Δέκα χρόνια Aldina: Τα αγαπημένα μας βιβλία
Δημοσιογράφοι και συνεργάτες της LiFO επιλέγουν το αγαπημένο τους βιβλίο από τη λογοτεχνική σειρά των εκδόσεων Gutenberg, που συμπληρώνει 10 χρόνια και αριθμεί 100 τίτλους.
Από τον Γιάννη Πανταζόπουλο
H σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg ξεκίνησε τη διαδρομή της πριν από δέκα χρόνια και αποτελείται πλέον από εκατό τίτλους, μερικών από τους κορυφαίους συγγραφείς της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Όλα αυτά τα χρόνια έχει αποκτήσει πιστό αναγνωστικό κοινό. «Αν η ανάγνωση βιβλίων αποτελεί την πνευματική τροφή του ανθρώπου, τότε η ευθύνη του εκδότη αποκτά βαρύνουσα σημασία, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η κρατική πολιτική για την προώθηση της φιλαναγνωσίας στα σχολεία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Στις εκδόσεις Gutenberg επιλέγουμε με προσοχή και εκδίδουμε τα έργα κορυφαίων συγγραφέων από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή. Παράλληλα με τη γνωστή μας σειρά Orbis Literae, η οποία περιλαμβάνει κλασικά αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, προχωρήσαμε πριν από 10 χρόνια στη δημιουργία της σειράς Aldina, αφιερωμένης σε σύγχρονους, διακεκριμένους συγγραφείς ξενόγλωσσης πεζογραφίας.
Στα δέκα χρόνια της παρουσίας της, η σειρά Aldina αριθμεί 100 τίτλους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται έργα αναγνωρισμένων δημιουργών, αλλά και βιβλία που κατάφεραν να κερδίσουν την αποδοχή του αναγνωστικού κοινού και να τιμηθούν με διεθνή βραβεία, όπως το Booker, το Pulitzer και το Νόμπελ», λέει στη LiFO ο εκδότης Κώστας Δαρδανός. Από την πλευρά της η υπεύθυνη της σειράς Aldina, Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, επισημαίνει: «Από τα πρώτα βιβλία της Aldina η ανταπόκριση και των κριτικών και του κοινού υπήρξε ενθουσιώδης κι αυτό μας έδωσε θάρρος και συνεχίσαμε δυναμικά. Ποια στοιχεία εκτιμήθηκαν; Αυτά στα οποία δίνουμε την προσοχή μας: αυστηρή επιλογή τίτλων, πολύ καλές μεταφράσεις, προσεκτική επιμέλεια και διόρθωση των κειμένων, καλαίσθητη τυπογραφική οργάνωση, προσεγμένα εξώφυλλα με έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων ‒ μια πραγματική πινακοθήκη. Επιλέγουμε τα βιβλία με μεγάλη προσοχή ώστε να μην πέφτουμε στην παγίδα της διαφήμισης ή της επίκαιρης επιτυχίας. Η λογοτεχνικότητα της αφήγησης στηρίζει και στεγάζει με θριαμβευτικό πρόσημο τις επιλογές μας. Κάθε εκδοτική πρόταση νοείται ως αυξημένη ευθύνη απέναντι στο αναγνωστικό κοινό. Ένα εκδοτικό πρόγραμμα μπορεί να έχει μια εμπορική πλευρά, αλλά πρωτίστως πρέπει να έχει ποιοτικό χαρακτήρα ώστε να του επιτρέπεται να εντάσσεται στα προϊόντα πολιτισμού. Μόνο έτσι επιζεί και δικαιώνεται».
