Η παράξενη ιστορία της Φυλλίδας που «ιππεύει» τον γηραιό Αριστοτέλη σε εκατοντάδες εικαστικές αναπαραστάσεις
Το «Τραγούδι του Αριστοτέλη» του Henri de Valenciennes, ένα γαλλικό ποιητικό κείμενο του 13ου αιώνα, μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά
Μια ποιητική αλληγορία του 13ου αιώνα, το «Τραγούδι του Αριστοτέλη» ή «Αριστοτέλης και Φύλλις» του Henri de Valenciennes, μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση του Νίκου Δασκαλοθανάση, ο οποίος υπογράφει και τη διαφωτιστική εισαγωγή.
Η εικόνα μιας γυναίκας να «ιππεύει» έναν άνδρα δημιουργεί πολύπλοκους συνειρμούς. Όταν όμως το ρόλο του υποζυγίου παίζει το ενσαρκωμένο υπόδειγμα της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης, δηλαδή ο ίδιος ο Αριστοτέλης, το ζήτημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο.
Πώς και πότε ο Αριστοτέλης βρέθηκε σε αυτή την παράδοξη θέση; Ποια είναι άραγε η γυναίκα που τον «υποτάσσει» με τέτοιον τρόπο; Και γιατί το θέμα αυτό, η ιστορία δηλαδή της νεαρής Φυλλίδας και του γηραιού Αριστοτέλη, επιβίωσε επί αιώνες σε εκατοντάδες εικαστικές αναπαραστάσεις;
Το ξετύλιγμα του νήματος μάς οδηγεί στις πριγκιπικές αυλές της μεσαιωνικής Γαλλίας του 13ου αιώνα ‒όπου το «Τραγούδι του Αριστοτέλη» (Le lai d’ Aristote) συναντιέται για πρώτη φορά‒ κι από εκεί στις μακρινές χώρες της Ανατολής που κατέκτησε ο Αλέξανδρος. Γιατί δεν πρέπει να το ξεχνάμε: ο Σταγειρίτης ήταν ο δάσκαλος του νεαρού Μακεδόνα.
Φυλλίς, Αλέξανδρος και Αριστοτέλης συνδέονται λοιπόν σε ένα ανορθόδοξο ερωτικό τρίγωνο εντός του οποίου συμπλέκονται πρώιμες φεμινιστικές διεκδικήσεις, μια κριτική της σχολαστικής φιλοσοφίας και ένας ύμνος στη νομιμότητα της ερωτικής προσήλωσης.
Εδώ μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά το γαλλικό κείμενο του 13ου αιώνα που αφηγείται την παράξενη ιστορία του Αριστοτέλη και της Φυλλίδας ενώ η εισαγωγή τοποθετεί το ζήτημα στο ιστορικό και καλλιτεχνικό του περιβάλλον.
Ο Νίκος Δασκαλοθανάσης είναι καθηγητής ιστορίας της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.
Έχει δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, μια μονογραφία για τον Giorgio de Chirico («Η ζωγραφική του Giorgio de Chirico: η άρθρωση του μεταφυσικού χώρου», Αθήνα, Εκδόσεις Opera/Critica, 2001), ένα βιβλίο για τον ιστορικό ρόλο του καλλιτέχνη («Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο: από τον 19ο στον 21ο αιώνα», Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα, 2004), μια μελέτη για την πρώιμη συγκρότηση της ιστορίας της τέχνης στην Ευρώπη («Ιστορία της τέχνης, η γέννηση μιας νέας επιστήμης: από τον 19ο στον 20ό αιώνα», Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα, 2013) και μια συλλογή κειμένων του («Restitutions. 14 κείμενα ιστορίας της τέχνης», Αθήνα, Εκδόσεις futura, 2015). Έχει την ευθύνη της περιοδικής έκδοσης Ιστορία της τέχνης (Εκδόσεις futura).
Info
Henri de Valenciennes, «Τραγούδι του Αριστοτέλη»
Εκδόσεις Άγρα
Μετάφραση, εισαγωγή: Νίκος Δασκαλοθανάσης
