε και τη χάρη, έλα όμως που ατύχησε στις ταινίες. Ο λόγος για τον Ιρλανδό Πιρς Μπρόσναν, που ανέλαβε τον ρόλο στο «Goldeneye» με μία δεκαετία καθυστέρηση. Κάθε ταινία του ήταν και πιο κάτω από την προηγούμενη, το παρόν τουλάχιστον είναι ευπρεπές. Έξυπνη η επιλογή ενός μεγιστάνα των media ως κακού –είπαμε, το franchise αφουγκραζόταν συχνά την εποχή του‒, highlight η σκηνή της καταδίωξης με τη μοτοσικλέτα.
1999The World Is Not EnoughΜε ένα πολύ υποτιμημένο τραγούδι τίτλων αρχής από τους Βρετανούς Garbage και τη Σοφί Μαρσό να αποτελούν τα βασικά του redeeming qualities, με το «World is not enough» χτυπά το πρώτο καμπανάκι ότι κάτι δεν πηγαίνει καθόλου καλά στο franchise, καθώς τα ψηφιακά εφέ και η φασαρία ολοένα και υποκαθιστούν την ευρηματικότητα της (ως επί το πλείστον) αναλογικής δράσης με την οποία είχαμε συσχετίσει τις περιπέτειες του 007 στην οθόνη.
2002Die Another DayΤο ναδίρ της σειράς, παρά τα σχέδια των παραγωγών που ήθελαν ακόμα και spin-off με τη Χάλι Μπέρι, η οποία εμφανίζεται στο έργο ως αναδυόμενη Αφροδίτη αλά Ούρσουλα Άντρες. Ένας κινηματογραφικός ήρωας συνυφασμένος με την κομψότητα σε μια περιπέτεια γεμάτη χοντροκοπιά, ένα κακοφορμισμένο όργιο ανέμπνευστης δράσης και CGI, που φαντάζει σχεδόν ατελείωτο. Ακόμα και η Mαντόνα στους τίτλους αρχής μάς απογοήτευσε. Όλα λάθος, back to the drawing board, που λέμε και στο χωριό μου.
2006Casino RoyaleΜετά το απαραίτητο ρετούς, ο νέος πράκτορας 007 έρχεται πιο κοντά στο λογοτεχνικό ανάλογό του, ο Ντάνιελ Κρεγκ κλείνει τα στόματα της φωνασκούσας ιντερνετικής πλειοψηφίας, το baccarat δίνει τη θέση του στο texas hold’em –εντυπωσιακό που η κεντρική σεκάνς μιας ταινίας δράσης έχει ως αντικείμενο μια παρτίδα πόκερ‒, η Εύα Γκριν δείχνει μαγνητικότερη από ποτέ, ο Μαντς Μίκελσεν δακρύζει αίμα κι εμείς δακρύζουμε κανονικά κάθε φορά που έρχεται η σκηνή στο ντους κι εκείνο το «I have no armor left». Για τον υπογράφοντα η καλύτερη ταινία της σειράς.
2008Quantum of SolaceΣυνεχίζοντας την ιστορία από κει που την άφησε το «Casino Royale», εδώ βλέπουμε έναν Μποντ πικραμένο, οργισμένο, ανυπόμονο να πάρει εκδίκηση από τους φταίχτες. Σαν εξαιρετικός δραματικός ηθοποιός που είναι, ο Κρεγκ θα θριαμβεύσει στις σχετικές σκηνές, τα πάντα όμως καταστρέφονται από τις αισθητικές επιλογές του Μαρκ Φόστερ στις σκηνές δράσης. Πλήρης απουσία γεωγραφία της δράσης και μοντάζ που υποκλίνεται στο λεγόμενο «σινεμά του χάους», με πλάνα ατάκτως ερριμμένα στα χαρτιά ώστε να αποδοθεί η αίσθηση του πεδίου μάχης, στην πράξη για να καλυφθεί η αδυναμία ή η βαρεμάρα σχεδιασμού και ενορχήστρωσης της δράσης, θα πούμε εμείς. Σαν αποτέλεσμα το «Quantum of Solace», αν και το μικρότερο σε διάρκεια Μποντ, ώρες-ώρες γίνεται εξαντλητικό.
2012SkyfallΟ οσκαρικός Σαμ Μέντες αναλαμβάνει τα σκηνοθετικά ηνία και πλάθει τον πιο παράξενο Μποντ, μια περιπέτεια σοβαρών, σχεδόν πένθιμων τόνων που λειτουργεί (και) ως δοκίμιο πάνω στον ήρωα, ενσωματώνοντας και τον πατριωτισμό του, που είναι αναπόσπαστο στοιχείο του άλλωστε – το αναφέρουμε επειδή σ’ αυτό στέκονται οι επικριτές του «Skyfall». Γεμάτο μικρά και μεγάλα Εaster eggs για τους φαν, με έναν ανατριχιαστικό κακό από τον Χαβιέ Μπαρδέμ και δάνεια από το θέατρο σκιών ως το γουέστερν και την αρχαία τραγωδία, σε ένα φινάλε φροϊδικών απολήξεων, όπου ο Μποντ καλείται να αντιμετωπίσει και να σώσει το υπέρτατο Βond girl, τη μαμά Μ.
2015SpectreTο φάντασμα της Βέσπερ κυνηγά τον Μποντ του Κρεγκ, με τον Σαμ Μέντες να χαλαρώνει λίγο την ατμόσφαιρα αυτήν τη φορά, ξεκινώντας με μια βιρτουόζικη εισαγωγική σεκάνς στο Μεξικό κατά τον εορτασμό της Ημέρας των Νεκρών. Εδώ συναντάμε τον «συγγραφέα της δυστυχίας» του 007, τον Μπλόφελντ, τον οποίο υποδύεται ένας περιέργως όχι ιδιαίτερα απειλητικός Κριστόφ Βαλτζ. Μέσα από αμέτρητες δυσκολίες, το όνειρο αυτό του Μποντ να αποσυρθεί από την ενεργό δράση παρέα όχι με οποιοδήποτε κορίτσι αλλά με το ένα και μοναδικό επιτέλους πραγματώνεται, κάτι που φάνταζε ιδανικός επίλογος για την πορεία του Ντάνιελ Κρεγκ στο franchise. Κι αν το «No time to die» μας απογοητεύσει, θα παραμείνει αυτό ακριβώς.
