Χθες αναγκάστηκα ν' ακούσω ξανά τους θρυλικούς «Μετανάστες» [ΕΜΙ/ Columbia] του Γιάννη Μαρκόπουλου σε στίχους Γιώργου Σκούρτη, επειδή στην «αρχική σελίδα» μου στο facebook είδα κάποιον πολύξερο να υποτιμά την πρώτη εκτέλεση τού Λάκη Χαλκιά, ποστάροντας εκείνη τη «δεύτερη» και πολύ μεταγενέστερη τού Μητροπάνου και μαζεύοντας λάικ με τη σέσουλα. Τα πήρα. Ήθελα να του απαντήσω, αλλά ο τύπος δε δεχόταν σχόλια από «μη φίλους», επειδή, προφανώς, θέλει μόνο να τον χαϊδεύουν.
Τι εστί, λοιπόν, Λάκης Χαλκιάς; Ας τα πάρουμε τα πράγματα κάπως από την αρχή – από τους «Μετανάστες» εννοώ.
Το ιστορικό αυτό άλμπουμ ηχογραφήθηκε στα στούντιο της Columbia στο διάστημα Μάιος-Ιούνιος 1974 (πριν την πτώση της χούντας δηλαδή) με ερμηνευτές τη Βίκυ Μοσχολιού και το Λάκη Χαλκιά και οργανοπαίκτες τους Κώστα Παπαδόπουλο μπουζούκι, Αριστείδη Μόσχο σαντούρι, Μάριο Κώστογλου κιθάρα, Χάρη Καλέα πιάνο, Νίκο Κεχαγιά μπάσο και Σπύρο Λιβιεράτο κρουστά.
Οι «Μετανάστες» ακούστηκαν πολύ τους πρώτους μήνες (και τα πρώτα χρόνια) της Μεταπολίτευσης, βγάζοντας τραγουδάρες, αφού δύο τουλάχιστον απ' αυτά τα κομμάτια συγκαταλέγονται μεταξύ των ωραιότερων ελληνικών πέραν από εποχές και είδη. Το συγκλονιστικό (για πόσα τραγούδια μπορείς να πεις αυτή τη λέξη και να έχει 100% νόημα;) «Μιλώ για τα παιδιά μου» με τη Βίκυ Μοσχολιού και το απίστευτο ζεϊμπέκικο «Η φάμπρικα» με τον Λάκη Χαλκιά.
Άκουσε φίλε εμιγκρέ
ο χρόνος είναι χρήμα
με τους εργάτες μη μιλάς
την ώρα σου να την κρατάς
το γιο σου μην το λησμονάς
πεινάει κι είναι κρίμα.
Κι εκεί στο πόστο μου σκυφτός
ξεχνάω τη μιλιά μου
είμαι το νούμερο οχτώ
με ξέρουν όλοι με αυτό
κι εγώ κρατάω μυστικό
ποιο είναι τ' όνομά μου
Μου κάνει εντύπωση το γεγονός πώς αυτός ο μοναδικός τραγουδιστής, ο Λάκης Χαλκιάς, δεν αναγνωρίστηκε όσο και όπως θα έπρεπε όλα τα επόμενα χρόνια. Πώς και γιατί δεν θεωρείται ισάξιος δηλαδή ενός Ξυλούρη, ενός seventies Νταλάρα, μιας παντοτινής Μοσχολιού, ή έστω μιας Αλεξίου, μιας Γαλάνη κι ενός Μητροπάνου. Αυτό εννοώ (και δεν αναφέρομαι στους ερμηνευτές της προηγούμενης γενιάς, στον Καζαντζίδη, τον Μπιθικώτση κ.λπ.). Αντιλαμβάνομαι –όπως και άλλοι εξάλλου– και αυτά που φαίνονται και, κυρίως, εκείνα που είναι κάπως κρυμμένα και δεν φαίνονται...
Ο Λάκης Χαλκιάς δεν τραγούδησε το πολύ (σε ποσότητα) «έντεχνο» ρεπερτόριο, ώστε να περάσει «με το έτσι θέλω» και σε άλλες σφαίρες. Ούτε σπρώχτηκε ποτέ από κάποιαν εταιρεία ή από κάποιο μιντιακό μηχανισμό. Δεν υπήρξαν έντυπα, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, παραγωγοί, μολυβοσπρώχτες, που σε συνεννόηση, σε κοινή γραμμή και σε συμφωνία φάσης (για αιώνες) να μας τον κάνουν κατάπλασμα (είτε το άξιζε, είτε όχι). Ούτε επίσης τον έκανε «θέμα» ο Πανούσης, για να πιάσουμε και την άλλη πλευρά. Δεν επιβλήθηκε υποχρεωτικώς και δια νόμου. Υπήρξε, και είναι, βασικά, ένας τραγουδιστής της παράδοσης, που έτυχε να πει (στη δεκαετία του '70 κυρίως) και μερικά σπουδαία τραγούδια συνθετών (βασικά του Μαρκόπουλου).
