Η εκπαίδευση δεν είναι αυτό που νομίζεις

Δηλαδή τι μπορεί να "πει" σε ένα παιδί ο Δημητριάδης, ο Μαρμαρινός, ο Φάουστ; Γιατί να τα δει; Πόσα θεάματα μπορεί να παρακολουθήσει; Αυτές και άλλες πολλές απορίες μου γεννήθηκαν διαβάζοντας το βιβλίο με τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Πρόκειται περί ενός τόμου, μέσα στον οποίο μπορείς να βυθιστείς κανονικά και να ζηλέψεις επειδή ανήκεις στη "μεσαία ζώνη".

Σε μερικές σελίδες ενθουσιάστηκα. Βρήκα καταπληκτική την ιδέα να παρακολουθούν τα σχολεία της πρόβες μιας ορχήστρας της Καμεράτας, ή τα εργαστήρια ήχου, χορού και κινούμενης εικόνας. Αλλά είχα πολλές ερωτήσεις να κάνω. Και πολλές απορίες να λύσω. Ετσι πήγα κατευθείαν στην πηγή.

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, υποδιευθύντρια της Στέγης, μας έλυσε όλες τις απορίες. Η συζήτηση μας ήταν αυτή:

Τι σημαίνει Εκπαίδευση στη Στέγη;

Καταρχάς η εκπαίδευση στη δική μας αποστολή είναι βασικός όρος. Δηλαδή όταν λένε τι είναι η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και λένε ότι βασικός όρος είναι να υποστηρίξει τους έλληνες καλλιτέχνες, το σύγχρονο πολιτισμό, μέσα σε αυτή την αποστολή συμπεριλαμβάνεται και η εκπαίδευση.

Η εκπαίδευση δεν προκύπτει μόνο μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά είναι ένα εργαλείο παιδείας, ένας δρόμος παιδείας, γιατί και μια σοβαρή παράσταση που έχει νόημα, είναι όχημα παιδείας.

Με ποιο σκεπτικό έχετε φτιάξει αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα;

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τα οποία συζητάμε είναι προγράμματα μάθησης, προγράμματα συμμετοχής, είναι προγράμματα διάδρασης που αφορούν την εκπαίδευση και έξω από το ίδιο το αντικείμενο. Εκπαίδευση για μας δεν είναι το σηκωμένο δάχτυλο. Δηλαδή όταν κάνεις μουσικό παιχνίδι για παιδιά με αυτισμό ο στόχος σου δεν είναι ακριβώς να απολαύσουν τα παιδιά με αυτισμό τη μουσική, είναι και άλλα πράγματα μαζί, όπως η επικοινωνία με το σώμα τους.

Θέλετε να μου πείτε ποιο ακριβώς είναι το στοίχημα που βάζετε για να προσελκύσετε έναν γονέα αρχικά;

Οταν φέρνεις παιδιά από τα δημόσια σχολεία -με το δεδομένο φτωχό εκπαιδευτικό σύστημα- μέσα στη Στέγη, σε αυτό το περιβάλλον, με αυτές τις συνθήκες, με ανθρώπους που δε διδάσκουν αλλά ηγούνται μιας διαδικασίας και φροντίζεις οι ομάδες να είναι μικρές για να είναι τα πράγματα διαδραστικά, να είναι οι διαδικασίες ουσιαστικές, δεν προσφέρεις απλώς τη διαδικασία ενός ωραίου εργαστηρίου, του δίνεις μια ευκαιρία.

Να ανακαλύψει την ποιότητα ζωής μέσα σε μια καθημερινότητα που διαφορετικά μπορεί να μη την έχει. Γιατί όποιος γεννιέται σε αυτή την πόλη ή τη χώρα μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα και λέγοντας δυνατότητα δεν εννοούμε μόνο την οικονομική.

Δηλαδή ο ρόλος σας είναι κυρίως εκπαιδευτικός;

Αυτός ο εκπαιδευτικός ρόλος, αφορά στον κοινωνικό ρόλο και την πολιτική θέση που έχει η Στέγη απέναντι στα πράγματα. Γιατί όταν πολιτικά αναλαμβάνεις την ευθύνη και λες «θέλω να βάλω τον πολιτισμό στην καθημερινότητα των πολλών», πρέπει να βρεις ένα τρόπο να το κάνεις.

Βλέπω στα κπαιδευτικά προγράμματα Καβάφη, Δημητριάδη, Μαρμαρινό, Μπολτάνσκι, Φάουστ. Θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος «μα πως θα το καταλάβει ένα παιδί, το αφορούν»;

Νομίζω ότι είναι τουλάχιστον προφανές ότι δεν υπάρχουν παιδικά προγράμματα, υπάρχουν προγράμματα για παιδιά. Δηλαδή, αυτή η ταύτιση του παιδικού με το αφελές η ταύτιση του εφηβικού με κάτι τρέντι δεν υφίσταται.

Ολα τα πράγματα κρίνονται στον τρόπο που τα κάνεις.Τα κείμενα του Δημητριάδη είναι σημαντικά κείμενα. Η συγκεκριμένη παράσταση αφορά στις σχέσεις των ανθρώπων. Ανθρώπων που θέλουν να αγαπηθούν. Δηλαδή τι δε θα καταλάβει ένας έφηβος όταν αυτή είναι μια από τις βασικές του ανάγκες και επιθυμίες καθημερινά;

Ο Καβάφης από την άλλη είναι ένας ποιητής που έχει απεύθυνση.

