Κάθε χρόνο περιμένω πώς και πώς τις διακοπές του Αυγούστου γιατί είναι η μόνη περίοδος που έχω χρόνο να διαβάσω πολυσέλιδα βιβλία. Το Αβεσσαλώμ Αβεσσαλώμ! του Γουίλιαμ Φόκνερ (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδη, Gutenberg) και ο Έφηβος του Ντοστογιέφσκι (μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, Άγρα), και τα δύο κλασική λογοτεχνία, είναι τα βιβλία που θα πάρω φέτος μαζί μου, κορυφαία μυθιστορήματα, από διαφορετικές σχολές. Το πρώτο θεωρείται το αριστούργημα του συγγραφέα του και από τις σπουδαίες στιγμές της αμερικανικής λογοτεχνίας· αφηγείται την ιστορία ενός φτωχού άνδρα που καταφέρνει να πλουτίσει και να ανελιχθεί κοινωνικά, με τη φιλοδοξία και την ανάγκη του για εξουσία να τον οδηγούν στην καταστροφή. Το προτελευταίο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι, άδικα παραγνωρισμένο, είναι η φωτισμένη εξομολόγηση ενός μοναχικού εφήβου, του Αρκάντι Ντολγκορούκι, σε ένα βιβλίο που συνδυάζει το τραγικό με το κωμικό – ανυπομονώ να το διαβάσω στη νέα μετάφραση της Μπακοπούλου.

Θα ξεκινήσω το καλοκαίρι μου με τη Νεφελοκοκκυγία (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, Πατάκη) του Άντονυ Ντορ (συγγραφέα του Όλο το φως που δεν μπορούμε να δούμε), που διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη του δέκατου πέμπτου αιώνα, σε μια μικρή πόλη της Πολιτείας του Άινταχο σήμερα και σε ένα διαστρικό σκάφος στο εγγύς μέλλον. Ο Ντορ δημιούργησε ένα μωσαϊκό από εποχές και τόπους με συνδετική ύλη την ιδιότητά μας να συνδεόμαστε – με τη φύση, μεταξύ μας, με εκείνους που έζησαν πριν από εμάς και με εκείνους που θα είναι εδώ όταν εμείς θα έχουμε πια φύγει.

Θέλω πολύ καιρό να διαβάσω το Πρόβλημα των τριών σωμάτων του Liu Cixin (μτφρ. Θωμάς Π. Μαστακούρης, SEΛINI) και φέτος ήρθε η ώρα του. Θεωρείται ορόσημο στην επιστημονική φαντασία και η βράβευσή του με HUGO (το πρώτο μεταφρασμένο μυθιστόρημα στην ιστορία που λαμβάνει αυτήν τη διάκριση) το επιβεβαιώνει. 1967: Η Γιε Γουέντζι γίνεται μάρτυρας του ξυλοδαρμού μέχρι θανάτου του πατέρα της από τους Ερυθροφρουρούς κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα. Το γεγονός αυτό θα καθορίσει το μέλλον της ανθρωπότητας. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, η αστυνομία του Πεκίνου ζητά από τον μηχανικό νανοτεχνολογίας Γουάνγκ Μιάο να διεισδύσει σε μια μυστική σέχτα επιστημόνων ύστερα από μια σειρά ανεξήγητων αυτοκτονιών. Η έρευνά του θα τον παρασύρει σε έναν εικονικό κόσμο που κυριαρχείται από την ανεξέλεγκτη αλληλεπίδραση των τριών ήλιων του. Αυτό είναι το πρόβλημα των τριών σωμάτων και είναι το κλειδί για τα πάντα, αλλά κυρίως για την απειλή αφανισμού που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