Επίσης, και αυτό είναι το σημαντικότερο όλων, λόγω χαρακτήρα και αντιλήψεων προφανώς, ο Χαλκιάς δεν φαίνεται να ήταν-είναι από τους ανθρώπους που θα ελίσσονταν διαρκώς σε συστήματα και καταστάσεις –νουδούδες, πασόκια, συγκυβερνήσεις... και ό,τι άλλο μεσολάβησε– ώστε να επωφελείται διαρκώς και ν' ανεβαίνει, όντας «μέσα στα πράγματα».
Περαιτέρω, ο Χαλκιάς είναι κομμουνιστής (είχε κατεβεί, ανάμεσα σε άλλα, με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ στη Β' Αθήνας, το 2007). Δεν ξέρω τι σημαίνει για τον καθένα η λέξη «κομμουνιστής», ούτε θα το συζητήσουμε τώρα, εκείνο που λέω είναι πως αν έχει παίξει έναν (αρνητικό) ρόλο η πολιτική τοποθέτηση του καλλιτέχνη στην (μη) υπέρτατη καταξίωσή του, τότε μιλάμε για «έγκλημα». Δεν μπορεί να «βήχει» ο κάθε... καρακαηδόνης και να εμφανίζεται ως μεγάλος τραγουδιστής, και ο Χαλκιάς, με τους τόνους φωνής, να είναι δεύτερος – ούτε καν δεύτερος δηλαδή. Δεν το δέχομαι. Για να μην πω δεν το ανέχομαι.
Και τούτο το υποστηρίζω, γιατί στη φωνή του Λάκη Χαλκιά συνωθούνται όλα τα τεχνικά και συναισθηματικά φορτία στον υψηλότερο βαθμό. Φωνή καθαρή, λαμπερή, στεντόρεια, με απόλυτη άρθρωση (δεν φεύγει σύμφωνο και τα φωνήεντα στρογγυλά, σαν συμπαντικές σφαίρες) και βεβαίως πάθος, λεβεντιά και δωρική έκφραση ταυτόχρονα.
Ακούω τη «Φάμπρικα», συνεχώς, τις τελευταίες ώρες και συγκινούμαι. Τι μεγάλο τραγούδι! Τι μέγιστο τραγούδι! Και τι δύσκολο! Τι ακατόρθωτο! Δοκιμάστε να τραγουδήσετε μόνον τις πρώτες λέξεις... «η φάμπρικα, η φάμπρικα δεν σταματά...» για να δείτε τι εννοώ. Είναι απίστευτα τα «τσακίσματα» της φωνής του Χαλκιά, προκειμένου να βγει αυτό που βγαίνει. Είναι ανεπανάληπτη η ερμηνεία του, είναι μοναδικός ο τρόπος που χειρίζεται το μελωδικό βάρος του άσματος και, βεβαίως, τους εκπληκτικούς στίχους. Δεν υπάρχει δεύτερος. Δεν μπορεί να υπάρξει δεύτερος.
Κι ενώ άκουγα και ξανάκουγα τους «Μετανάστες», είπα κάποια στιγμή να πάω και στο YouTube για να δω «τι παίζει». Δεν το περίμενα. Είδα τη «Φάμπρικα» ανεβασμένη πάνω από 50 φορές με περισσότερα από 1.200.000 χτυπήματα! Πολύ το ευχαριστήθηκα!
Άκουσα, δε, όλες τις νεότερες εκτελέσεις επιβεβαιώνοντας εκείνο που γνώριζα. Πως ο Χαλκιάς τραγουδά και σήμερα όπως τότε, για να μην πω καλύτερα από τότε. Είναι απίστευτο! Όταν οι τραγουδιστές εκείνης της εποχής έχουν χάσει το 70, το 80% της φωνής τους, ο Χαλκιάς στέκεται εκεί, ψηλά, λες και σταμάτησε ο χρόνος.
Γι' αυτό υποστηρίζω πως πρόκειται για τον μεγαλύτερο εν ζωή λαϊκό τραγουδιστή. Γιατί η φωνή του παραμένει μεγάλη, δυνατή και εκφραστική. Μία φωνή απαιτήσεων.
Απολαύστε τον εδώ, δύο φορές, με την ένταση στο maximum. Στην πρώτη ανεπανάληπτη εκτέλεση και σε μια σχετικώς πρόσφατη από τη «ζωντανή» εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου με τον αποσβολωμένο Βασίλη Λέκκα και τον αληθινά συγκινημένο Γιάννη Δημαρά προς το τέλος...