Η εναντίωση των Ελλήνων καλλιτεχνών στη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967

Μια ομαδική έκθεση με έργα σημαντικών εικαστικών που καταγγέλλουν το ανελεύθερο καθεστώς

Κορίνα Φαρμακόρη, 21.4.2018 | 18:57

Να απαντήσει στο ερώτημα πώς εκφράζει ένας εικαστικός καλλιτέχνης την εναντίωσή του σ' ένα ανελεύθερο, καταπιεστικό και απάνθρωπο πολιτικό σύστημα επιδιώκει η έκθεση «Εναντίωση - Η τέχνη σε σκοτεινά χρόνια, 1967-1974», που μόλις ξεκίνησε στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης.

Η ανώμαλη και έκρυθμη πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960 είχε ως τραγική κατάληξη τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967.

Η μη συμμετοχή σε κάθε είδους πολιτιστικές εκδηλώσεις είναι ο τρόπος που επιλέγει η πλειοψηφία των καλλιτεχνών σε μια «άτυπη» μεταξύ τους συμφωνία, ώστε να εκφράσει την εναντίωσή της στη χούντα των συνταγματαρχών και να αποκλείσει οποιαδήποτε νομιμοποίησή της.

Όταν η στάση της αποχής φαίνεται ότι οδηγεί σε αδιέξοδο και εξαντλεί την όποια δυναμική της, οι εικαστικοί αναθεωρούν την απόφασή τους, σπάνε τη σιωπή τους, ανασυντάσσονται, παρεμβαίνουν και παρουσιάζονται στο κοινό υπό το κράτος της απειλής, της αστυνόμευσης και της λογοκρισίας.

Σε μια μεγάλη σειρά έργων, παλαιότερων και νεώτερων, περισσότερο ή λιγότερο πολιτικοποιημένων, καλλιτεχνών –που η δουλειά τους κινείται σε «παραδοσιακούς» δρόμους ή προσανατολίζεται σε πιο πρωτοποριακούς, για την ελληνική τέχνη εκείνης της περιόδου, τρόπους, πειραματισμούς και εκφράσεις διευρύνοντας μέσα και υλικά και επιδιώκοντας τη συμμετοχικότητα και την αμφίδρομη σχέση με το κοινό– οι αναφορές ενάντια στην ωμότητα και τη σκληρότητα του στρατιωτικού καθεστώτος διεκδικούν πρωταρχική θέση.

Το πνεύμα της κριτικής, της καταγγελίας και της διαμαρτυρίας, αναδύεται άλλοτε άμεσα και δυνατά, άλλοτε υπαινικτικά και συμβολικά, θέτοντας επιτακτικά ερωτήματα για τον ρόλο του δημιουργού και του έργου τέχνης σε κρίσιμες και ανελεύθερες εποχές.

Η έκθεση επικεντρώνεται στις έννοιες της εναντίωσης και της αντίστασης, όπως αυτές αποτυπώνονται στις συνθέσεις της ομάδας των Νέων Ελλήνων Ρεαλιστών (Γιάννης Βαλαβανίδης, Κλεοπάτρα Δίγκα, Κυριάκος Κατζουράκης, Χρόνης Μπότσογλου, Γιάννης Ψυχοπαίδης), καθώς και σε εκείνες των Ηλία Δεκουλάκου, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Δημοσθένη Κοκκινίδη, Βαγγέλη Δημητρέα, Δήμου Σκουλάκη, Λευτέρη Κανακάκη, Βάσως Κυριάκη, και Σωτήρη Σόρογκα, στην ένταση των χαρακτικών της Βάσως Κατράκη και του Α. Τάσσου, στις δράσεις της Μαρίας Καραβέλα, στους γραφιστικούς σχεδιασμούς της Βουβούλας Σκούρα, στις προτάσεις των Βλάση Κανιάρη, Κωνσταντίνου Ξενάκη, Γιάννη Γαΐτη, Δημήτρη Αληθεινού και Λήδας Παπακωνσταντίνου που ανοίγονται σε μια νέα διάσταση διαμαρτυρίας, πολιτικής και κοινωνικής παρέμβασης-πράξης, μακριά από συμβάσεις, κυρίαρχες και δεσμευτικές αρχές και αξίες.

Η παρουσίαση των έργων συμπληρώνεται από αρχειακό υλικό που περιλαμβάνει φωτογραφίες, χειρόγραφα και μανιφέστα, καθώς και καταλόγους ατομικών και ομαδικών εκθέσεων.