Για να κάνεις παρέα με τον Απολινέρ και τον Πικάσο, καλό παιδί δεν σε λες. Ωστόσο, το ότι αφήνεις την καλοπέρασή σου και τα πλούτη του μπαμπά για να γράψεις κάτι που σε εντάσσει στον κύκλο των καταραμένων και αποσυνάγωγων και σε χρήζει πρόδρομο του Ζαν Ζενέ, αλίμονο, έχει ένα ενδιαφέρον. Υποκόμης άνευ κομητείας, από την Κονσεπσιόν της Ουρουγουάης των αρχών του εικοστού αιώνα, στο Περί της εν ύπνω κομψότητος (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, Opera) ο Υποκόμης Ντε Λασκάνο Τέγκι κρατά, απ’ ό,τι κατάλαβα και από τις βιβλιοπαρουσιάσεις δεξιά και αριστερά, το «ημερολόγιο ενός δολοφόνου». Για κάποιον λόγο μού θυμίζει λίγο τον αέρα της αγαπημένης –πολύ μεταγενέστερης– καλτ ταινίας Η εγκληματική ζωή του Αρτσιμπάλντο Ντε Λα Κρουθ του Μπουνιουέλ. Δεν ξέρω, μπορεί και να κάνω λάθος. Θα το διαβάσω και θα σας πω. Και μετά τον κόσμο των πηχτών, αλλοπρόσαλλων ονείρων, θέλω να προλάβω επιτέλους να διαβάσω τις Πολιτικές της Συγγένειας της Ειρήνης Παπαδάκη (Αλεξάνδρεια). Πρόκειται πρακτικά για την πρώτη σοβαρή μελέτη για τις υιοθεσίες στην Ελλάδα, ένα φως στο πώς ένα άγνωστο παιδί γίνεται μέλος, συγγενής μιας οικογένειας που πασχίζει να απλώσει κλαδιά και να χωρέσει κι άλλους από κάτω, «άλλους» σε ανάγκη, μέσα από αυτό το ταλαίπωρο, ιδιότυπο καθεστώς που διέπει την πολιτική υιοθεσίας στο ελληνικό έδαφος, εξαιτίας της οποίας έχουν κλάψει, καεί και ταλαιπωρηθεί πολλοί.

Ο Φραντς Κάφκα θαύμαζε τα διηγήματα του Χάινριχ φον Κλάιστ (1777-1811). Άλλωστε όλος ο εικοστός αιώνας διάβαζε τον Γερμανό συγγραφέα με φανατισμό και επιμονή. Με την ίδια επιμονή που παρουσίαζε και τα θεατρικά έργα του, όπως η Σπασμένη Στάμνα, ο Αμφιτρύων, η Πενθεσίλεια. Είναι εκπληκτικό πώς αυτός ο συγγραφέας του αρχόμενου ρομαντισμού γράφει τόσο μοντέρνα και τόσο ριζοσπαστικά. Δεν είναι μόνο τα θέματα, τα θεματικά μοτίβα, η πλοκή των διηγημάτων που κάνουν τον Φον Κλάιστ μοντέρνο. Είναι και η συγγραφική ιδεολογία του και, φυσικά, η γλώσσα. Ο μεταφραστής των Διηγημάτων Θοδωρής Δασκαρόλης σημειώνει ότι «ο Κλάιστ, χρησιμοποιώντας υλικά του δέκατου ένατου αιώνα, παραμένει επίκαιρος, κατορθώνοντας να σμίγει τις δικές του αγωνίες με τις δικές μας». Σημειώνει ακόμη ότι οι ρυθμοί του Κλάιστ συντονίζονται τόσο με τα Βραδεμβούργια Κοντσέρτα τού Μπαχ όσο και με τις συγχορδίες των Ρόλινγκ Στόουνς. Η συλλογή των εκδόσεων Αντίποδες περιλαμβάνει επτά διηγήματα του Φον Κλάιστ (μερικά σε έκταση νουβέλας), ανάμεσά τους το πασίγνωστο «Η Μαρκησία του Ο…» και το συγκλονιστικό «Ο σεισμός στη Χιλή». Κάποια από τα διηγήματα είχαν εκδοθεί παλιότερα, στη μετάφραση του Δασκαρόλη. Ο μεταφραστής τα επεξεργάστηκε εκ νέου και τους έδωσε την τελική μορφή για την έκδοση των Αντιπόδων. Το παράλογο, έτσι όπως το αντιλαμβανόμαστε σήμερα, ο φόβος, η τραγική πλάνη, η αμφισημία της αξιακής, θρησκευτικής αλλά και κοσμικής τάξης, η ανάγκη για αποδιοπομπαίους τράγους, η εκτροπή της λαϊκής δικαιοσύνης, ο θρίαμβος του κακού είναι μερικά από τα θέματα στα διηγήματα του Κλάιστ. Η ζωή του θα μπορούσε να είναι έτσι κι αλλιώς ένα διήγημά του. Είχε κάνει συμβόλαιο αυτοκτονίας με την αγαπημένη του Ενριέτε Φόγκελ. Την πυροβόλησε κι ύστερα τίναξε τα δικά του μυαλά στον αέρα.

