Σεμινάρια στον Ιανό

— Πείτε μας λίγα λόγια για το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων.

Κατ' αρχάς, θα ήθελα να διασαφηνίσω ότι το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων πραγματοποιείται στο πλαίσιο των «Εργαστηρίων Βιβλίου» στον IANO και φέτος συμπληρώνει 11 συνεχόμενα έτη δραστηριότητας. Από το 2006, όταν ουσιαστικά το συγκρότησα στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (από τον Ιανουάριο του 2013, οπότε το ΕΚΕΒΙ ανέστειλε τη λειτουργία του, το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων συνεχίζεται υπό τη φιλόξενη στέγη της Αλυσίδας Πολιτισμού IANOS), πρόκρινα ότι, εφόσον στόχευε στην επαγγελματική κατάρτιση των ενδιαφερομένων, όφειλε ο χαρακτήρας του να μετασχηματιστεί από ένα «θεωρητικό» σεμινάριο σε Εργαστήριο, προκειμένου να είναι εφικτή η άρτια προετοιμασία μελλοντικών επαγγελματιών.

Ας σημειωθεί ότι τα επαγγέλματα του διορθωτή και του επιμελητή είναι από τα ελάχιστα στα οποία δεν προσφέρεται καμία εκπαίδευση από πουθενά – πλην κάποιων σεμιναρίων, όπου το Εργαστήριό μας με τη συνεχή πολύχρονη παρουσία του υπήρξε και συνεχίζει να είναι πρωτοπόρο. Ήταν επιβεβλημένο, δηλαδή, να καλυφθεί μέσω της τεχνογνωσίας της διόρθωσης και της επιμέλειας κειμένων η σε βάθος θεωρητική κατάρτιση, αλλά ταυτόχρονα να δοθεί η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αποκτήσουν την ανάλογη εμπειρία, ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις των συγκεκριμένων επαγγελμάτων.

Στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα η ύπαρξη του διορθωτή και του επιμελητή κειμένων σχετίζεται με την έκδοση και τη δημοσιοποίηση κειμένων (όποιου είδους: λογοτεχνικά, θεωρητικά, δημοσιογραφικά κ.ά. – μεταφρασμένα ή μη, είτε στον χώρο του βιβλίου, είτε και σε κάθε έντυπο γενικότερα ή σε ηλεκτρονικό μέσο) και θεωρείται αυτονόητη – ύπαρξη η οποία είναι συνυφασμένη με τη διαδρομή του βιβλίου τουλάχιστον από την εμφάνιση της τυπογραφίας. Ωστόσο, τα επαγγέλματα του διορθωτή και του επιμελητή, μάλλον παραγνωρισμένα και στις παρυφές της εκδοτικής παραγωγής, πολλές φορές ασκούνται από κάθε παρατυχόντα χωρίς συγκεκριμένα γνωστικά εφόδια και εμπειρία, με όχι πάντοτε ιδιαίτερη επιτυχία.

Οι απαιτήσεις για την αρτιότητα των κειμένων σε επίπεδο διόρθωσης-επιμέλειας επιβάλλουν την ανάδειξη και προσέγγιση γνωστικών πεδίων που δεν σχετίζονται μόνο με τη γραμματική και το συντακτικό ή με το «λάθος» και την «ορθή» χρήση της γλώσσας, αλλά αφορούν τα ειδικά προβλήματα που καλείται να επιλύσει ο διορθωτής-επιμελητής – αυτά που θα αποκαλούσαμε «μυστικά της δουλειάς».

