Μίκης Ματσάκης (1900-1978)

Η έκθεση είναι αφιερωμένη στο καλλιτεχνικό έργο του Μίκη Ματσάκη. Αφορμή για τη διοργάνωσή της αποτέλεσε η δωρεά στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης του αρχείου του ζωγράφου (ελαιογραφίες, σχέδια, χαρακτικά, αγιογραφικές μελέτες και μακέτες, αρχείο εγγράφων και φωτογραφιών, βιβλιοθήκη, καθώς και συλλογή έργων τέχνης) από το γιό του ζωγράφου, Γιάνη Ματσάκη, και την οικογένειά του.

Φιλοδοξία της έκθεσης είναι να παρουσιάσει το σύνολο της εργασίας του ζωγράφου μέσα από το σώμα της δωρεάς, καθώς παρουσιάζονται συγκεντρωμένα για πρώτη φορά στο κοινό, εν είδει μικρής αναδρομής, ζωγραφικά έργα, σχέδια και αγιογραφίες του Μίκη Ματσάκη από τα χρόνια των σπουδών του στο Μόναχο και έως τη δεκαετία του 1970. Την έκθεση συνοδεύει κατάλογος με κείμενα γραμμένα ειδικά για την έκθεση, αλλά και αδημοσίευτα κείμενα του Μίκη Ματσάκη, όπως επίσης και κριτικές των Ο. Ελύτη, Δ. Πικιώνη, Ε. Βακαλό κ.ά. αφιερωμένες στο έργο του καλλιτέχνη.

Λίγα λόγια για τον καλλιτέχνη

Ο Μίκης Ματσάκης γεννήθηκε στα Μύρα της Μικράς Ασίας το 1900, από γονείς δωδεκανησιακής καταγωγής. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, και ο νεαρός Ματσάκης αποφοίτησε από το Ελληνικό Γυμνάσιο Αλεξάδρειας. Το 1921 έφυγε για σπουδές ζωγραφικής στο Παρίσι, αλλά τον ίδιο χρόνο θα βρεθεί στο Μόναχο, όπου θα ξεκινήσει σπουδές στην ιδιωτική σχολή του Hans Hofmann Schule für Bildende Kunst, προτού γίνει δεκτός, το 1922, στη φημισμένη Ακαδημία του Μονάχου. Το 1926 ο νεαρός ζωγράφος επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια που θα ξεκινήσει την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία. Εισήλθε στους καλλιτεχνικούς και λογοτεχνικούς κύκλους της πόλης, γνώρισε τον Κ. Π. Καβάφη, φιλοτέχνησε προσωπογραφίες επιφανών Αιγυπτιωτών (π.χ. του γιατρού Α. Διαμαντή) και ανέπτυξε πλούσια εκθεσιακή δραστηριότητα, διοργανώνοντας ατομικές εκθέσεις στην Αλεξάνδρεια και το Κάιρο και συμμετέχοντας σε ομαδικές. Έμεινε στην Αίγυπτο έως το 1932, πραγματοποιώντας παράλληλα ταξίδια στην Ελλάδα και την Κύπρο, εμπνεόμενος από το τοπίο. Το 1932 εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Αθήνα, στην περιοχή Κυπριάδου. Γίνεται φίλος με τον Δ. Πικιώνη, τον Φ. Κόντογλου, τον Σ. Παπαλουκά και τον Δ. Δάβη. Παρουσιάζει έργα του για πρώτη φορά τον Μάιο του 1932 στην αίθουσα του «Παρνασσού», γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, ο Ματσάκης θα διατελέσει πρόεδρος του καλλιτεχνικού σωματείου «Ένωσις Ελεύθεροι Καλλιτέχναι» και γενικός γραμματέας της «Ενώσεως Σωματείων Εικαστικών Τεχνών», ενώ  παράλληλα αναπτύσσει πλούσια εκθεσιακή και συνδικαλιστική δράση, κυριαρχώντας στην καλλιτεχνική ζωή της Αθήνας ως ένας από τους πλέον δραστήριους εικαστικούς δημιουργούς.

Το 1947 ο Ματσάκης, έχοντας αναλάβει να αγιογραφήσει τον μητροπολιτικό ναό της ελληνικής κοινότητας Αλεξάνδρειας, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, θα φύγει για την Αίγυπτο, όπου θα παραμείνει έως το 1956. Στο διάστημα αυτό, πέρα από τον Ευαγγελισμό, που αποτελεί το σπουδαιότερο αγιογραφικό έργο του, αναλαμβάνει πλήθος εργασιών για εκκλησίες της ελληνικής κοινότητας, ενώ παράλληλα παρουσιάζει το κοσμικό έργο του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα συνεχίζει την πλούσια εκθεσιακή δράση του, εκθέτοντας στην Αθήνα, την επαρχία, αλλά και το εξωτερικό. Εξακολουθεί να αναλαμβάνει παραγγελίες για εκκλησίες στην Ελλάδα, την Αίγυπτο, αλλά και τις ΗΠΑ, και εργάζεται για τη διακόσμηση του Ζαππείου Μεγάρου (1968) και τη συντήρηση των εσωτερικών διακοσμήσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1974). Μετά το 1960 το τοπίο του Αιγαίου αναδεικνύεται σε κυρίαρχο θέμα της ζωγραφικής του, που κατά κύριο λόγο εμπνέεται από τα διδάγματα του ιμπρεσιονισμού. Πέθανε στην Αθήνα το 1978.