Το Δαιμόνιο (Βιβλιοπωλείον της Εστίας) του Γιώργου Θεοτοκά είναι κατά βάση ένα προγραμματικό μυθιστόρημα για το πώς το ατομικό δαιμόνιο (η τέχνη; η δημιουργική τρέλα; η φαντασίωση; η ψευδαίσθηση; ο μεγαλοϊδεατισμός; η σεξουαλική επιθυμία;) μπορεί να οδηγήσει στη συντριβή, όπως μπορεί να οδηγήσει και στη λύτρωση. Μπορούμε να βρούμε στο Δαιμόνιο, ένα μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το 1939, την ίδια ιδέα περί ατομικότητας που ο Θεοτοκάς είχε αναπτύξει δέκα χρόνια νωρίτερα, το 1929, στο πρωτοποριακό δοκίμιό του Ελεύθερο Πνεύμα. Βέβαια, ένα μυθιστόρημα, για να διαβαστεί, δεν αρκεί να είναι προγραμματικό. Και αν το ολιγοσέλιδο Δαιμόνιο διαβάζεται σήμερα με τόσο ενδιαφέρον είναι γιατί έχει πολύ καλή πλοκή. Από την πρώτη σελίδα ως την τελευταία ο αναγνώστης παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την τύχη της νησιώτικης οικογένειας Χριστοφή (πατέρας, μητέρα, δύο γιοι, μία κόρη) που καταστρέφεται μέχρι θανάτου από το δαιμόνιο. Μόνο ο ένας γιος σώζεται που κατορθώνει να καταστείλει το δαιμόνιο, εγκαταλείποντας πατρίδα και οικογένεια, αλλάζοντας εντελώς ρότα και εξαφανίζοντας την ταυτότητά του. Αλλά και σ’ αυτόν η θαμμένη μνήμη του δαιμονίου βγαίνει κάπου-κάπου στην επιφάνεια και είναι η αιτία της δυστυχίας του. Ο αφηγητής του Θεοτοκά –που θα μπορούσε να είναι και ο ίδιος ο συγγραφέας– έχει κι αυτός το δαιμόνιο, θα λέγαμε το δαιμόνιο της δημιουργικής αφήγησης. Δεν είναι όμως ένας αποστασιοποιημένος αφηγητής αλλά ένας κανονικός ήρωας. Και η σχέση του, ακόμη και ερωτική, με τα μέλη της οικογένειας Χριστοφή είναι αυτή που οδηγεί την πλοκή, ρυθμίζει τις αφηγηματικές εκπλήξεις και αποκαλύψεις (και το Δαιμόνιο έχει πολλές) και μας ανοίγει τις πόρτες προς τον ψυχισμό των άλλων ηρώων.

Ο Σινεφίλ του Γουόκερ Πέρσυ (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, Καστανιώτης) εξελίσσεται στη Νέα Ορλεάνη και περιγράφει τη ζωή ενός μοναχικού νέου που έχει βρει καταφύγιο στον κινηματογράφο (ενίοτε και στο τυχαίο σεξ), μέσα από τον οποίο βιώνει συναισθήματα στα οποία τελικά ενδίδει: αυτός είναι ο βασικός λόγος που τράβηξε το ενδιαφέρον μου το πρώτο βιβλίο του Γουόκερ Πέρσυ. Φιγουράρει σε κάποιες λίστες ως ένα από τα σημαντικότερα αγγλόφωνα μυθιστορήματα και γενικότερα θεωρείται ένα αριστούργημα του αμερικανικού Νότου, ένα βαθιά φιλοσοφικό βιβλίο με χιούμορ. Είμαι βέβαιος ότι πρόκειται για ιδανικό ανάγνωσμα ακόμα για το καλοκαίρι.