Δημοσιογράφοι και συνεργάτες της LiFO επιλέγουν το αγαπημένο τους βιβλίο:
Η γνώμη μου για τη λογοτεχνία της Murdoch είναι ότι η Αγγλίδα συγγραφέας προσπάθησε με τα μυθιστορήματά της να γράψει τη δική της «Ανθρώπινη Κωμωδία» και να περιγράψει μέσα από τις ιστορίες των ηρώων της την εποχή της. Οι ιστορίες της είναι πάντα στην κόψη του ξυραφιού. Δεν ξέρεις αν πρέπει να γελάσεις ή να κλάψεις με τα όσα διαβάζεις, ενώ η γραφή της είναι από μόνη της απόλαυση, ειδικά στα αγγλικά, που οι λέξεις ακούγονται σαν τραγούδι. Το «Θάλασσα, Θάλασσα» το διάβασα πρώτη φορά στην έκδοση της Χατζηνικολή, αυτή την εμβληματική έκδοση με το ασημένιο εξώφυλλο και τους κυανούς τίτλους. Εκεί γνώρισα για πρώτη φορά τον κόσμο της Murdoch και έγινα πιστός ακόλουθός της, εκεί διάβασα για πρώτη φορά για τον διάσημο αυτό σκηνοθέτη του θεάτρου που έφυγε να πάει στην εξοχή· έλα όμως που «η πόλις τον ακολούθησε» στην ερημιά, κι έτσι για την πολύπλοκη αλλά κι αστεία ζωή του το μόνο που άλλαξε ήταν το σκηνικό. Δεν ήταν πια το Λονδίνο αλλά ένα σπίτι σε μια ακροθαλασσιά, κάπου στην αγγλική εξοχή. Την έκδοση της Aldina ξεκίνησα να τη διαβάζω από περιέργεια να δω τι θυμάμαι από αυτό το σπουδαίο μυθιστόρημα αλλά και το αν ακόμα μπορεί η Murdoch να «σταθεί» στην εποχή μας. Η μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ καλύτερη από την πρώτη έκδοση και δικαιώνει την επανέκδοση αυτού του βιβλίου. Η επιλογή του εξωφύλλου και πάλι σωστή. Η θάλασσα είναι παρούσα σε όλες τις σελίδες αυτού του βιβλίου και είναι μάλιστα τρικυμισμένη, σκοτεινή, έτσι όπως είναι οι σωστές θάλασσες του Βορρά.
«Χάρτες και λαβύρινθοι. Ενός πράγματος που δεν μπορούσε να ξαναφτιαχτεί. Δεν μπορούσε να διορθωθεί. Μέσα στα βαθιά λαγκάδια όπου ζούσαν, όλα ήταν παλιότερα από τον άνθρωπο κι απέπνεαν μυστήριο». Έτσι τελειώνει ο «Δρόμος», το μυθιστόρημα της κοινής πορείας δυο ανθρώπων, πατέρα και γιου, μέσα σε μια χώρα που έχει πάψει να είναι κόσμος. Άκοσμος κόσμος, πεδίο μιας απροσδιόριστης καταστροφής, και ο πατέρας με τον γιο τραβούν προς τη Δύση. Όχι ως ιδρυτικοί πιονέροι της αμερικανικής μυθικής γένεσης (ανακάλυψη της Δύσης) αλλά ως πιονέροι των έσχατων ημερών, επιζήσαντες ενός τέλους. Ο McCarthy αφηγείται με γυμνούς διαλόγους εν μέσω γρανιτένιων τοπίων. Ο αναγνώστης ακούει την ανάσα των ηρώων και μαζί τον σπαραγμό ενός πολιτισμού. Συγκίνηση και μεγαλείο, από τα μικρά και από όσα μεγαλειώδη σε τυλίγουν στην ανάγνωση.
Ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της αμερικανικής λογοτεχνίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, ο «Αιματοβαμμένος Μεσημβρινός» του Cormac McCarthy είναι μια σπουδή στη βία, σε έναν κόσμο όπου η σφαγή και η καταστροφή είναι ο κανόνας, η θεμελιώδης δύναμη της φύσης, αμετάκλητη και σχεδόν μεταφυσική. Ένας 14χρονος χωρίς όνομα περιπλανιέται στα σύνορα του Τέξας με το Μεξικό στα μέσα του 19ου αιώνα, συναντάει τον Δικαστή Χόλντεν, μία από τις πιο ανατριχιαστικές φιγούρες της λογοτεχνίας, και γίνεται μάρτυρας απίστευτων ωμοτήτων που θα τον οδηγήσουν σε μια οδυνηρή καταβύθιση στα απώτατα όρια της ανθρώπινης φρίκης. Οι περιγραφές των σφαγών, της αλληλοεξόντωσης και της αδιαφορίας προς τη ζωή είναι