Ο Δημήτρης Θάνας μιλάει για το εργαστήριο διόρθωσης-επιμέλειας κειμένων

— Περιγράψτε μας το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, το οποίο πραγματοποιείται στο πλαίσιο των «Εργαστηρίων Βιβλίου» στον IANO.

Το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων φέτος συμπληρώνει 10 συνεχόμενα έτη λειτουργίας. Από το 2006, όταν ουσιαστικά το συγκρότησα στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (από το 2013 το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων συνεχίζει κάτω από τη φιλόξενη στέγη του IANOY), πρόκρινα ότι, εφόσον στόχευε στην επαγγελματική κατάρτιση των ενδιαφερομένων, όφειλε ο χαρακτήρας του από θεωρητικό σεμινάριο να μετασχηματιστεί σε εργαστήριο, προκειμένου να είναι εφικτή η άρτια προετοιμασία μελλοντικών επαγγελματιών.

Έπρεπε, δηλαδή, να καλυφθεί μέσω της τεχνογνωσίας της διόρθωσης και της επιμέλειας κειμένων η σε βάθος θεωρητική κατάρτιση, αλλά ταυτόχρονα να δοθεί η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αποκτήσουν την ανάλογη εμπειρία ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις των συγκεκριμένων επαγγελμάτων.

Στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα η ύπαρξη του διορθωτή-επιμελητή κειμένων σχετίζεται με την έκδοση κειμένων (όποιου είδους: λογοτεχνικά, θεωρητικά, δημοσιογραφικά κ.ά. – μεταφρασμένα ή μη, είτε στον χώρο του βιβλίου, είτε και σε κάθε έντυπο γενικότερα ή σε ηλεκτρονικό μέσο) και θεωρείται αυτονόητη – ύπαρξη η οποία είναι συνυφασμένη με τη διαδρομή του βιβλίου τουλάχιστον από την εμφάνιση της τυπογραφίας. Ωστόσο, το επάγγελμα του διορθωτή-επιμελητή, μάλλον παραγνωρισμένο και στις παρυφές της εκδοτικής παραγωγής, πολλές φορές ασκείται από κάθε παρατυχόντα χωρίς συγκεκριμένα γνωστικά εφόδια, με όχι πάντοτε ιδιαίτερη επιτυχία.

Οι απαιτήσεις για την αρτιότητα των κειμένων σε επίπεδο διόρθωσης-επιμέλειας επιβάλλουν την ανάδειξη και προσέγγιση γνωστικών πεδίων που δεν σχετίζονται μόνο με τη γραμματική και το συντακτικό ή με το «λάθος» και την «ορθή» χρήση της γλώσσας, αλλά αφορούν τα ειδικά προβλήματα που καλείται να επιλύσει ο διορθωτής-επιμελητής – αυτά που θα αποκαλούσαμε «μυστικά της δουλειάς». Η διόρθωση-επιμέλεια έχει τη δική της τεχνογνωσία η οποία ποικίλλει από κείμενο σε κείμενο, με αποτέλεσμα συχνά ο διορθωτής-επιμελητής να αντιμετωπίζει «κείμενα-σταυρόλεξα» που απαιτούν κατάλληλο χειρισμό. Η έλλειψη εξειδικευμένων εγχειριδίων από όπου θα μπορούσαν να αντληθούν λύσεις, αλλά και η μη λεπτομερής καταγραφή αυτών των προβλημάτων, αναγκάζουν πολλές φορές τον διορθωτή-επιμελητή να αυθαιρετεί ή στην καλύτερη περίπτωση να στέκει με αμηχανία απέναντι στα ποικίλα προβλήματα που ανακύπτουν, με αποτέλεσμα τη μη συστηματοποίηση της διόρθωσης-επιμέλειας και τη σχεδόν ανυπαρξία επαγγελματιών διορθωτών-επιμελητών.

— Πώς διαρθρώνεται το συγκεκριμένο Εργαστήριο;