Σε μια εποχή που όλα γύρω από τα φύλα, τις σεξουαλικές ταυτότητες, την ελευθερία και τα όριά της επανεξετάζονται, η σχετική επιστημονική ανάλυση της Dagmar Herzog σε επιμέλεια Έφης Αβδελά από τις εκδόσεις Gutenberg, που αφορά όλα όσα έχουν συμβεί σε αυτούς τους τομείς μέχρι σήμερα, με ενδιαφέρει πολύ. Ο τίτλος, Η σεξουαλικότητα στην Ευρώπη τον 20ό αιώνα - Μια ιστορία, τράβηξε κατευθείαν την προσοχή μου, ενώ, ξεφυλλίζοντάς το, κατάλαβα ότι πρόκειται για έρευνα που διαβάζεται ευχάριστα και φυσικά καλύπτει όλα αυτά για τα οποία θέλω να μάθω περισσότερα: ήθη, κρατικές παρεμβάσεις, πορνεία, ευγονική, αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας, τα μαζικά απελευθερωτικά κινήματα των ’60s και των ’70s, τη λαίλαπα του AIDS που άλλαξε τα πάντα, κατακτήσεις και πισωγυρίσματα.

Μπορεί το έργο του Ted Chiang να έγινε ευρύτερα γνωστό από το φιλμ Arrival του 2016, όταν όμως διαβάσεις το διήγημά του στο οποίο βασίζεται (Εκπνοή, μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Ίκαρος) συνειδητοποιείς ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο Ντενί Βιλνέβ αποφάσισε να το μεταφέρει στον κινηματογράφο. Συνειδητοποιείς, επίσης, ότι παρά τις καλές προθέσεις του σκηνοθέτη, η ταινία υστέρει συγκριτικά με τη δύναμη της αρχικής ιστορίας. Οι μικρές του ιστορίες είναι τόσο σύνθετες, που θυμίζουν αρκετά τον Μπόρχες. Ο κινεζικής καταγωγής Αμερικανός συγγραφέας με τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του έχει καταφέρει να δώσει νέα πνοή στο ταλαιπωρημένο είδος της επιστημονικής φαντασίας που τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από ιστορίες που ξεχειλώνονται σε δεκάδες βιβλία και συνέχειες. Εξίσου σημαντικό είναι και το Η Κλάρα και ο ήλιος του Kαζούο Ισιγκούρο (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, Ψυχογιός). Υπάρχει μια μόδα τελευταία, στο πλαίσιο της οποίας διάσημοι σύγχρονοι συγγραφείς καταπιάνονται με τη θεματική της τεχνητής νοημοσύνης και πάντοτε ανακαλύπτεις μια διαφορετική ματιά στο συγκεκριμένο θέμα, μια διαφορετική απάντηση στο ερώτημα τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. O Ισιγκούρο δεν αποτελεί εξαίρεση. Αν και ελπίζω να μη διακατέχεται από τη βαθιά μελαγχολία και απαισιοδοξία των προηγούμενων βιβλίων του. Η Κλάρα και ο ήλιος είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του που διαδραματίζεται σε μια μελλοντική δυστοπική κοινωνία μετά το Never let me go. Η Κλάρα, η βασική αφηγήτρια, είναι ένα ρομπότ που προσφέρεται ως «τεχνητή φίλη» σε ένα άρρωστο κορίτσι. Αυτόματα το μυαλό σου πάει στα Απομεινάρια μιας μέρας: παρόλο που είναι ρομπότ, υπηρετεί τους ανθρώπους όπως ο Stevens, o μπάτλερ, αποκαλύπτοντας μια άλλη πλευρά της πραγματικότητας.

Το κόλλημά μου με το έργο του Ξανθούλη ήρθε πρόσφατα και έμελλε να είναι μεγάλο. Ξεκινώντας από παλιότερα έργα, όπως ο Χάρτινος Σεπτέμβρης της καρδιάς μας, το Ο Σόουμαν δεν θα ’ρθει απόψε ή Το ροζ που δεν ξέχασα, ένιωθα τους μοιραίους χαρακτήρες και το σκληρό μερικές φορές χιούμορ να λειτουργούν εθιστικά. Μόλις κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο, το Ονειρεύτηκα τη Σανγκάη από τις εκδόσεις Διόπτρα η προσμονή μου γιγαντώθηκε. «Ένας αστέρας ερωτικών ταινιών αναστατώνει με τη διαθήκη του ένα χωριό ξεχασμένο απ’ τον χρόνο», αναφέρει η περιγραφή. Σουρεαλιστικό, με τρομερό χιούμορ και ήρωες που αναμένεται να πυροδοτήσουν την πλοκή με τον δικό τους, βαθιά προσωπικό τρόπο, όπως συνήθως, το νέο βιβλίο του Ξανθούλη δεν γινόταν να μην είναι στις must επιλογές του καλοκαιριού.