Η διόρθωση-επιμέλεια έχει τη δική της τεχνογνωσία η οποία ποικίλλει από κείμενο σε κείμενο, με αποτέλεσμα συχνά ο διορθωτής-επιμελητής να αντιμετωπίζει «κείμενα-σταυρόλεξα» που απαιτούν κατάλληλο χειρισμό. Η έλλειψη εξειδικευμένων εγχειριδίων (ακόμη και στις μέρες μας, όπου υπάρχει πληθώρα «οδηγών» τύπου: «Μάθε, παιδί μου, τα σωστά ελληνικά...») από όπου θα μπορούσαν να αντληθούν λύσεις, αλλά και η μη λεπτομερής και συστηματική καταγραφή αυτών των προβλημάτων, αναγκάζουν πολλές φορές τον διορθωτή-επιμελητή να αυθαιρετεί ή στην καλύτερη περίπτωση να στέκει με αμηχανία απέναντι στα ποικίλα ζητήματα που ανακύπτουν, με αποτέλεσμα τη μη συστηματοποίηση της διόρθωσης-επιμέλειας και τη σχετική ανυπαρξία επαγγελματιών διορθωτών-επιμελητών.

Το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων στοχεύει στην όσο το δυνατόν πληρέστερη κατάρτιση των ενδιαφερομένων, απευθυνόμενο σε όσους έχουν μικρή ή και καθόλου εμπειρία και θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη διόρθωση είτε στη συνέχεια με την επιμέλεια κειμένων.

— Πώς διαρθρώνεται το συγκεκριμένο Εργαστήριο;

Δεδομένου ότι η επιμέλεια προϋποθέτει την άψογη διαχείριση της διόρθωσης κειμένων, έχω προκρίνει από τις απαρχές του Εργαστηρίου Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων τον σχηματισμό δύο διακριτών μεταξύ τους κύκλων (εφόσον και τα δύο αυτά επαγγέλματα είναι διακριτά μεταξύ τους: έχουν διαφορετική τεχνογνωσία, μεθοδολογία, απαιτούν διαφορετική θεωρητική και πρακτική προσέγγιση-κατάρτιση): της διόρθωσης και της επιμέλειας, όπως επίσης δύο επιπέδων-τμημάτων ανά κύκλο: το θεωρητικό και το εργαστηριακό (τα μαθήματα σε κάθε επίπεδο-τμήμα είναι 10, διάρκειας 3 ωρών το καθένα). Επομένως, εφόσον κάθε επίπεδο-τμήμα καταλαμβάνει ένα εξάμηνο (άνοιξη-φθινόπωρο), για να ολοκληρώσει κάποιος το Εργαστήριο απαιτούνται δύο χρόνια.

Στα θεωρητικά επίπεδα-τμήματα επιχειρείται η προσέγγιση, η ανάδειξη και η ανάπτυξη ζητημάτων που συνθέτουν τη διόρθωση ή την επιμέλεια και στα εργαστηριακά μέσω εξειδικευμένων θεματικών ενοτήτων και ασκήσεων δίνεται η δυνατότητα να αποκτηθεί η ζητούμενη εμπειρία. Επίσης, οι συμμετέχοντες λειτουργούν ως ομάδα και με την ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών επιτυγχάνεται η εμβάθυνση και η κατανόηση πολύπλοκων θεμάτων διόρθωσης και επιμέλειας. Παράλληλα, όσοι συμμετέχουν έχουν την ευκαιρία μέσω εβδομαδιαίων ασκήσεων-κειμένων (αλλά και ασκήσεων που δίδονται μέσα στην αίθουσα) να ασχοληθούν με όλο το φάσμα των κειμένων, ώστε εκείνος που θα ολοκληρώσει και τους δύο κύκλους να έχει «αντιμετωπίσει» πληθώρα διαφορετικών κειμένων, κατακτώντας με αυτόν τον τρόπο επαγγελματική δεξιότητα.

—Όσο γνωρίζω, είναι το μοναδικό σεμινάριο διόρθωσης-επιμέλειας από όσα γίνονται σήμερα το οποίο έχει αυτή τη διάρκεια.