σοκαριστικές, αλλά ποτέ επιτηδευμένες. Ο McCarthy δεν καταφεύγει στην ηθικολογία – η αφήγησή του είναι ψυχρή, σχεδόν βιβλική, παρουσιάζοντας έναν κόσμο όπου η ζωή και ο θάνατος δεν έχουν συναισθηματικό βάρος. Εξίσου συγκλονιστική είναι η περιγραφή του φυσικού τοπίου. Οι απέραντες ερημικές εκτάσεις, τα βουνά και οι ποταμοί δεν λειτουργούν ως απλά σκηνικά, αλλά ως πρωταγωνιστές της ιστορίας. Το τοπίο δεν προσφέρει λύτρωση – είναι άγριο, αδιάφορο, πανίσχυρο. Η φύση και η βία συγχωνεύονται σε έναν αδυσώπητο χορό που καταπίνει τους ανθρώπους χωρίς δεύτερη σκέψη. Ο τρόπος που ο McCarthy περιγράφει την έρημο, το φως και τη σκόνη δίνει μια σχεδόν μεταφυσική διάσταση στην αφήγηση, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που θυμίζει αρχαία επική ποίηση. Ο «Αιματοβαμμένος Μεσημβρινός» είναι κάτι περισσότερο από ένα μυθιστόρημα για τη βία. Είναι μια αλληγορία για την ανθρώπινη φύση, για την αέναη επανάληψη της ιστορίας και για την παντοδυναμία της καταστροφής. Η γλώσσα του McCarthy, με τις εκτενείς, σχεδόν υπνωτικές προτάσεις του και το άχρονο ύφος του, ενισχύει την αίσθηση ότι αυτό το βιβλίο δεν αφηγείται μια ιστορία του παρελθόντος, αλλά μια αλήθεια που ισχύει παντού και πάντα. Ένα έργο ανυποχώρητο, αδυσώπητο και αξεπέραστο, σε μια υποδειγματική μετάφραση του Γιώργου Κυριαζή.
Αυτή η σειρά ανήκει στις αγαπημένες μου. Προσπαθώ να διαβάσω όσα περισσότερα μπορώ. Αν και είναι δύσκολο να επιλέξω ένα μόνο βιβλίο, με μεγάλη δυσκολία θα ξεχωρίσω το νούμερο 41. Ο «Φίλος» της Αμερικανίδας Sigrid Nunez είναι ένα υπέροχο βιβλίο για τον θάνατο, το πένθος, τη φιλία, την τέχνη και την αγάπη. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, πολλές φορές σταμάτησα για να συλλογιστώ τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις του. Η υπόθεση; Μια γυναίκα, συγγραφέας και καθηγήτρια δημιουργικής γραφής, χάνει απροσδόκητα τον κολλητό της. Και ξαφνικά βρίσκεται να φροντίζει, προς μεγάλη της δυσαρέσκεια, τον αγαπημένο του σκύλο, έναν μολοσσό. Τραυματισμένος από την απροσδόκητη εξαφάνιση του αφεντικού του, ο σκύλος κάνει τη δική της θλίψη ακόμα μεγαλύτερη. Η συμπεριφορά της αλλάζει, οι φίλοι της ανησυχούν, ο σπιτονοικοκύρης της απειλεί να της κάνει έξωση. Εκείνη με τον καιρό δένεται περισσότερο με το θλιμμένο ζώο και του αφοσιώνεται, προσπαθεί μάλιστα να κατανοήσει τα συναισθήματά του. Βαθιά στοχαστικό και ένας ύμνος στα υπαρξιακά αδιέξοδα των ανθρώπων.
Έργο αναφοράς για το θέμα της εξορίας και το μοναδικό του πολυγραφότατου Mario Benedetti (1920-2009) όσο ήταν πολιτικός εξόριστος, το «Άνοιξη με μια σπασμένη γωνία» είναι ένα μυθιστόρημα για τις πληγές που άφησε η δικτατορία στην Ουρουγουάη (1973-1985) δοσμένο μέσα από πολλές διαφορετικές φωνές: ενός πολιτικού κρατούμενου που γράφει ακατάπαυστα γράμματα στη σκορπισμένη οικογένειά του, της γυναίκας του που δεν τολμά να του εκμυστηρευτεί τον έρωτά της για έναν άλλο άντρα, της κόρης του που προσπαθεί να κατανοήσει την απουσία του, του γέρου πατέρα του που επιχειρεί στην ξενιτιά μια νέα αρχή… Μοναξιά, απώλειες, ηθικά διλήμματα, ανοιχτές πληγές αλλά και λαχτάρα για καλύτερες μέρες, σ’ ένα ψηφιδωτό φτιαγμένο από Ιστορία, συναίσθημα και στοχασμό.