Από τη στιγμή που κυκλοφόρησε το Κανείς δεν άναβε τα φώτα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (μτφρ. Γεωργία Ζακοπούλου) ήθελα να το διαβάσω. Έχοντας αδυναμία στους λογοτέχνες της Λατινικής Αμερικής και στον πλούσιο εκφραστικά κόσμο στον οποίο μας έχουν συνηθίσει, το σύμπαν του Φελισμπέρτο Ερνάντες, ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς του φανταστικού διηγήματος, έμοιαζε αμέσως ελκυστικό. Με το όνειρο να συνδυάζει τη μελαγχολία και το χιούμορ, έχοντας ως πρώτη ύλη τα προσωπικά βιώματα, οι ιστορίες του συγγραφέα συνθέτουν ένα σουρεαλιστικό μωσαϊκό 200 περίπου σελίδων που σίγουρα θα διαβάζεται ευχάριστα. Το εξώφυλλο είναι βέβαια κάτι παραπάνω από ερωτεύσιμο, όπως αναμένεται και το περιεχόμενό του.

Όπως συμβαίνει με τα μπαρ και τους δίσκους, έτσι κάθε καλοκαίρι μια μερίδα της Αθήνας ανακηρύσσει κάποιες νέες κυκλοφορίες στα indie hits που θα διαβαστούν στις παραλίες και τέλη Αυγούστου - αρχές Σεπτέμβρη θα σχολιαστούν στα hip στέκια της πόλης. Ένα από αυτά για το φετινό καλοκαίρι είναι το Ουίσκι Τάνγκο Φόξτροτ, το ντεμπούτο του David Shafer από το 2014 που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά σε μετάφραση του Λευτέρη Καλοσπύρου από τις εκδόσεις Πόλις. Μια ιδεαλίστρια εργαζόμενη σε αμερικανική ΜΚΟ, η οποία είδε κάτι που δεν έπρεπε να δει, ένας αποτυχημένος ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείου με έφεση στις θεωρίες συνωμοσίας και ένας γκουρού αυτοβοήθειας που ψάχνει να κάνει κάτι άλλο τραβάνε την προσοχή μιας πολυεθνικής μυστικής οργάνωσης που σχεδιάζει να υποτάξει την ανθρωπότητα με την αποθήκευση και μεταφορά των πληροφοριών, με την ιδιωτικοποίηση των προσωπικών δεδομένων. Αυτοί οι τρεις τριαντάρηδες με τις διαφορετικές καταβολές γίνονται μέλη μιας αντικαθεστωτικής ομάδας και σύμφωνα με τις κριτικές που γράφτηκαν όταν πρωτοκυκλοφόρησε είναι οι ήρωες ενός ποπ θρίλερ που, πατώντας στο τρίπτυχο «τεχνολογία - δυστοπία - κυριαρχία», κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον.

Το Garlic and Sapphires (Arrow Books) της κορυφαίας food writer και τελευταίας αρχισυντάκτριας του «Gourmet», Ruth Reichl, λένε πως είναι ξεκαρδιστικό και έτσι φαίνεται, αφού σε αυτό συγκεντρώνει τις επισκέψεις που έκανε σε εστιατόρια ως κριτικός για τους «New York Times» και τη διαφορετική αντιμετώπιση που είχε, μεταμφιεσμένη κάθε φορά σε μια άλλη περσόνα. Τέλος, όσο και αν μου φάνηκαν εκτός εποχής οι γεύσεις και το τυχοδιωκτικό προφίλ των ανθρώπων της κουζίνας που περιγράφει ο Άντονι Μπουρντέν στο Κουζίνα Εμπιστευτικό, το Μισοψημένο (μτφρ. Κώστα Φιλιππάκης, Νάρκισσος) του ίδιου, που ξεκινάει με μια μεταμεσονύκτια συνάθροιση διάσημων σεφ, την οποία παρομοιάζει με «μαφιόζικη συνάντηση κορυφής», θεωρείται επίσης ένα κλασικό ανάγνωσμα για foodies που λέω επιτέλους να διαβάσω. Είναι, νομίζω, από αυτά που πιάνουν στα χέρια τους κάποια στιγμή όσοι ασχολούνται με το φαγητό, είτε είναι φαν του διάσημου σεφ-παρουσιαστή είτε όχι, για να έχουν άποψη. Και αυτό από μόνο του είναι επιτυχία για ένα βιβλίο.