Δεδομένου ότι η επιμέλεια προϋποθέτει την άψογη διαχείριση της διόρθωσης κειμένων, έχω προκρίνει από τις απαρχές του Εργαστηρίου Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων τον σχηματισμό δύο διακριτών μεταξύ τους κύκλων: της διόρθωσης και της επιμέλειας, όπως επίσης δύο επιπέδων-τμημάτων ανά κύκλο: το θεωρητικό και το εργαστηριακό (τα μαθήματα σε κάθε επίπεδο-τμήμα είναι 10, διάρκειας 3 ωρών το καθένα). Επομένως, εφόσον κάθε επίπεδο-τμήμα καταλαμβάνει ένα εξάμηνο (άνοιξη-φθινόπωρο), για να ολοκληρώσει κάποιος το Εργαστήριο απαιτούνται δύο χρόνια. Στα θεωρητικά επίπεδα-τμήματα επιχειρείται η προσέγγιση και ανάπτυξη ζητημάτων που συνθέτουν τη διόρθωση ή την επιμέλεια και στα εργαστηριακά μέσω εξειδικευμένων θεματικών ενοτήτων και ασκήσεων δίνεται η δυνατότητα να αποκτηθεί η ζητούμενη εμπειρία. Επίσης, οι συμμετέχοντες λειτουργούν ως ομάδα και με την ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών επιτυγχάνεται η εμβάθυνση και η κατανόηση πολύπλοκων θεμάτων διόρθωσης και επιμέλειας. Παράλληλα, όσοι συμμετέχουν έχουν την ευκαιρία μέσω ασκήσεων να ασχοληθούν με όλο το φάσμα των κειμένων, ώστε εκείνος που θα ολοκληρώσει και τους δύο κύκλους να έχει «αντιμετωπίσει» πληθώρα διαφορετικών κειμένων, κατακτώντας με αυτόν τον τρόπο επαγγελματική δεξιότητα.

— Απ' ό,τι έχω υπόψη μου, είναι το μοναδικό σεμινάριο διόρθωσης-επιμέλειας από όσα πραγματοποιούνται σήμερα το οποίο έχει τόση διάρκεια;

Εδώ και κάποια χρόνια γίνονται διάφορα σεμινάρια διόρθωσης-επιμέλειας κειμένων. Αν και έπειτα από αδιάλειπτη διαδρομή 24 χρόνων στον εκδοτικό χώρο ως επιμελητής –και με τη δεκαετή εμπειρία της λειτουργίας του Εργαστηρίου–, σαφώς και έχω άποψη για αυτά, θα μου επιτρέψετε ωστόσο να μην κάνω κανένα σχόλιο. Ο ενδιαφερόμενος με μια επίσκεψη στα αντίστοιχα site μπορεί εύκολα να κατανοήσει τις διαφορές στα όσα προσφέρονται. Θα πω μόνον ότι για να αφομοιωθεί η θεωρία (η οποία πρωτίστως αφορά τα «μυστικά της δουλειάς») και να αποκτηθεί ικανή εμπειρία ώστε κάποιος να ψάξει με αξιώσεις και να βρει δουλειά στα σχετικά αντικείμενα, απαιτείται οπωσδήποτε ο αναγκαίος χρόνος. Θυμίζω πως ο διορθωτής-επιμελητής, κατά μία προσφιλή μου έκφραση, είναι «λύτης σταυρολέξων» και σε αυτά τα επαγγέλματα χρειάζεται πλήθος δεξιοτήτων, οι οποίες προφανώς απαιτούν ανάλογο –και επαρκή– χρόνο ώστε να αποκτηθούν.

— Σε ποιους απευθύνεται;

Το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων στοχεύει στην όσο το δυνατόν πληρέστερη κατάρτιση των ενδιαφερομένων, απευθυνόμενο σε όσους έχουν μικρή ή και καθόλου εμπειρία και θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη διόρθωση είτε στη συνέχεια με την επιμέλεια κειμένων. Κύριο στόχο του Εργαστηρίου, εκτός από τη θεωρητική κατάρτιση, αποτελεί η απόκτηση εμπειρίας ώστε οι συμμετέχοντες να προετοιμαστούν κατάλληλα για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας. Στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα –αν και λόγω της οικονομικής κρίσης έχει μειωθεί η βιβλιοπαραγωγή, κάτι που προφανώς θα αντιστραφεί στο άμεσο μέλλον– το επάγγελμα του διορθωτή-επιμελητή παρουσιάζει ζήτηση, οπότε προκύπτει η ανάγκη ύπαρξης επαγγελματιών με ολοκληρωμένη κατάρτιση, οι οποίοι να μην αντιμετωπίζουν την ενασχόλησή τους με τον χώρο του βιβλίου μόνο ως πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος, αλλά να μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια σε αυτό. Επίσης, εκτός από τον χώρο του βιβλίου ζήτηση των συγκεκριμένων επαγγελμάτων υπάρχει και στον χώρο των εντύπων γενικότερα (εφημερίδες, περιοδικά κλπ.) είτε των ηλεκτρονικών μέσων· ακόμη, συχνά πλέον οι συγγραφείς αποτείνονται σε επαγγελματία διορθωτή-επιμελητή προτού προβούν σε αυτοέκδοση ή προτού απευθυνθούν σε εκδοτικούς οίκους, προκειμένου το κείμενό τους να είναι άρτιο.

