Θάνος Μούρραης-Βελλούδιος: O 166ος Ντανταϊστής

Το 2016 γιορτάστηκαν 100 χρόνια από τις δράσεις του Dada στο Cabaret Voltaire της Ζυρίχης, μερικές από τις οποίες είχε παρακολουθήσει και ο Ελληνοδίφης Θάνος Μούρραης-Βελλούδιος, όταν σπούδαζε στο κολέγιο του St Galain της Ελβετίας.

Στη διάρκεια των εκδηλώσεων της εκατονταετίας, οι ειδικοί ιστορικοί της ντανταϊστικής περιπέτειας διαμόρφωσαν έναν κατάλογο με 165 καλλιτέχνες που αποτελούν τη φυλή των απανταχού ντανταϊστών. Σε αυτό τον κατάλογο δεν υπάρχει ελληνικό όνομα.

Προτάθηκε στην οργανωτική ομάδα να συμπεριλάβει τον μόνο Έλληνα ντανταϊστή, τον 166ο στον κατάλογο, τον Θάνο Μούρραη-Βελλούδιο.

Ο Θάνος Μούρραης-Βελλούδιος υπήρξε μια από τις πιο πολυσχιδείς αλλά και πρωτοπόρες προσωπικότητες στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.

 Ως αεροπόρος, διακρίθηκε για τα κατορθώματα του στη Μικρά Ασία. Ως συνθέτης, υπήρξε ο άνθρωπος που «ξετούρκεψε τον ζεϊμπέκικο»  κατά παραγγελία του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ, στις Δελφικές Εορτές. Ως λαογράφος, ανέδειξε τις ρίζες της λαϊκής τέχνης -από τη φορεσιά μέχρι την κεραμική- και την απενοχοποίησε από το ταπεινό προφίλ της στα μάτια των αστικών κύκλων της εποχής. Υπήρξε δάσκαλος του Μάνου Χατζηδάκι και του Γιάννη Τσαρούχη, έγινε ακόμα και τραγούδι δια χειρός Διονύση Σαββόπουλου.

Με κεντρικό άξονα λοιπόν αυτό τον άνθρωπο-ορχήστρα, που συνέλαβε την τέχνη αλλά και την ιστορία ως αέναο παιχνίδι και διαρκή δοκιμασία, το Τhe Βox και ο ποιητής και καλλιτέχνης διαμέσων Δημοσθένης Αγραφιώτης προγραμματίζουν μια έκθεση και κύκλο δράσεων - εκδηλώσεων με σκοπό να αναδείξουν ορισμένες πτυχές από το έργο του Θάνου Μούρραη-Βελλούδιου και μέσα από αυτό την τύχη της Πρωτοπορίας στην Ελλάδα.

Οι εκδηλώσεις στο The Box αποσκοπούν να φωτίσουν τη συνεργασία Βελλούδιου-Εμπειρίκου με τις φωτογραφίες που προέκυψαν από αυτή τη φιλία, την ενασχόληση του Βελλούδιου με τον Ζεϊμπέκικο - Ζευμπέκικο και, τέλος, τη  δραστηριότητα του Βελλούδιου ως ηθοποιού.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έκθεση φωτογραφιών, προβολή ταινίας, προβολή ταινιών-ντοκιμαντέρ, μουσική εκδήλωση, συζήτηση και έκθεση αντικειμένων.

1. Έκθεση Φωτογραφίας

«Φροντίδα για τις σκιές. Μια σύμπραξη Βελλούδιου και Εμπειρίκου»

Διάρκεια: 17/04-17/05/2018

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Ελβετία, ο Βελλούδιος είχε την ευκαιρία να μελετήσει το Ντανταϊστικό Κίνημα εν τη γενέσει του και αυτό τον επηρέασε βαθύτατα. Έτσι, με την επιστροφή του στην Ελλάδα, εισήγαγε την ιδέα της «Φαντασιομετρικής Τέχνης» σύμφωνα με την οποία «η Τέχνη οφείλει να πραγματοποιεί, με επιμελή διερεύνηση, την επισήμανση του πνεύματος του εσωτέρου πυρήνος, του σπέρματος και της ουσίας κάθε πράγματος, εμψύχου ή αψύχου, ή και ενός φαινομένου ή ιδέας».

Στο πλαίσιο αυτής της avant garde θεώρησης πραγμάτων, ο Βελλούδιος κατασκεύασε μια σειρά αντικειμένων τα οποία ανέθεσε στον Ανδρέα Εμπειρίκο να καταγράψει φωτογραφικά, πειραματιζόμενοι παρέα πάνω στα αντικείμενα και τη σκιά τους. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα παρουσιαστούν επιλεγμένες φωτογραφίες από αυτή τη συνεργασία, οι οποίες ανήκουν στις συλλογές του Αντώνη Νταγκαδάκη και Λεωνίδα Εμπειρίκου.

Στα εγκαίνια θα πραγματοποιηθεί επιτέλεση-διάλεξη (demonstra©tion) από τον Δημοσθένη Αγραφιώτη.