Γρήγορο, αστείο, παραληρηματικό, κινηματογραφικό, πολιτικό και, σε σημεία, συγκινητικό. Στο Mad Dogs του Τζέιμς Γκρέιντι (μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη, Πόλις) οι τρόφιμοι ενός αλλόκοτου ψυχιατρικού νοσοκομείου ξεκινάνε ένα περήφανα τρελό rοad trip. Δεν είναι σίγουροι για την «πραγματικότητα». Καταπίνουν τα ψυχοφάρμακα (που τους τελειώνουν!) σαν καραμέλες. Στη διάρκεια της διαδρομής αποκαλύπτονται οι ιστορίες τους. Τους σημάδεψαν οι μυστικές αποστολές και οι πόλεμοι· τα προγράμματα της CIA και η υπηρεσία σε μακρινές, εξωτικές χώρες· η 9/11· η ίδια η Αμερική του Βιετνάμ, του Αφγανιστάν και της γενικευμένης παράνοιας.

Ένα καλό graphic novel για το καλοκαίρι; Ζάτοπεκ των Γιαν Νόβακ και Γιάρομιρ 99 (μτφρ. Σόνια Στάμου-Ντορνιάκοβα, Καστανιώτη). Βαθιά απολαυστικό οπτικά, διηγείται την ιστορία του σπουδαίου δρομέα Έμιλ Ζάτοπεκ. Ρίχνουμε ματιές στην καθημερινή ζωή στην Τσεχοσλοβακία από το 1937 και μετά. Ζεστά χρώματα, ωραίες σκιάσεις, αναφορές στη σοβιετική αισθητική, σκηνές απ’ τον στίβο, το εργοστάσιο, την καταπίεση απ’ την πολιτική. Μίνιμαλ λεκτική αφήγηση. Εξαιρετικό.

Έχει συμβολικό χαρακτήρα η επιλογή της «επετειακής έκδοσης» του Χαμένου Παράδεισου του Τζάιλς Μίλτον (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, Μίνωας) γιατί, αν δεν διαβάσει κάποιος τώρα κάτι για την καταστροφή της Σμύρνης, ίσως να μην το κάνει ποτέ στη ζωή του και να απομείνει με την εικόνα για το ιστορικό αυτό θέμα που σχηματίζει η διάχυτη κληρονομημένη εθνική κλάψα. Πέραν αυτού, η ουσιώδης συνεισφορά του βιβλίου είναι ότι περιγράφει τα περιστατικά από τη σκοπιά των Φραγκολεβαντίνων. Δηλαδή από μια οπτική γωνία που τηρεί ίσες αποστάσεις από Έλληνες και Τούρκους. Επίσης, φωτίζει διαφορετικά την κοινωνική διαστρωμάτωση της πάμπλουτης Σμύρνης και τη σημασία που αυτή είχε για τη συνύπαρξη των εθνικών κοινοτήτων και την πολιτική δυναμική που δημιουργήθηκε από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι τον χαμό της πόλης. Και όλα αυτά αποκλίνουν απ’ όσα προβάλλει το εθνικό μας αφήγημα, καθώς ανακατανέμουν τις ευθύνες της Καταστροφής.

Σίγουρα ο Οικογενειακός Σαμάνος του Valerio Magrelli (μτφρ. Μαρία Φραγκούλη, Περισπωμένη) δεν είναι κόμικ, αλλά θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το βιβλίο αποτελείται από σχεδόν ισόποσες δόσεις εικόνων και κειμένου. Ο συγγραφέας αναλύει με μεταδοτική περιέργεια και με ελαφρώς θρασύ τρόπο, όπως επίσης με χιούμορ και θαυμασμό, αυτό που στο προοίμιο περιγράφει ως τη «σχεδόν εσωτεριστική, μυστηριοσοφική διάσταση ανάμεσα σε ραβδοσκόπους, μάντεις και χαρτομάντεις, αστρολόγους, μέντιουμ και ομοιοπαθητικούς του αξεπέραστου μετρ της κινηματογραφικής εικόνας Φεντερίκο Φελίνι.