Οι γυναίκες που ζουν δίπλα μας παίρνουν μορφή σε αυτές τις άλλοτε σκληρές, άλλοτε σουρεαλιστικές ή αστείες πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις στο βιβλίο της Rumena Buzarovska. Οι γυναίκες της δεν είναι αγίες, δεν είναι τέλειες, είναι απλές και περίπλοκες, τραυματισμένες, καταπιεσμένες μέσα σε σχέσεις από τις οποίες δεν υπάρχει σημείο διαφυγής. Πρωταγωνιστεί η σκληρότητα, η αδιαφορία και η κακοποιητική συμπεριφορά των ανδρών και όταν βγάλουμε τις ιστορίες τους από τους τοίχους των σπιτιών, θα τις δούμε γύρω μας να ζωντανεύουν σε κάθε χώρο, με την κακία, τον κυνισμό και τη χυδαιότητα που επιβάλλει η πατριαρχία. Στις έντεκα αφηγήσεις της Buzarovska οι γυναίκες ψάχνουν, κάτω από τη σιωπηλή δυσαρέσκεια και τον φόβο, να βρουν τον τρόπο να απελευθερωθούν από την επιβεβλημένη σιωπή και να προχωρήσουν.
Ο «Γαλατάς» της Anna Burns, στη σπουδαία μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου, είναι ένα βιβλίο που σαγηνεύει και καθηλώνει με την παράδοξη μυστηριώδη ατμόσφαιρα που δημιουργεί και κέρδισε πανάξια το βραβείο Booker 2018. Σε έναν ανώνυμο διχοτομημένο τόπο, με ανώνυμους κατοίκους και με πλήθος διαχωρισμούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς, πολιτιστικούς και έμφυλους, ένα δεκαοχτάχρονο κορίτσι αντιστέκεται στον τρόμο, στη βία και στην καχυποψία που την περιβάλλει. Η συγγραφέας από τη Βόρεια Ιρλανδία, συνδυάζοντας την ενορατική δυστοπία ενός Όργουελ και τον απροσδιόριστο, αποπνικτικό εφιάλτη ενός Κάφκα, έδωσε ένα βαθιά πολιτικό και πολυεπίπεδο μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Η ταραγμένη Ιρλανδία της δεκαετίας του ’70 όπου μεγάλωσε και η ίδια γίνεται το εφαλτήριο για να μιλήσει για την ατομική ελευθερία και την ανάγκη για άμυνα απέναντι στους σύγχρονους ολοκληρωτισμούς.
Ένα ολοκληρωτικό στρατιωτικό καθεστώς επιβάλλεται στην Ιρλανδία, ξεσπάει εμφύλιος και η σταδιακή διάλυση μιας οικογένειας στο Δουβλίνο μαρτυρά τις συνέπειές του. Μια δυστοπία που εκτυλίσσεται σε έναν τόπο με βαρύ ιστορικό φορτίο, που όμως ο συγγραφέας πολύ διορατικά κρατά σε ένα ασαφές πολιτικό πλαίσιο. Ούτως ή άλλως, οι ειδικές λεπτομέρειες, ποιος, πού και γιατί, δίνουν τη θέση τους σε ένα ασθματικό ταξίδι προς την όποια σωτηρία ‒ που δεν εγγυάται απαραίτητα το φως. Από ένα σημείο κι έπειτα, η αναρώτηση για βασικά πράγματα είναι πολυτέλεια, μόνη λύση είναι η φυγή. Γραμμένο χωρίς παραγράφους ή κεφάλαια, με τον ευθύ λόγο να μην ξεχωρίζει από τον πλάγιο, χωρίς όμως αυτό να εμποδίζει την κατανόηση, αφού ο λόγος ρέει απρόσκοπτα ‒φυσικά και χάρη στη μετάφραση‒, το «Τραγούδι του προφήτη» του Paul Lynch μας ξεβολεύει, όχι χωρίς λόγο.
Στην πόλη Χρήμα της Πολιτείας του Μισισιπί (που όντως υπάρχει) οι φρικτές δολοφονίες λευκών κατοίκων έχουν φέρει σε αδιέξοδο την τοπική –κωμικά ανίκανη– αστυνομία, και την υπόθεση αναλαμβάνουν δυο πράκτορες του FBI που θα βρεθούν μπροστά σε κάτι που ξεπερνάει κάθε φαντασία. Μαύρο, κατάμαυρο χιούμορ από τον σπουδαίο Percival Everett, σ’ ένα μυθιστόρημα που χρησιμοποιεί τις συμβάσεις της αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά και του τρόμου, για να μιλήσει για το βαθύ συλλογικό τραύμα των Μαύρων Αμερικανών και να υπενθυμίσει τη ρήση «ευτυχώς που οι Μαύροι ζητούν ισότητα και όχι εκδίκηση». Τα δέντρα του τίτλου είναι αυτά απ’ τα οποία κρέμονταν τα «Παράξενα Φρούτα» του σπαρακτικού τραγουδιού της Μπίλι Χόλιντεϊ.
