Τα Καΐκια που Πληγώναμε

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκθεση εγκαινιάζεται την Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου στις 19:30 στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, με τίτλο «Τα Καΐκια που Πληγώναμε». Στην έκθεση, που οργανώνεται από την καλλιτεχνική ανοικτή πλατφόρμα Ορίζοντας γεγονότων και την επιμελούνται η Φαίη Τζανετουλάκου και ο Τζίμης Ευθυμίου, συμμετέχουν 82 καλλιτέχνες με αντικείμενο την ευαισθητοποίηση του κοινού σε σχέση με την παράλογη καταστροφή των ξύλινων σκαφών μετά από την απόφαση της ΕΕ για την επιδότηση της.

Όπως εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης  Φαίη Τζανετουλάκου «Η Ευρωπαϊκή Ένωση με νομοθετική πράξη του 2014 και με πρόφαση την καταστολή της υπεραλίευσης, ζητά από τους ψαράδες να παραδώσουν τις άδειες τους και να κομματιάσουν τα σκάφη τους, προσφέροντας μία δελεαστική αποζημίωση. Αυτή η πολιτική είναι συνέχεια μέτρων ήδη από τη δεκαετία του ‘90 και υπολογίζεται ότι έχουν καταστραφεί πάνω από δέκα χιλιάδες αλιευτικά σκάφη.

Δυστυχώς καταστρέφονται τα ιστορικά σκαριά που το ποσοστό ευθύνης που τους αναλογεί είναι εξαιρετικά μικρότερο σε σχέση με τα υπερσύγχρονα καράβια υπερατλαντικής αλιείας. Και σκεφθείτε ότι το θέμα ξεκίνησε για να ελεγχθεί η αλιεία από τις μεγάλες αλιευτικές επιχειρήσεις στην ανοιχτή θάλασσα, αλλά τελικά την πλήρωσαν και πάλι οι μικροί. Έτσι γρήγορα άλλαξε η ρητορική και τώρα επιδοτείται ο “εκσυγχρονισμός” μέσα από “ορθολογικές πρακτικές”. Όλοι βεβαίως αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει αυτό, σε σχέση και με αντίστοιχες “ορθολογικές” πρακτικές στην γεωργία, στη διαχείριση του νερού, των απορριμμάτων».

Με αφετηρία αυτό το γεγονός, τα έργα που θα δει ο επισκέπτης πραγματεύονται την καταστροφή και μετάλλαξη της μνήμης και των παραδόσεων που συνύφαιναν το πλούσιο υφαντό της παγκόσμιας κληρονομιάς και το οποίο σταδιακά επικαλύπτεται από ένα αχανές παγκοσμιοποιημένο τοπίο άνυδρης και ομογενοποιημένης τοπογραφίας μιας επιβεβλημένης λήθης.

«Από τη θάλασσα χάνονται οι ψαρόβαρκες, από τη γη οι αρχέγονοι σπόροι, από τον αέρα το οξυγόνο, η όσφρηση, η γεύση, η βιοποικιλότητα της ζωής, μαζί με λοιπές πρακτικές αιώνων στο όνομα μια GM διαβίωσης. Αυτό το δυστοπικό παρόν και μέλλον δίνει τροφή για σκέψη και προβληματισμό, και αντιμετωπίζεται από τους καλλιτέχνες με νοσταλγία αλλά και χιούμορ, με στηλιτεύσεις αλλά και προτάσεις», τονίζει η κ. Τζανετουλάκου.

Η Ελλάδα έχει τον μεγαλύτερο στόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με πάνω από 17000 πλεούμενα. Αυτή τη στιγμή μπροστά στην μπουλντόζα βρίσκονται πάνω από 700 σκαριά, μετά από ένα κάλεσμα που για πολλοστή φορά χαρακτηρίζεται ως «το τελευταίο».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή εντολή επιβάλλει την παράδοση της άδειας αλλά όχι της καταστροφής. Το πρόβλημα είναι ότι τα χρήματα είναι υπερδιπλάσια όταν καταστραφεί το σκάφος ολοσχερώς και δεν υπάρχει αντίστοιχη επιδότηση διάσωσης ή συντήρησης ούτε καν για τουριστική χρήση. Η διάταξη για «υιοθέτηση» που δόθηκε στη δημοσιότητα μέσα στον δεκαπενταύγουστο μοιάζει «φωτογραφική» και πάντως δε λύνει το πρόβλημα.

«Η διάσωση μίας σημαντικής εφηρμοσμένης τέχνης όπως η ξυλοναυπηγική είναι μία πρακτική που θα όφειλε να διδάσκεται σε σχολές, καθώς συνδυάζει την εργονομία, την πρακτικότητα, και ταυτόχρονα την αισθητική της περίοπτης γλυπτικής με την παραδοσιακή ζωγραφική αλλά και με κάτι ακόμα.

Κάτι θρυλικό, που φέρει έναν ταλισμανικό, σχεδόν μεταφυσικό χαρακτήρα δεσίματος του ψαρά με το καΐκι του ως κάτι ζωντανό, και ταυτόχρονα του ανθρώπου με τη θάλασσα από όπου πρωτογεννήθηκε και πρωτοαγκαλιάστηκε, από αυτήν τη διττή μήτρα, ψυχρή και συνάμα ζεστή, σκοτεινή μα και πεφωτισμένη, ταραχώδη μα και απύθμενα γαλήνια», λέει η κ. Τζανετουλάκου.

Για να μπορέσουν να σωθούν τα παραδοσιακά σκαριά θα πρέπει να ενταχθούν πιο θεσμικά στο νόμο περί πολιτιστικής κληρονομιάς και να πάψουν να θεωρούνται ιδιωτικά «μνημεία». Χρειάζεται, επίσης, να θεσπιστούν κριτήρια που θα οριοθετούν και θα εκτιμούν πιο σκαρί φέρει μουσειακό χαρακτήρα.

Από εκεί και πέρα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με πολλούς τρόπους είτε με τη δημιουργία θεματικών παράκτιων πάρκων όπου θα φυλάσσονται και θα εκτίθενται είτε χρησιμεύοντας ως μέσα μεταφοράς και αναψυχής στα ελληνικά νησιά, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την παρουσία τους.

«Ειδικά τον τελευταίο καιρό το ενδιαφέρον είναι τεράστιο, μεμονωμένα αλλά και σε επίπεδο φορέων και συλλογικοτήτων», αναφέρει η κ. Τζανετουλάκου. «Υπάρχει, επίσης, μεγάλη διαδικτυακή πλατφόρμα υπογραφών για τη σωτηρία των παραδοσιακών σκαριών.

Πάντως και η ελπίδα να μην υπήρχε θα την δημιουργούσαμε. Η μεγάλη αυτή έκθεση είναι η αρχή. Ελπίζουμε να μην χρειαστεί συνέχεια του αγώνα, αλλά είμαστε εδώ και θα τη δώσουμε, γιατί ο πολιτισμός δεν δικαιούται να μένει απαθής και η τέχνη παραμένει μάχιμη», συμπληρώνει.