 Εδώ και κάποια χρόνια πραγματοποιούνται διάφορα σεμινάρια διόρθωσης-επιμέλειας κειμένων. Έπειτα από αδιάλειπτη διαδρομή 25 χρόνων στον εκδοτικό χώρο ως επαγγελματίας επιμελητής –και με την ενδεκαετή εμπειρία της λειτουργίας του Εργαστηρίου και τους εκατοντάδες μαθητές στους οποίους έχω διδάξει–, σαφώς και έχω άποψη για αυτά, θα μου επιτρέψετε ωστόσο να μην κάνω κανένα σχόλιο. Ο ενδιαφερόμενος με μια επίσκεψη στα αντίστοιχα site μπορεί εύκολα να κατανοήσει τις διαφορές στα όσα προσφέρονται. Θα πω μόνον ότι για να αφομοιωθεί η θεωρία και να αποκτηθεί ικανή εμπειρία ώστε κάποιος να ψάξει με αξιώσεις και να βρει δουλειά στα σχετικά αντικείμενα, απαιτείται οπωσδήποτε ο αναγκαίος χρόνος. Θυμίζω πως ο διορθωτής-επιμελητής, κατά μία προσφιλή μου έκφραση, είναι «λύτης σταυρολέξων» και σε αυτά τα επαγγέλματα χρειάζεται πλήθος δεξιοτήτων, οι οποίες προφανώς απαιτούν ανάλογο –και επαρκή– χρόνο για να αποκτηθούν.

Η όλη υψηλή, επαγγελματικού επιπέδου κατάρτιση και η συνακόλουθη εμπειρία, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, δεν θα ήταν δυνατόν να προσφερθούν σε 10 ή σε 20 μαθήματα-συναντήσεις – σε αυτή την εκδοχή μάλλον θα ήμασταν ασυνεπείς απέναντι στους συμμετέχοντες, καθώς και απέναντι σε αυτό που εξαρχής υποστηρίζουμε: Προσφέρουμε κατάρτιση και εμπειρία τέτοιου επιπέδου –προκειμένου οι μαθητές μας να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στην όποια επαγγελματική πρόκληση– μεταδίδοντας όχι κοινότοπες και σχετικά «εύκολες» γνώσεις τις οποίες κάποιος μπορεί κάλλιστα να βρει σε ένα βιβλίο γραμματικής ή συντακτικού, αλλά αυτά καθαυτά τα «μυστικά της δουλειάς».

— Σε ποιους απευθύνεται;

Το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων στοχεύει στην όσο το δυνατόν πληρέστερη κατάρτιση των ενδιαφερομένων, απευθυνόμενο σε όσους έχουν μικρή ή και καθόλου εμπειρία (δεν παίζουν κανέναν ρόλο οι ήδη υπάρχουσες σπουδές, λ.χ. αν είναι σχετικές με τη φιλολογία) και θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη διόρθωση είτε στη συνέχεια με την επιμέλεια κειμένων. Κύριο στόχο του Εργαστηρίου, εκτός από τη θεωρητική κατάρτιση, αποτελεί η απόκτηση εμπειρίας ώστε οι συμμετέχοντες να προετοιμαστούν κατάλληλα για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας.

Στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα –αν και λόγω της οικονομικής κρίσης έχει μειωθεί η βιβλιοπαραγωγή, κάτι που προφανώς θα αντιστραφεί στο άμεσο μέλλον– τα επαγγέλματα του διορθωτή και του επιμελητή συνεχίζουν να παρουσιάζουν ζήτηση, οπότε προκύπτει η ανάγκη ύπαρξης επαγγελματιών με ολοκληρωμένη κατάρτιση, οι οποίοι να μην αντιμετωπίζουν την ενασχόλησή τους με τον χώρο του βιβλίου μόνο ως πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος, αλλά να μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια. Επίσης, εκτός από τον χώρο του βιβλίου ζήτηση των συγκεκριμένων επαγγελμάτων υπάρχει και στον χώρο των εντύπων γενικότερα (εφημερίδες, περιοδικά κλπ.) είτε των ηλεκτρονικών μέσων• ακόμη, συχνά πλέον οι συγγραφείς αποτείνονται σε επαγγελματία διορθωτή-επιμελητή προτού προβούν σε αυτοέκδοση ή προτού απευθυνθούν σε εκδοτικούς οίκους, προκειμένου το κείμενό τους να είναι άρτιο.

