Βασίλης Σκυλάκος, Εδώ κι εκεί και παντού

O Βασίλης Σκυλάκος (1930-2000) ήταν ένας πολυδιάστατος καλλιτέχνης, από τους πιο χαρισματικούς της μεταπολεμικής γενιάς. Εκτός από ζωγράφος και γλύπτης, υπήρξε διακοσμητής εσωτερικών χώρων, σχεδιαστής κοσμημάτων και παλαιοπώλης. Το έργο του ταυτίστηκε με την τέχνη της συναρμογής (assemblage), ενώ συσχετίστηκε με διάφορες τάσεις και κινήματα, όπως συσσώρευση, αντι-τέχνη, περιβάλλον, Junk sculpture, Mobile, νεοντανταϊσμός, Nouveau Réalisme και Pop Art.

Η έκθεση, σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Χριστόφορου Μαρίνου, περιλαμβάνει έργα από όλες σχεδόν τις περιόδους της καλλιτεχνικής πορείας του Σκυλάκου.

Συγκεκριμένα παρουσιάζονται τα ξύλινα αφαιρετικά τρίπτυχα (1963), οι σιδερένιες στήλες (1973), οι νεκρές φύσεις από πλαστικά παιχνίδια και συσκευασίες (1981), οι επιχρωματισμένες λαμαρίνες (1984), οι στρογγυλές επιφάνειες από καρούλια καλωδίων (1989), τα ready-mades (1994-1995), μια σειρά έργων με κολάζ (1988- 1997), καθώς και μια επιλογή από χειροποίητα κοσμήματα του καλλιτέχνη.

Τέλος, εκτίθεται το Παιχνίδι (1974-1975), μια πρωτότυπη παραλλαγή του εκκρεμούς του Νεύτωνα, το οποίο πρωτοεκτέθηκε στην ομαδική «Πρόταση για παιχνίδι» που διοργάνωσε η Αίθουσα Τέχνης Δεσμός το 1975. Η δουλειά του Σκυλάκου εδράζεται στο συναίσθημα παρά στη διάνοια. Η συνήθεια της συλλογής άχρηστων και ευτελών αντικειμένων, τα οποία έβρισκε στο δρόμο και σε παλιατζίδικα, υποδεικνύει μια ασυνήθιστη, ιδιαίτερη έλξη προς την ύλη.

Στην περίπτωση του Σκυλάκου η έλξη αυτή ήταν αλληλένδετα δεμένη με τη μεταμόρφωση και το ζωντάνεμα των πεταμένων υλικών: «Η δουλειά μου άρχιζε πάντοτε από το οριακό εκείνο σημείο όπου κάτι άλλο είχε οριστικά αχρηστευτεί, είχε χάσει κάθε λόγο ύπαρξης, κάθε προηγούμενη λειτουργία. Μ' ενδιαφέρει να δώσω ζωή σε ό,τι δεν χρειάζεται πια, να κάνω ορατό ό,τι δεν υπάρχει», δήλωνε ο ίδιος. Η συσσωρευτική τέχνη του Σκυλάκου έρχεται να προτείνει μια πιο εκφραστική επανάχρηση του βιομηχανικού απορρίμματος.

Ο μαρξιστής φιλόσοφος Hans Heinz Holz, στο κείμενο που συνοδεύει την ατομική του καλλιτέχνη στον «Δεσμό» το 1976, σημειώνει: «Ο Βασίλης Σκυλάκος είναι ένας άνθρωπος που παίζει με σκουπίδια τα οποία βρίσκει εδώ κι εκεί και παντού. Είναι όμως ένας άνθρωπος καλλιεργημένος, στον οποίο τα σκουπίδια διηγούνται την ιστορία τους, την ιστορία των ανθρώπων και την ιστορία των μεταβλητών σημασιών τους. Τ' αντικείμενά του είναι υλοποιημένη μνήμη του παρελθόντος».

Ο Σκυλάκος τόνιζε την ιδιαίτερη σημασία του παιχνιδιού στην τέχνη του: «ζωγραφίζω παίζοντας, ολόκληρη η δουλειά μου είναι παιχνίδι», έλεγε χαρακτηριστικά. Αυτή η οπτιμιστική προσέγγιση φέρνει τον καλλιτέχνη πιο κοντά στους Nouveaux Réalistes, στους οποίους οι κριτικοί είχαν προσδώσει διάφορους χαρακτηρισμούς, όπως «αρχαιολόγοι του παρόντος», «πολυμορφικοί φετιχιστές» και «μπρικολέρ της αέναης μεταμόρφωσης». Για τον Σκυλάκο, «τέχνη δεν είναι μόνο να δημιουργείς πράγματα, αλλά και να παρατηρείς» και, όπως αποδεικνύει με το πολυσήμαντο έργο που άφησε πίσω του, ο ίδιος ήταν ένας οξύνους παρατηρητής του αστικού πολιτισμού, που κατάφερε να αναδείξει τη χρησιμότητα του άχρηστου.