2. Βραδιά Μουσικής

«Ζέϋ - Μπέκ(χ)ικος»

Πέμπτη 19 Απριλίου 2018, 20:30

Το 1930 ο Άγγελος Σικελιανός αναβιώνει για δεύτερη φορά τις Δελφικές Εορτές και αναθέτει στον Θάνο Μούρραη-Βελλούδιο  να παρουσιάσει τον «Ζεϊμπέκικο». Ως έξοχος μελετητής της ελληνικής παράδοσης, ο Βελλούδιος συγκέντρωσε σπάνια ντοκουμέντα και επαναπροσδιόρισε τον «Ζεϊμπέκικο» ως έναν «πρωτοελληνικό, φρυγικό χορό», απελευθερωμένο από την μέχρι τότε «ανατολίτικη» ταυτότητά του. Έτσι, συνδέοντας έναν λαϊκό αντρικό χορό από τα καπηλειά, με την ιστορική διαδρομή των Ελλήνων, συνέβαλε καθοριστικά στην απενοχοποίηση της λαϊκής κουλτούρας στους αστικούς κύκλους -και όχι μόνον- των Αθηνών.

Στην μουσική βραδιά της 19ης Απριλίου, ο Ανδρέας Τσεκούρας με τους μουσικούς του αναλαμβάνουν να αναδείξουν την μουσική εμβέλεια του Βελλούδιου και να παρουσιάσουν το Ζεϊμπέκικο όπως τον έγραψε ο Βελλούδιος αλλά και όπως τον μετέφρασαν οι μαθητές του Χατζιδάκις και Τσαρούχης, στη μουσική τους αλλά και με το χορό τους.

Θα γίνει αναφορά στο χορό του Τσαρούχη με τη συνοδεία Τσιτσάνη. Η παρουσίαση θα γίνει με μουσική, χορό και προβολή του ντοκιμαντέρ με το ζεϊμπέκικο χορό του Τσαρούχη ενώπιον  του Τσιτσάνη.

3. Κινηματογράφος: Προβολή της ταινίας

«Μανία» του Γιώργου Πανουσόπουλου

Πέμπτη 26 Απριλίου 2018, 20:30

Η εκκεντρική προσωπικότητα του Βελλούδιου προκάλεσε το ενδιαφέρον και των Ελλήνων κινηματογραφιστών με αποτέλεσμα τη συμμετοχή του σε μια σειρά ταινιών ανερχόμενων τότε Ελλήνων σκηνοθετών (Π. Βούλγαρης, Τ. Λυκουρέσης, Γ. Πανουσόπουλος). Στο πλαίσιο της έκθεσης θα προβληθεί ενδεικτικά η «Μανία» του Γιώργου Πανουσόπουλου, ο οποίος είχε συνεργαστεί με το Βελλούδιο και σε μία ακόμα ταινία του, το «Ταξίδι του Μέλιτος».

Την προβολή θα προλογίσει ο Γιώργος Πανουσόπουλος, ενώ προσκεκλημένοι θα είναι και ο συνθέτης της μουσικής της ταινίας, Νίκος  Ξυδάκης, με τον ηχολήπτη Κώστα Γουδή.

Θα ακολουθήσει συζήτηση με τους θεατές -για τη ειδική και συνολική κινηματογραφική παρουσία του Βελλούδιου- από τους συντελεστές  της ταινίας. Η ταινία προβάλλεται με την ευγενική παραχώρηση της ODEON.

4. Βραδιά συζήτησης και ανακοινώσεων

«Θάνος Μούρραης-Βελλούδιος. Δελτίο (πρόσφατων) ευρημάτων»

Τετάρτη 2 Μαΐου, 20.30

Θα γίνει συζήτηση για τον Θάνο Μούρραη-Βελλούδιο, με θέμα τις διάφορες πτυχές του βίου και του έργου του σε αναφορά με το περιεχόμενο των εκδηλώσεων.

Συντονιστής της συζήτησης θα είναι ο Δημοσθένης Αγραφιώτης και θα συμμετέχουν οι Λεωνίδας Εμπειρίκος, Λάκης Παπαστάθης, Αντώνης Νταγκαδάκης, Ερρίκος Σοφράς και Φαίδων Χατζηαντωνίου.

Στο πλαίσιο της έκθεσης και καθ' όλη τη διάρκειά της θα προβάλλονται επίσης:

Το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του Ευθύμη Δημητρίου «Οδός Σωτήρος Αριθμός 8» (1985) με άπαιχτο υλικό και επιτελέσεις / performances του Βελλούδιου, στο πατρικό του σπίτι στην «Πλάκα».

Το αφιέρωμα που έκανε η εκπομπή «Παρασκήνιο» στις Δελφικές Εορτές με τίτλο «Αναβίωση του Αρχαίου Δράματος, Δελφικές Γιορτές 1927», σε σκηνοθεσία του Λάκη Παπαστάθη. Το υλικό προβάλλεται με την ευγενική παραχώρηση του σκηνοθέτη και της ΕΡΤ.

Το πρωτότυπο artist book αλλά και φωτογραφίες από τα κείμενα Βελλούδιου-Τσαρούχη που περιέχονται σε αυτό το μοναδικό βιβλίο καλλιτέχνημα,  και  το οποίο προσέφεραν οι δυο τους στον Δημήτρη Πικιώνη. Το βιβλίο εκτίθεται με την ευγενική παραχώρηση της κυρίας Αγνής Πικιώνη.