Στα χρόνια της λειτουργίας του, το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, με την εξειδικευμένη στόχευσή του και την αποτελεσματική διδασκαλία, έχει συμβάλει σημαντικά προκειμένου πολλοί από τους συμμετέχοντες σε αυτό να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά στον εκδοτικό χώρο με ιδιαίτερη επιτυχία.

Επίσης, ανταποκρινόμενοι στη ζήτηση των ενδιαφερομένων, στην Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS έχουμε δημιουργήσει ένα καινοτόμο εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, το οποίο ήδη διανύει τον τρίτο χρόνο παρουσίας του. Δεδομένου ότι στην εποχή μας τα επαγγέλματα του διορθωτή και του επιμελητή κειμένων μπορούν να ασκηθούν ακόμη και μακριά από τα αστικά κέντρα, οφείλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα παρακολούθησης σε όσους δεν έχουν την ευχέρεια να συμμετέχουν στο διά ζώσης Εργαστήριο – κάτι το οποίο είναι πλέον πρόσφορο με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Ωστόσο, ο σχεδιασμός ενός τέτοιου εγχειρήματος αποδείχτηκε σχετικά περίπλοκος. Εφόσον η επιδίωξή μας είναι να δημιουργήσουμε επαρκείς επαγγελματίες, έπρεπε σε ένα εξ αποστάσεως Εργαστήριο να ενσωματώσουμε τα πλεονεκτήματα της διά ζώσης παρακολούθησης και να επιλύσουμε τα όποια προβλήματα θα προέκυπταν εξαιτίας αυτής της διαφοροποίησης, κάτι το οποίο ¬–επιτρέψτε μου την αξιολογική κρίση¬– στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, όπως καταδεικνύει το πλήθος των συμμετεχόντων σε αυτό.

Ο Δημήτρης Θάνας δραστηριοποιείται στον εκδοτικό χώρο ως επιμελητής εκδόσεων από το 1992 και έχει συνεργαστεί με πολλούς εκδοτικούς οίκους, ιδρύματα, μουσεία κ.ά. Από το 1995 συνεργάζεται με τις Εκδόσεις Καστανιώτη και από το 1999 με την Ωκεανίδα, όπου έχει την ευθύνη –σε επίπεδο επιμέλειας– της σειράς «Έλληνες συγγραφείς». Από το 2010 συνεργάζεται και με τις Εκδόσεις Πατάκη. Δίδαξε διόρθωση και επιμέλεια κειμένων από την ίδρυσή του (2006) στο «Εργαστήρι Βιβλίου» του ΕΚΕΒΙ, όπου σχεδίασε και συντόνισε τους κύκλους σπουδών του σεμιναρίου «Διόρθωση-Επιμέλεια κειμένων» μέχρι τον Ιανουάριο του 2013, οπότε το ΕΚΕΒΙ ανέστειλε τη λειτουργία του. Από την άνοιξη του 2013 συντονίζει τα «Εργαστήρια Βιβλίου» στον IANO, όπου έχει την ευθύνη του «Εργαστηρίου Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων». Το φθινόπωρο του 2013 δημιούργησε στον ΙΑΝΟ το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης κειμένων.

Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη διάρθρωση του προγράμματος σπουδών είτε με το κόστος, τις ημέρες και ώρες διεξαγωγής των μαθημάτων, καθώς και για όποια πληροφορία σχετικά με τα εξ αποστάσεως (e-learning) μαθήματα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφθούν το site του IANOY (www.ianos.gr) ή να επικοινωνήσουν με την κ. Μ. Θεοδωρίδου στο 210 32 17 929