Χρησιμοποιεί λέξεις και σου λέει «επέστρεφε και παίρνε με. Ξένος εγώ, ξένος πολύ». Δεν είναι ένας ποιητής που πρέπει να βάλεις το παιδί να αντιληφθεί τα δύσκολα καλολογικά στοιχεία. Του το λες και το καταλαβαίνει μια χαρά. Ειδικά με τον Καβάφη το ζήσαμε πολύ έντονα.

Οταν οι μαθητές του διαπολιτισμικού σχολείου, γύρισαν ταινία αυτό το ποίημα με ήρωα τον Αμπντούλ από τη Συρία, ποιός δε θα το καταλάβει;

Οταν μιλάμε για τέχνη, όταν μιλάμε για πολιτισμό, όταν μιλάμε για τέτοιου είδους προσλαμβάνουσες, πρώτα να τα ζεις και ύστερα να τα καταλαβαίνεις. Αυτού του είδους τη λογική υπερασπιζόμαστε.

Ελα να τα ζήσεις, ακόμα κι αν δε τα καταλάβεις εκείνη τη στιγμή, θα τα καταλάβεις κάποια άλλη.

Εδώ στο πρόγραμμα σας βλέπω ότι για κάθε κοινωνική ομάδα υπάρχει μια μεγάλη βεντάλια δραστηριοτήτων.

Στην πραγματικότητα δεν πιστεύουμε ότι υπάρχουν "ειδικές" κοινωνικές ομάδες. Ολοι ανήκουμε σε κάποια τελικά, αν είσαι βρέφος, αν έχεις ψυχικά προβλήματα, αν είσαι άνω των 65.

Ολοι ανήκουμε σε κάποια ειδική κοινωνική ομάδα, αν σκεφτούμε την περίπτωσή μας.

Δε μπορείς να αποκλείσεις τις ειδικές κοινωνικές ομάδες λοιπόν, γιατί έτσι αποκλείεις τα ¾ του κοινωνικού πληθυσμού, το άλλο τέταρτο απλώς δε ξέρει σε ποια κοινωνική ομάδα ανήκει.

Συνεπώς αυτό που κάνουμε εμείς είναι το να βρίσκουμε δρόμους και υλικά για να φέρουμε όλους τους ανθρώπους κοντά. Αυτή είναι μια ευθύνη που σε κάνει φοβερά πλούσιο όταν το ζεις.

Είναι το κέρδος μας από μια διαδικασία που είναι πολύ πιο απαιτητική από το να τρέξεις ένα πρόγραμμα μόνο για παιδιά.

Κι εκεί αλλάζεις τη ζωή όχι μόνο των ανθρώπων που έρχονται σε αυτά τα προγράμματα αλλά και των οικογενειών τους. Αντιλαμβάνονται ότι μπορούν να κάνουν και άλλα πράγματα, πέραν του να νοιώθουν καλά.

Το δικό σας παιδί που θα το στέλνατε αν ήταν έφηβος;

Οι έφηβοι δεν κάνουν μόνο προγράμματα. Υπάρχουν παραστάσεις που τρέχουν σε όλη την καλλιτεχνική περίοδο με επικεφαλής τη Σοφία Βγενοπούλου, υπάρχει εφηβικό θέατρο, κάνουμε το εφηβικό φεστιβάλ στο οποίο συμμετέχουν σχολεία και από την Αθήνα και από την περιφέρεια και δουλεύουμε για αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα μαζί τους προκειμένου να έρθουν και να ανεβάσουν εν είδει μαραθωνίου τις δικές τους παραστάσεις.

Για εμάς εκπαίδευση δε σημαίνει να έχεις την υψηλή θεσμική άδεια, αλλά να ξέρεις το δάσκαλο. Πρέπει να συνάψεις σχέσεις με τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη και να τους δώσεις τη δυνατότητα. Γιαυτό έχουμε και εκπαιδευτικά προγράμματα για εκπαιδευτικούς. Γιατί ο εκπαιδευτικός θέλει. Αλλά δεν ξέρει πως. Αρα πρέπει να βοηθήσεις εσύ για να δημιουργηθεί κοινότητα.

Για τις ομάδες με αναπηρίες, με ειδικές δεξιότητες τι έχετε προβλέψει;

Εχουμε προγράμματα για άτομα με αναπηρία και μη, δίνουμε μεγάλη σημασία σε αυτό, επειδή θέλουμε όλοι αυτοί οι άνθρωποι να δουλεύουν μαζί. Δεν τρεφόμαστε διαφορετικά, δε δεχόμαστε διαφορετικά ακούσματα, σε ένα βαθμό τουλάχιστον. Οι συνδέσεις είναι το κλειδί της φιλοσοφίας μας.

Θέλω να μου πείς μια ατάκα μια φράση που άκουσες από ένα παιδί και σε έκανε να σκεφτείς πολύ

Είναι μια φράση που άκουσες κι εσύ. Οταν πήγαμε στις φυλακές ανηλίκων στην Αυλώνα, ένα παιδί που ήταν 21 χρόνων πια -και από τα δεκατέσσερα του χρόνια στη φυλακή-, μας είπε: "Κοίταξε να δεις εγώ είμαι εδώ από 13 ετών. Στη φυλακή, ποτέ δεν ένοιωσα στα νερά μου. Οταν κάνω θέατρο, κάπως είμαι ο εαυτός μου."

Για να μη ξεχαστώ: Υπεύθυνη για τα εκπαιδευτικά προγάμματα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών είναι η Μυρτώ Λάβδα.

Το βιβλίο με τα εκπαιδευτικά προγράμματα, μπορείτε να το βρείτε στη Στέγη Γραμμάτων και Tεχνών και στο site της: www.sgt.gr

*****