«Δείπνο αντιβαρύτητας»: Μια ποιητική συλλογή του Γιάννη Ανδριανάτου

Του Γιώργου Κεντρωτή

Τυπικά τα έχουν από αιώνων χωριστά τα τσανάκια τους η ποίηση και η φιλοσοφία: άλλη η δουλειά της μιας, άλλη η αποστολή της άλλης. Επ’ αυτού δεν χωρεί αμφιβολία και περιττεύουν οι συζητήσεις. Όμως και οι δύο ωφελούνται σημαντικά, έστω και εκ πλαγίου, από τις επιρροές που δέχονται η καθεμιά τους από την altera pars. Ο φιλοσοφικός λόγος αρέσκεται ενίοτε να αρταίνεται με λυρικά ποικίλματα και ο ποιητικός λόγος εναβρύνεται με φιλοσοφικές νύξεις. Δείγμα υπέροχο αυτής της επικοινωνίας έχουμε στα χέρια μας διαβάζοντας την ποιητική συλλογή του Γιάννη Ανδριανάτου «Δείπνο αντιβαρύτητας». Η ώσμωση των διαλυτών της μιας στο διάλυμα της άλλης επιτελείται μέσω της μεμβράνης του λόγου: του κλάσματος εκείνου που άλλοτε είναι ρήμα, άλλοτε αιτία και άλλοτε λογικός συμπερασμός.

Στο λεξικό σώμα των στίχων συγκεντρώνονται μικρά και μεγάλα, που έρχονται να σηματοδοτήσουν ονόματα και μετωνυμίες της ποίησης, μεταφορές φωτός και υπαλλαγές ίσκιων. Η διαλεκτική του διδύμου «ζωή – θάνατος» εκκινεί από ένα άνθος ή δάκρυ, ονοματίζεται με αφορισμούς, με χιούμορ, με ό,τι εκλύει ο στοχασμός, ανοίγεται σε αρχαιοελληνικούς θώκους και σε ανατολικές προσηλώσεις και φτάνει να διεκδικήσει γαίες στο συμπάντειο μηδέν με αναφορές στην ύπαρξη του κάθε έλλογου όντος με τις ατομικές του στάσεις και παραδοχές. Ούτως ή άλλως για τον ποιητή «το Σύμπαν είναι μια πετυχημένη διαφωνία». Η δε διαφωνία αυτή βασίζεται σε ενάντια μεταξύ τους επιχειρήματα, αλλά είναι πρωτίστως μουσική.

Επιλέγω ένα καταστατικό δείγμα σχετικά με το καταρκτικό αντιστικτικό στάδιο: «Γλυκό κουταλιού λεμόνι. / Υποταγμένη η ξινίλα / στη γλυκύτητα. / Όλη η Αλχημεία της Εξέλιξης / σ’ ένα βάζο». Ιδού και άλλο ένα δείγμα σχετικά με το τελικό στάδιο: «Να μεταφράζεις το φως / στην πήλινη ανθρώπινη γλώσσα, / ο πιο σημαντικός λόγος για να ζεις / κι ο ολιγότερο κατανοητός από τους άλλους».

Η πάλη και η σύμπτωση των αντιθέτων καταδηλώνεται από στίχους σαν αυτούς: «ο θάνατος από γκολτζής / γίνεται γκολκήπερ» και «Παράδοξο, αλλά σ’ αυτόν τον κόσμο / εκείνος που πουλάει τις ομπρέλες / ελέγχει και τα σύννεφα!»

Αλλού ο Πλάτων συναντάει τον Σιντάρτα, τα ζηνώνεια παράδοξα και οι ηρακλείτειες ροές ανθίζουν σε κήπους του Ζαρατούστρα, ο Δάντης και ο Μιχαήλ Άγγελος βιώνουν καθαρτήριες ανωπτώσεις και καταδύσεις στο ασυνείδητό τους. Χάριν του παραδείγματος να ένας ηρακλείτειος υπαινιγμός: «Το παιδί παίζει / και ταυτόχρονα γερνάει. / Υπάρχει χρόνος για όλα».

Ο Ανδριανάτος είναι σε διαρκή δημιουργικό διάλογο με τους ποιητές που έχουν χορηγήσει γλώσσα και ιδεϊκό πλούτο στους Έλληνες: τον Όμηρο, τον Σολωμό, τον Καβάφη. «Η Εσχάτη Αλεξάνδρεια του Σύμπαντος / το πατρικό μας σπίτι», γράφει. Όντας ποιητής προσφέρει σπονδές στον έρωτα αναγνωρίζοντας ότι είναι «μια προσωρινή αιωνιότητα». Στον έρωτα «λόγος και σιωπή είναι ομόκλινοι», η δε πραγματική αγάπη είναι «αναίτια» και «το αύριο έρχεται / πριν από το χθες / όταν αγαπάς».

Ένας επιμελώς γεωργημένος και καλά αρδευμένος στοχασμός υποτείνει την ποιητική του Ανδριανάτου – αυτό φαίνεται από τους πρώτους στίχους κιόλας. Η γλώσσα του ποιητή είναι καθημερινή, τα «σημεία» της αντλούνται από την καθημερινή χρήση των μέσων φυσικών ομιλητών της Ελληνικής. Η λάμψη των ποιημάτων δεν είναι σοφιστευμένη, είναι εγγενής, λαλεί από μέσα και δεν θαμπώνει, αλλά φωτίζει. Στίχοι όπως «τόσο ανεξήγητο το σαλιγκάρι της ύπαρξης», «η Φύση δεν έχει γραφειοκρατία» και «το μέλλον είναι μια κοπέλα / που ανεβαίνει τη σκάλα / με κοντή φούστα» απηχούν την αλήθεια του παραπάνω λόγου. Και πόσος σημερινός λόγος εκπορεύεται από τους παρακάτω στίχους, που ερμηνεύουν την ξεχωριστή αυτή συλλογή: «Να καλείς τακτικά / σε Δείπνο Αντιβαρύτητας / τους νεκρούς ποιητές / έστω και στα ψηφιακά αλώνια. / Μπορείς να δανειστείς / τις μετέωρες, αδέσμευτες λέξεις / που δεν χρησιμοποίησαν, δεν επιστράτευσαν / για να έλξεις το επόμενο ποίημά σου». Εξαιρετική παρακελευστική οδηγία του Ανδριανάτου και στον εαυτό του και στους συντεχνίτες του.

* Ο Γιώργος Κεντρωτής είναι λογοτέχνης μεταφραστης και καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.