Τελικά τι σημαίνει fake στην τέχνη;
Πλαστό, μαϊμού, ψεύτικο: πλαστά έργα τέχνης μετασχηματίζονται και αποτελούν μία καλή ευκαιρία για συζήτηση στην έκθεση "FAKE®" της γκαλερί The Pulse.
Τα πλαστά έργα τέχνης είναι ίσως ο χειρότερος πονοκεφάλος συλλεκτών και μουσείων. Η απόκτηση και στη συνέχεια η αποκάλυψη της μη αυθεντικότητας τους, δεν πλήττει μόνο την τσέπη των ιδιοκτητών αλλά και την υπόληψη των οργανισμών που τα εξέτασαν και πιστοποίησαν την αυθεντικότητα τους, ενώ ρίχνει σκιές και στην αυθεντικότητα άλλων έργων. Ωστόσο ο συλλέκτης και ιδιοκτήτης της γκαλερί The Pulse, Γιώργος Οράτης, επέλεξε να υιοθετήσει μία πιο παιγνιώδη, και εν τέλει πιο ενδιαφέρουσα, θέση απέναντι σε αυτή την "πληγή" του κόσμου της τέχνης και η προσέγγιση του ήταν το έναυσμα για την έκθεση "FAKE®" που αρχίζει στις στις 15/12 και θα διαρκέσει ως τις 13/01.
Ως συλλέκτης είχε πλείστες εμπειρίες με έργα τέχνης που προσφέρονταν προς πώληση, τόσο σε "ανυπόληπτες" αγορές όπως υπαίθρια παζάρια στην Αθήνα, το Παρίσι και το Λονδίνο, όσο και σε χώρους υπεράνω υποψίας, τα οποία έπειτα από έρευνα και εργαστηριακούς ελέγχους αποδείχθηκαν ότι ήταν πλαστά. Κάποια μάλιστα ήταν εξαιρετικά, ωστόσο αυτό δεν άλλαζε την αξία τους. Τότε συνέλαβε την ιδέα να άρχισει να αποκτά τέτοια έργα, όχι φυσικά για να τα προωθήσει στην αγορά και αρνούμενος να τα καταστρέψει επέλεξε να τους δώσει μια νέα ζωή.
Επέλεξε τρεις καλλιτέχνες, τον φωτογράφο Francois L'Hotel, τον αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη και τον ζωγράφο Κωνσταντίνο Πάτσιο. Τους παρέδωσε τα πλαστά έργα και τους προέτρεψε να δημιουργήσουν με αυτά δικά τους έργα. Οι πλαστοί πίνακες έργων των Παρθένη, Ροϊλού, Δούκα, Γαϊτη, Μόραλη, Γιαλλινά, Βυζάντιου, Ακριθάκη κ.ά., αναγεννήθηκαν με την εικαστική παρέμβαση των καλλιτεχνών και απέκτησαν αυθεντικότητα, ταυτότητα και υπογραφή.
Οι παρεμβάσεις λειτουργούν ως ουσιαστική αναίρεση της πλαστότητας, οι πίνακες αυτοί χρησιμοποιούνται ως εικονογραφικό εφαλτήριο ή μια απλή εκθεσιακή επιφάνεια. Tο εγχείρημα της παντελούς απόρριψης του μη αυθεντικού έργου και της ανάπλασής του σε γνήσια εικαστική δημιουργία αποτελεί σίγουρα πρόκληση για τους λάτρεις της τέχνης.