Παρότι τις μέρες του καλοκαιριού τις αφιερώνω αποκλειστικά στην ποίηση και στις ξένες εκδόσεις, αφού όλο τον χρόνο διαβάζω σχολαστικά μυθιστορήματα και δοκίμια, φέτος αποφάσισα να κάνω μια εξαίρεση και να αφοσιωθώ στο πολυσέλιδο αριστούργημα, όπως λένε όλοι, Σανταράμ του ιδιόρρυθμου Αυστραλού Γκρέγκορι Ντέιβιντ Ρόμπερτς, ο οποίος έχει ζήσει πραγματικά μια ζωή σαν μυθιστόρημα, έχοντας γυρίσει όλο τον κόσμο και έχοντας στερηθεί πολύ νωρίς την ελευθερία του. Ένας φιλόσοφος της καθημερινότητας, πολιτικός ακτιβιστής που κατέληξε να κάνει ληστείες, φυλακίστηκε και έγραψε τελικά αυτό το «μοναδικό έπος» για τη ζωή του, όπως το χαρακτήρισαν οι «New York Times» και η «Daily Telegraph». Εννοείται ότι η ζωή ενός τόσο περιπετειώδους τύπου δεν μπορεί να τελειώνει με τον εγκλεισμό, αφού ύστερα από την καταδίκη του σε είκοσι χρόνια φυλάκιση, δραπέτευσε και κατέφυγε στη Βομβάη, όπου άρχισε ένα απίθανο οδοιπορικό στις παραγκουπόλεις αλλά και σε κινηματογραφικά στούντιο του Μπόλιγουντ – τελικά συμμετείχε σε διάφορες ταινίες. Δεν ξέρω πόσα από όλα αυτά συνέβησαν όντως στα αλήθεια, αφού το μυθιστόρημα είναι σχεδόν αυτοβιογραφικό, αλλά αγωνιώ να το διαβάσω και να το χαρώ. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κυψέλη, σε μετάφραση Ευαγγελίας Μούμα.

Άλλο βιβλίο που έχει μείνει καιρό στο ράφι μου, αφού κάποια στιγμή είχε εξαφανιστεί και το ξαναβρήκα ως διά μαγείας, είναι ο Τρελός του βασιλιά του αγαπημένου μου Γαλλομαροκινού Μαχί Μπινεμπίν (μτφρ. Έλγκα Καββαδία, Άγρα). Από τότε που διάβασα τα εκπληκτικά Αστέρια του Σίντι Μουμέν, ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα των τελευταίων χρόνων για τα εξαθλιωμένα παιδιά του Μαρόκου που φτάνουν να γίνουν βομβιστές και μάρτυρες θανάτου, αλλά και το συγκλονιστικό Χαρράγκα - Αυτοί που καίνε τα χαρτιά τους, ο Μπινεμπίν μπήκε στη λίστα των αγαπημένων μου –αν και όχι τόσο γνωστών στην Ελλάδα– συγγραφέων. Η ακρίβεια της πρόζας του, ο ρεαλιστικός τόνος, η ισορροπία μεταξύ λυρισμού και στοχαστικής προσέγγισης στην περιγραφή, ο τρυφερός τρόπος που μπορεί να δει την αγριότητα καθιστούν, κατά τη γνώμη μου, τον Μπινεμπίν έναν πεζογράφο σπάνιας κοπής. Ειδικά στον Τρελό του βασιλιά, όπου περιγράφει τη σχεδόν απίστευτη πραγματική ιστορία της οικογένειάς του –ο πατέρας του ήταν αυλικός του βασιλιά του Μαρόκου και ο αδελφός του ένας από τους ανθρώπους που εξεγέρθηκαν για να τον ρίξουν– η πένα του πρέπει να απογειώνεται. Όπως σημειώνει ο ίδιος στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Ο πατέρας μου είχε μια ιδιόμορφη αγάπη για τη ζωή. Χρόνια προσπαθώ να τη διηγηθώ. Αυτή την ιστορία σας την προσφέρω, έχει τη φαντασία ενός παραμυθιού του παλιού καιρού και την τραγικότητα ενός ανθρώπινου δράματος». Αδημονώ.