Έκθεση «Ζωές Ξεχωριστές»: Μαρτυρίες Ελληνο-Αρμενίων για τη Γενοκτονία, τις Θηριωδίες των Ναζί και την Επιβίωση

Στην έκθεση προβάλλεται το χρονικό της ζωής και ο αγώνας για επιβίωση χιλιάδων Αρμενίων που, ξεριζωμένοι από τις εστίες τους, βρέθηκαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα και συγκρότησαν την νέα προσφυγική ελληνο-αρμενική κοινότητα.

Εικόνες αποτυπώνουν την εποχή που οι Αρμένιοι ζούσαν στις πατρογονικές πόλεις και τα χωριά τους, όταν αυτά αποτελούσαν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και τη δοκιμασία της προσφυγιάς, καθώς, στα ταραγμένα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Νεότουρκοι βρήκαν την ευκαιρία να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο εξόντωσης των αρμενικών πληθυσμών στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας.

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε, χιλιάδες Αρμένιοι μαζί με τους Έλληνες περνούν από τα Μικρασιατικά παράλια ή από την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα.

Έκθεση "Ζωές Ξεχωριστές": Μαρτυρίες Ελληνο-Αρμενίων για τη Γενοκτονία, τις Θηριωδίες των Ναζί και την Επιβίωση

Μαθητές και δάσκαλοι στην εκκλησία-σχολείο του αρμενικού συνοικισμού Παραπήγματα στη περιοχή Κορδία της Καλαμάτας, δεκαετία 1920. (Πηγή: AGBU, Βιβλιοθήκη Nubarian Παρίσι)

Σκοπός της έκθεσης, λοιπόν, είναι να διατηρηθεί η μνήμη αυτών των χιλιάδων Αρμενίων που υπό συνθήκες μαζικής βίας, εγκατέλειψαν την Οθωμανική επικράτεια και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Εδώ, στη φιλόξενη αυτή χώρα, παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, ξεκίνησαν με κόπο αλλά και αποφασιστικότητα μια νέα ζωή.

Στην έκθεση παρουσιάζεται, ενδεικτικά, φωτογραφικό και αφηγηματικό υλικό σχετικά με την ιστορία κάποιων οικογενειών, όπως και η ιστορία της μεταφοράς των κειμηλίων του ιερού ναού του Σουρπ Τορός (Αγίου Θεοδώρου) από την Καλλίπολη στον ιερό ναό του Σουρπ Αγκόπ (Αγίου Ιακώβου) στην Κοκκινιά. Προβάλλεται ακόμα η ιστορία των Αρμενίων προσφύγων της Καλαμάτας που είχαν εγκατασταθεί σε προσφυγικό συνοικισμό στα περίχωρα της πόλης τα οποία παρέδωσαν στις φλόγες και κατέστρεψαν ολοσχερώς τα Γερμανικά Στρατεύματα Κατοχής.

Γερμανικό έγγραφο-ντοκουμέντο για τον Βαχράμ Γκαγκανιάν ο οποίος εκτοπίστηκε στη Γερμανία και πέθανε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου στις 21 Φεβρουαρίου 1945. (Πηγή: Arolsen Archives)

Η έκθεση στοχεύει, επίσης, να τιμήσει όλους τους επώνυμους και ανώνυμους Αρμένιους αγωνιστές, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, βίωσαν τη ναζιστική βιαιότητα και υπέστησαν τις συνέπειές της. Για πρώτη φορά, δημοσιεύεται υλικό από την αρμενόγλωσση εφημερίδα «Νορ Γκιάνκ» (Νέα Ζωή) που εκδιδόταν στην Αθήνα το 1946, με τα ονόματα και τα βιογραφικά Αρμενίων που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της Κατοχής από της κατοχικές δυνάμεις.

Χιλιάδες Ελληνο-Αρμένιοι, εκ των οποίων άλλοι υπήρξαν ενεργά μέλη της αντίστασης ενώ άλλοι απείχαν, συνελήφθησαν, βασανίστηκαν, τα σπίτια τους πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν, πολλοί οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, ενώ άλλοι υποχρεώθηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Κάποιοι είχαν το θάρρος ν’ αντισταθούν κατά του κατοχικού ναζιστικού καθεστώτος και με τίμημα τη ζωή τους, αγωνίστηκαν για να προασπίσουν την ελευθερία τους όπως και αυτήν της οικογένειάς τους, της κοινότητας, της χώρας που τους υποδέχθηκε και της ανθρωπότητας.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η θυσία όλων αυτών των ανθρώπων δεν μνημονεύτηκε όπως αρμόζει. Λόγω των συνθηκών που επικράτησαν δεν κατέλαβαν θέση στη συλλογική μνήμη, παρέμειναν για μεγάλο διάστημα αμνημόνευτοι και σιωπηλοί. Είναι πλέον καιρός να αναγνωρίσουμε την σημαντική συμβολή τους και την παρακαταθήκη των αγώνων τους που είχαν περάσει στη λήθη και να τους δικαιώσουμε όπως τους αξίζει.