Οφείλουμε εδώ να σημειώσουμε πως στην ιστορία της τέχνης τα όρια μεταξύ πλαστού - και συνεπώς μηδενικής αξίας έργου τέχνης - και αυθεντικού έχουν και στο παρελθόν καταστεί ασαφή. Το ευρύ κοινό δεν το γνωρίζει, αλλά ο Μιχαήλ Άγγελος στην ηλικία των 20 ετών είχε δημιουργήσει ένα γλυπτό που απεικόνιζε έναν κοιμώμενο Έρωτα και στη συνέχεια το έθαψε σε όξινο χώμα για να παλαιώσει την εμφάνιση του και να το πουλήσει ως αρχαίο έργο τέχνης. Ο Μιχαήλ Άγγελος το παρέδωσε σε έναν μεσάζοντα, ο οποίος με τη σειρά του πούλησε στον Καρδινάλιο Ριάριο. Όταν ωστόσο ο Καρδινάλιος ανακάλυψε την απάτη, αναγνωρίζοντας το ταλέντο του νεαρού γλύπτη, κράτησε το γλυπτό και δεν ζήτησε να του επιστραφούν τα χρήματα που είχε καταβάλλει.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι εκείνη του Tom Keating, συντηρητή έργων τέχνης και μεγάλου πλαστογράφου, ο οποίος ισχυριζόταν πως έχει πλαστογραφήσει πανω από 2.000 πίνακες περισσότερων από 100 καλλιτεχνών. Το ενδιαφέρον στην δική του περίπτωση όμως είναι πως άφηνε "ωρολογιακές βόμβες" στους πίνακες που πλαστογραφούσε. Εισήγαγε στοιχεία που δεν υπήρχαν στα πρωτότυπα έργα, λάθη ή έγραφε μηνύματα στον καμβά πριν τον ζωγραφίσει ώστε να εμφανιστούν στις εξετάσεις με ακτίνες και με τον τρόπο αυτό να αποδειχθεί η απάτη, αναβαπτίζοντας μεταχρονολογημένα το πλαστό σε αυθεντικό σχόλιο για την αγορά της τέχνης.
Βέβαια υπάρχουν και κάποια σπάνια περιστατικά όπου ψευδής απόδοση ενός έργου σε κάποιον καλλιτέχνη αποδεικνύεται στην συνέχεια λίαν επικερδής για τον αγοραστή. Αυτό συνέβη στον συλλέκτη και γνωστό ηθοποιό της σειράς Sopranos, Federico Castelluccio, ο οποίος αγόρασε για 57.000 ευρώ από μία γκαλερί της Φρανκφούρτης έναν πίνακα που στον κατάλογο αποδιδόταν σε ζωγράφο ελάσσονος σημασίας του 18ου αιώνα. Ο πίνακας αυτός στη συνέχεια αποδείχθηκε πως ήταν χαμένο έργο του Γκερσίνο και η αξία του σήμερα εκτιμάται ανάμεσα σε 4,5 και 7,3 εκ. ευρώ. Στην περίπωτηση αυτή λοιπόν ποιος θα μπορούσε να θεωρηθεί εξαπατηθείς;
Αν λάβουμε λοιπόν υπόψη πως σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών πιθανά το 50% των έργων τέχνης που κυκλοφορούν δεν είναι αυθεντικά - ενδεικτικά το Fine Arts Expert Institute στη Γενεύη έχει δηλώσει πως περίπου 70% με 90% των έργων που εξετάζονται από το εργαστήριο τους αποδεικνύονται αντίγραφα, φαίνεται πως στον κόσμο της τέχνης η αυθεντικότητα και η αξία είναι ρευστές έννοιες. Η έκθεση "FAKE®" υπογραμμίζει ακριβώς αυτή την πτυχή, επιδιώκοντας να αναδείξει την τέχνη αυτή καθεαυτή αλλά ταυτόχρονα να ανοίξει την συζήτηση σχετικά με τα πλαστά και τα ψεύτικα έργα και τον αντίκτυπο τους στην αγορά της τέχνης.
The Pulse Gallery,
Χάρητος 8 Κολωνάκι, τηλ: 210 7243982
www.the-pulse.gr
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα - Τετάρτη - Σάββατο 11:00 - 15:00, Τρίτη - Πέμπτη - Παρασκευή 11:00 - 20:00.