Ένα από τα αριστουργήματα του μοντερνισμού, ένα από τα πρώτα και σημαντικότερα βιβλία λεσβιακής λογοτεχνίας. Ένα βιβλίο που αγαπήθηκε από τον Ντίλαν Τόμας, τη Σούζαν Σόνταγκ και τον Τ.Σ. Έλιοτ. Δημοσιευμένο το 1936, το «Νυχτοδάσος» της Barnes ακολουθεί το καταστροφικό πέρασμα της Ρόμπιν από τη ζωή τεσσάρων διαφορετικών χαρακτήρων και κυρίως της Νόρας, η οποία λέγεται πως βασίζεται στην ίδια τη συγγραφέα, και τον οκταετή μεγάλο της έρωτα με τη Θέλμα Γουντ. Όπως αναφέρει ο Τ.Σ. Έλιοτ στην εισαγωγή του, αυτό είναι ένα βιβλίο που θα γοητεύσει αρχικά τους αναγνώστες της ποίησης, εννοώντας πως μονάχα οι ευαισθητοποιημένοι και επίμονοι αναγνώστες της ποίησης θα μπορέσουν να το εκτιμήσουν απόλυτα, καθώς είναι ένα βιβλίο που διαθέτει μια ιδιαίτερη προσήλωση στη γλώσσα και το ύφος και απαιτεί –ή έστω αντέχει– πολλαπλές αναγνώσεις. Στην πιο πρόσφατή μου, μου μοιάζει πάνω από όλα με ένα βιβλίο εκδίκησης, από αυτά που μόνο μια ραγισμένη καρδιά μπορεί να υφάνει. Το να σκέφτεσαι είναι μια αρρώστια, διαβάζω σε κάποιο σημείο του βιβλίου, το πέρασμα μέσα από ένα βαθύ και πυκνό δάσος, και πράγματι ολόκληρο το έργο μοιάζει με το σύμπτωμα της ερωτικής καταβύθισης της Barnes, με την προσπάθειά της να μεταβολίσει τον άχαρο έρωτά της, να σκεφτεί μέσα στο σκοτάδι που φέρνει η ζήλια, η απομάκρυνση, το αλκοόλ. Το «Νυχτοδάσος» είναι ένα αληθινά σημαντικό βιβλίο, μεταξύ άλλων και «για όσους αγαπήθηκαν από ένα αλλόκοτο πλάσμα που τώρα τους έχει ξεχάσει».
Το «Americana» του Don DeLillo αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα μιας πενηντάχρονης πορείας μεγάλης σημασίας, καθώς σηματοδότησε το ξεκίνημα ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς της αμερικανικής λογοτεχνίας. Για τη γενιά Ελλήνων του μακρινού ’70 η Αμερική ήταν τα γουέστερν του σινεμά, το Βιετνάμ και ο Νίξον, το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, η σεξουαλική επανάσταση, η ροκ. Ακριβώς την ίδια εποχή ο DeLillo έγραφε το πρώτο του βιβλίο, όπου ένας 28χρονος τηλεοπτικός παραγωγός από τη Νέα Υόρκη, ιδιαίτερα πετυχημένος μέσα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό και σεξιστικό περιβάλλον, αποφασίζει να τα βροντήξει όλα και να αναζητήσει την «άλλη» Αμερική, της απεραντοσύνης των Μεσοδυτικών Πολιτειών. Κινηματογραφώντας τη ζωή των λαϊκών ανθρώπων, προσπαθεί να διεισδύσει στην ψυχή του τόπου και συγχρόνως να κατακτήσει μια καλλιτεχνική ταυτότητα. Πέρα από το βλέμμα και τη μαστοριά του DeLillo, διαβάζοντάς το αποκαλύπτεται ένα ανθρώπινο μωσαϊκό βουτηγμένο στις αυταπάτες ενός ψευδεπίγραφου μεγαλείου, μιας μεγάλης (κυριολεκτικά και μεταφορικά) χώρας που καίγεται από την πολλή λάμψη.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
Το πίσω ράφι «Ένα από τα πιο ιδιοφυώς γραμμένα μυθιστορήματα της σύγχρονης λογοτεχνίας»