Στα χρόνια της λειτουργίας του, το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, με την εξειδικευμένη στόχευσή του και την αποτελεσματική διδασκαλία, έχει συμβάλει σημαντικά προκειμένου πολλοί από τους συμμετέχοντες σε αυτό να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά στον εκδοτικό χώρο με ιδιαίτερη επιτυχία.

— Πείτε μας λίγα λόγια για το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων.

Ανταποκρινόμενοι στη ζήτηση των ενδιαφερομένων, στην Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS έχουμε δημιουργήσει ένα καινοτόμο εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, το οποίο έχει ήδη συμπληρώσει δύο χρόνια παρουσίας. Δεδομένου ότι στην εποχή μας το επάγγελμα του διορθωτή-επιμελητή κειμένων μπορεί να ασκηθεί ακόμη και μακριά από τα αστικά κέντρα, οφείλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα παρακολούθησης σε όσους δεν έχουν την ευχέρεια να συμμετέχουν στο διά ζώσης εργαστήριο – κάτι το οποίο είναι πλέον πρόσφορο με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, ο σχεδιασμός ενός τέτοιου εγχειρήματος αποδείχτηκε σχετικά περίπλοκος. Εφόσον η επιδίωξή μας είναι να δημιουργήσουμε επαρκείς επαγγελματίες, έπρεπε σε ένα εξ αποστάσεως εργαστήριο να ενσωματώσουμε τα πλεονεκτήματα της διά ζώσης παρακολούθησης και να επιλύσουμε τα όποια προβλήματα θα προέκυπταν εξαιτίας αυτής της διαφοροποίησης. Οπότε, προκρίναμε τα εξής:

❖ Να ενοποιηθούν τα δύο διαφορετικά τμήματα-επίπεδα −θεωρητικό και εργαστηριακό− του διά ζώσης Εργαστηρίου Διόρθωσης και να δημιουργηθεί ένας κύκλος εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστηρίου Διόρθωσης, διάρκειας 7 μηνών − το αντίστοιχο και για το Εργαστήριο Επιμέλειας.

❖ Τα μαθήματα να πραγματοποιούνται ανά 10 ημέρες (21 συνολικά), ώστε να υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος για την άρτια προετοιμασία των συμμετεχόντων.

❖ Να υπάρχει άμεση διεπίδραση μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων, τόσο με την εξειδικευμένη δομή και οργάνωση των μαθημάτων, όσο και με τη διαρκή παρακολούθηση, καθοδήγηση, επικοινωνία και αξιολόγηση από τους διδάσκοντες.

❖ Τέλος, αν και το εξ αποστάσεως Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας λόγω της φύσης του απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους από όλη την Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο αριθμός των συμμετεχόντων θα είναι περιορισμένος, δεν θα υπερβαίνει τους 25 ανά κύκλο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας.

[Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη διάρθρωση του προγράμματος σπουδών είτε με το κόστος, τις ημέρες και ώρες διεξαγωγής των μαθημάτων, καθώς και για όποια πληροφορία σχετικά με τα εξ αποστάσεως (e-learning) μαθήματα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφθούν το site του IANOY ή να επικοινωνήσουν με την κ. Μ. Θεοδωρίδου στο 210 32 17 929

Ο Δημήτρης Θάνας δραστηριοποιείται στον εκδοτικό χώρο ως επιμελητής εκδόσεων από το 1992 και έχει συνεργαστεί με πολλούς εκδοτικούς οίκους, ιδρύματα, μουσεία κ.ά. Από το 1995 συνεργάζεται με τις Εκδόσεις Καστανιώτη και από το 1999 με την Ωκεανίδα, όπου έχει την ευθύνη –σε επίπεδο επιμέλειας– της σειράς «Έλληνες συγγραφείς». Από το 2010 συνεργάζεται και με τις Εκδόσεις Πατάκη. Δίδαξε διόρθωση και επιμέλεια κειμένων από την ίδρυσή του (2006) στο «Εργαστήρι Βιβλίου» του ΕΚΕΒΙ, όπου σχεδίασε και συντόνισε τους κύκλους σπουδών του σεμιναρίου «Διόρθωση-Επιμέλεια κειμένων». Από το 2013 συντονίζει τα «Εργαστήρια Βιβλίου» στον IANO, όπου έχει την ευθύνη του «Εργαστηρίου Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων».